1. Η διαδικασία της πανευρωπαϊκής ανοικτής διαβούλευσης που είχε εγκαινιάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2022 με την υπ. αρ. Ref. Ares(2022)1606928 – 04/03/2022 Πρόσκληση για την εξειδίκευση της Πρότασης έκδοσης Σύστασης του Συμβουλίου με τίτλο «Επαρκή Συστήματα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση» (Commission Call for evidence concerning its proposal for a Council Recommendation on adequate minimum income schemes in the EU) ολοκληρώθηκε την 1η Απριλίου 2022, με την συμμετοχή 75 φορέων (φορείς της κεντρικής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, διακρατικά και εθνικά δίκτυα, κοινωνικοί εταίροι, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ακαδημαϊκά και ερευνητικά ινστιτούτα) και Ευρωπαίων πολιτών {οι συμβολές όλων των συμμετεχόντων είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Recommendation on minimum income (europa.eu)}.
2. Το αντικείμενο της διαβούλευσης αφορούσε ένα ιδιαίτερα επίκαιρο πεδίο της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Πολιτικής, που παρουσιάζει αυξημένο ενδιαφέρον για τις εθνικές κυβερνήσεις υπό το πρίσμα των νέων κοινωνικοοικονομικών προκλήσεων της πανδημίας του COVID-19 (πρώτο τρίμηνο 2020-) και της ενεργειακής κρίσης (δεύτερο εξάμηνο 2021-). Πρόκειται για την κοινωνική προστασία των ατόμων σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού [1], που ανέρχονταν το 2019 στο 21,9% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ [2], με πλέον υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης στη Ρουμανία (35,8%), τη Βουλγαρία (33,6%) και την Ελλάδα (27,5% – περίπου 3 εκ. άτομα).
Διάγραμμα 1. Η συγκριτική κατάταξη των Κρατών Μελών της ΕΕ με βάση τους δείκτες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (2020)
Πηγή: Eurostat, https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/edn-20211017-1.
3. Το πεδίο της διαβούλευσης αφορούσε την ενίσχυση των εθνικών συστημάτων καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω της έκδοσης μίας (νομικά μη δεσμευτικής) Σύστασης του Συμβουλίου με τίτλο «Επαρκή Συστήματα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση», που προγραμματίζεται εντός του τρίτου τριμήνου του 2022 με βασική στόχευση την προώθηση της Αρχής 14 του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων.
Αρχή Νο. 14 – Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα
«Κάθε άνθρωπος που δεν διαθέτει επαρκείς πόρους έχει δικαίωμα σε επαρκείς παροχές ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος οι οποίες διασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση σε όλα τα στάδια της ζωής, και αποτελεσματική πρόσβαση στα αναγκαία αγαθά και υπηρεσίες. Για όσους μπορούν να εργαστούν, οι παροχές ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος θα πρέπει να συνδυάζονται με κίνητρα για (επαν)ένταξη στην αγορά εργασίας».
4. Η μοναδική συνεισφορά από την Ελλάδα στην διαδικασία της σχετικής πανευρωπαϊκής διαβούλευσης κατατέθηκε από το Ερευνητικό Εργαστήριο Κοινωνικής Διοίκησης (ΕΕΚΔ ΠΑΔΑ, https://sarl.uniwa.gr) που λειτουργεί στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Τομέας Κοινωνικής Πολιτικής) του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, εξυπηρετώντας εκπαιδευτικές και ερευνητικές ανάγκες στo γνωστικό αντικείμενο της Κοινωνικής Διοίκησης (Social Administration) [3].
5. Η συμβολή του ΕΕΚΔ ΠΑΔΑ {διαθέσιμη στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Feedback from: The Social Administration Research Laboratory – University of West Attica (europa.eu)} επικεντρώθηκε στην ενίσχυση των εθνικών Συστημάτων Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ)[4] με όρους επάρκειας, ποιότητας και βιωσιμότητας. Επισήμανε την ανάγκη αυστηρής οριοθέτησης του ΕΕΕ ως μία ολοκληρωμένη προνοιακή πολιτική με αναπτυξιακό πρόσημο (δίχτυ ασφάλειας του Ενεργητικού Κοινωνικού Κράτους) που δεν πρέπει να συγχέεται με μη ανταποδοτικές κοινωνικοασφαλιστικές παροχές προς ανέργους και συνταξιούχους ή παροχές και μέτρα οικογενειακής και δημογραφικής πολιτικής.
Παράλληλα το ΕΕΚΔ ΠΑΔΑ επεξεργάσθηκε και κατέθεσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μία σειρά εισηγήσεων για την ενδυνάμωση της επίδρασης της Σύστασης του Συμβουλίου στην συστημική πρόληψη και καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, που παρουσιάζουν αυξημένο ενδιαφέρον για την περίπτωση της Ελλάδας[5]: η νομική βάση, το περιεχόμενο, οι μηχανισμοί παρακολούθησης και αξιολόγησης, τα χρηματοδοτικά εργαλεία και οι αναμενόμενες επιπτώσεις της Σύστασης. Ανάμεσα στις σχετικές εισηγήσεις περιλαμβάνονται:
- Η ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για το ΕΕΕ
- Η θεσμοθέτηση Εθνικού Συντονιστή για το ΕΕΕ σε κάθε Κράτος Μέλος που θα προετοιμάσει μία μακροπρόθεσμη Εθνική Στρατηγική μεταρρύθμισης του ΕΕΕ
- Η ενίσχυση της βιωσιμότητας των εθνικών Συστημάτων ΕΕΕ μέσω ορθολογικής αξιοποίησης των επιλέξιμων πόρων των Εταιρικών Συμφώνων Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2021-2027 και των Εθνικών Σχεδίων Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας 2021-2025.
Υπεύθυνος επικοινωνίας για την συνεισφορά του ΕΕΚΔ ΠΑΔΑ:
Δρ. Γαβριήλ Αμίτσης, Καθηγητής Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας / Διευθυντής Ερευνητικού Εργαστηρίου Κοινωνικής Διοίκησης – Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Τηλ.: 6973 207806 / email: amitsis@otenet.gr / amitsis@uniwa.gr / skype: amitsis1967@outlook.com.gr
[1] Οι γενικοί δείκτες στατιστικής μέτρησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ περιλαμβάνουν α) το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκονται σε κίνδυνο σχετικής φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (δείκτης του ποσοστού κινδύνου φτώχειας), β) το ποσοστό του πληθυσμού που στερείται τουλάχιστον τεσσάρων από ένα κατάλογο εννέα αγαθών και υπηρεσιών (δείκτης υλικής στέρησης), γ) το ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας.
[2] Μεταξύ των 96,5 εκατομμυρίων κατοίκων εντός της ΕΕ που αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού, περίπου 5,9 εκατομμύρια (1,3% του συνολικού πληθυσμού) ζούσαν σε νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα και τους τρεις κινδύνους.
[3] Επισημαίνεται ότι στη χώρα μας δεν λειτουργεί ακόμα κάποιο αυτοδύναμο Πανεπιστημιακό Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης. Για την κάλυψη του σχετικού κενού, η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής αποφάσισε στο πλαίσιο της εν εξελίξει διαδικασίας εξορθολογισμού και αναδιάρθρωσης του Ακαδημαϊκού Χάρτη την ίδρυση του Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης στην Σχολή Διοικητικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών.
[4] Όλα πλέον τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (με τελευταίες χώρες χρονολογικά την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία) έχουν θεσμοθετήσει γενικά συστήματα ελαχίστου εισοδήματος για φτωχά άτομα σε κατάσταση ανάγκης. H Ελλάδα υιοθέτησε το Νοέμβριο του 2012 με το Νόμο 4093/2012 την πιλοτική εφαρμογή ενός Προγράμματος Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και εγκαινίασε τον Φεβρουάριο του 2017 με το Νόμο 4389/2016 την πανελλαδική εφαρμογή του Προγράμματος «Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης» (μετονομάσθηκε σε «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα» τον Φεβρουάριο του 2020 με το άρθρο 21 του Νόμου 4659/2020), η Ιταλία θεσμοθέτησε τον Απρίλιο του 2019 με το Νόμο 4/2019 το Βασικό Εισόδημα Διαβίωσης (RdC – Reddito di Cittadinanza) και η Ισπανία εισήγαγε το Μάιο του 2020 με το Νόμο 20/2020 το Ζωτικό Ελάχιστο Εισόδημα (SMI – Salario Mínimo Vital).
[5] Επισημαίνεται ότι από τα περίπου 3 εκ. άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα, μόνο 219.941 νοικοκυριά ήταν δικαιούχοι του ΕΕΕ τον Μάρτιο του 2022 (https://opeka.gr/category/deltia-typou/).
Πηγή: sarl.uniwa.gr
