Το ραγδαία μεταβαλλόμενο παγκόσμιο πλαίσιο απέκτησε νέα σημασία τα τελευταία χρόνια, με την αύξηση των ακραίων θερμοκρασιών, τη μαζική απώλεια βιοποικιλότητας, την αυτοματοποίηση, την πρόσφατη τεχνολογική ανάπτυξη και το συνακόλουθο διευρυνόμενο ψηφιακό χάσμα, τις πανδημικές ασθένειες, τη βίαιη πολιτική κινητοποίηση, τις επιπτώσεις των συγκρούσεων, τις αναγκαστικές εκτοπίσεις, τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση και την εναντίωση στα δικαιώματα των γυναικών, μεταξύ άλλων σκληρών πραγματικοτήτων που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος μας, εμποδίζοντας την πρόοδο των παγκόσμιων προσπαθειών για την προώθηση του αλφαβητισμού¹.
¹Reimagining our futures together — A new social contract for education 379707eng.pdf (unesco.org)
Επιπλέον, ανθρωπιστικές κρίσεις, όπως αυτές στο Αφγανιστάν, στην Υεμένη και στην Ουκρανία, αποτελούν επίσης κρίσεις στην εκπαίδευση, με εκατομμύρια πληθυσμών να εγκαταλείπουν τις χώρες που έχουν πληγεί από τον πόλεμο. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Μετανάστευσης του ΟΗΕ, περισσότεροι από 700.000 Αφγανοί αναγκάστηκαν να φύγουν, αυξάνοντας τον αριθμό των ήδη 5,5 εκατομμυρίων ατόμων που εκτοπίστηκαν τα τελευταία χρόνια² . Στην Ουκρανία, εκτός από τα 7,1 εκατομμύρια ανθρώπων που εκτοπίστηκαν από τον πόλεμο, περισσότερα από 2.000 σχολεία υπέστησαν ζημιές και περισσότερα από 200 καταστράφηκαν, επηρεάζοντας τους μαθητές στην Ουκρανία για τις επόμενες δεκαετίες³.
²Displacement, humanitarian needs surging inside Afghanistan and across region. https://news.un.org/en/story/2022/02/
³https://saveschools.in.ua/en/
Το πλαίσιο δράσης CONFINTEA⁴ VII (FFA) τονίζει τη σημασία της εκπαίδευσης ενηλίκων (ALE) στην ενεργό συμμετοχή στα κοινά, την πολιτική συμμετοχή, την κοινωνική συνοχή, την ισότητα των φύλων και, ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για τα συνολικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη για τα άτομα, τις κοινότητες και την κοινωνία. Το 2020, υπήρχαν 771 εκατομμύρια αναλφάβητοι σε όλο τον κόσμο, τα δύο τρίτα των οποίων γυναίκες, που δεν διέθεταν τις βασικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής, αντιμετωπίζοντας αυξημένη ευαλωτότητα στη διαχείριση της υγείας τους, την εργασία τους και τη ζωή τους συνολικά.⁵
⁴International Conferences on Adult Education (CONFINTEA)
⁵2020, UIS
Αν και το παγκόσμιο ποσοστό αλφαβητισμού παρουσιάζει αυξητική τάση τα τελευταία 50 χρόνια, 85,60% το 2015 και 86,68% το 2020, οι μέσοι όροι των ποσοστών αλφαβητισμού δεν είναι αντιπροσωπευτικοί των ουσιαστικών διαφορών μεταξύ των διαφόρων ευάλωτων ομάδων με βάση το φύλο και τη γεωγραφική τους θέση, όπως αναφέρεται στην ετήσια έκδοση δεδομένων για την παγκόσμια εκπαίδευση του 2021 από το Ινστιτούτο Στατιστικής της UNESCO (UIS). Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν το τεράστιο έργο που πρέπει να επιτελέσουν οι κυβερνήσεις και οι εταίροι όχι μόνο για να ανακάμψουν καλύτερα, αλλά και για να κάνουν ένα γιγαντιαίο βήμα προς τα εμπρός όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, ιδίως του στόχου 4.6 για να διασφαλιστεί ότι όλοι οι νέοι και οι ενήλικες θα έχουν επιτύχει τον αλφαβητισμό και τον αριθμητισμό έως το 2030. Τα συστήματα και οι χώροι εκμάθησης του γραμματισμού πρέπει να είναι ανθεκτικοί προκειμένου να αντέχουν τις πρωτοφανείς πραγματικότητες που έχουμε μπροστά μας.
Για να αντιμετωπιστούν οι άμεσες ανάγκες των μεταβαλλόμενων παγκόσμιων πλαισίων, ειδικά κατά τη διάρκεια της COVID 19, οι παγκόσμιες, εθνικές και τοπικές κυβερνήσεις είχαν μια σχεδόν καθολική ανταπόκριση, με στόχο τη συνέχιση της τυπικής βασικής και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, και μεταπήδησαν σε πλήρεις ή μερικούς χώρους μάθησης ψηφιακού γραμματισμού. Ωστόσο, για να συνεχίσει η εκπαίδευση να λειτουργεί ως ενεργό μέσο αλλαγής, πρέπει να αντιμετωπίσει τα ζητήματα της ένταξης και της ισότητας, τα οποία οξύνθηκαν περαιτέρω λόγω του ψηφιακού μετασχηματισμού των χώρων μάθησης. Σύμφωνα με την έκθεση που δημοσίευσε η Διεθνής Επιτροπή για το Μέλλον της Εκπαίδευσης (2021), για να αλλάξει το μέλλον, είναι αναπόφευκτο οι παγκόσμιες κοινότητες και οι εθνικές κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τη δυσανάλογη πρόσβαση στις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε βασικούς πόρους, όπως η ηλεκτρική ενέργεια και η πρόσβαση των νοικοκυριών στο διαδίκτυο⁶. Ειδικά μεταξύ των νέων και των ενηλίκων από ευάλωτες ομάδες που αντιμετωπίζουν διασταυρούμενες μειονεξίες λόγω της φτώχειας, της ταυτότητας φύλου και του σεξουαλικού προσανατολισμού, της κοινωνικής κατάστασης, της εθνοτικής καταγωγής, της γλωσσικής πολυμορφίας, των αναπηριών και της γεωγραφικής θέσης.
⁶Reimagining our futures together — A new social contract for education
https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000379707/PDF/379707eng.pdf.multi
Η επερχόμενη απόκριση πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις της επαναλειτουργίας των επίσημων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και το γεγονός ότι ορισμένες ευάλωτες ομάδες εκπαιδευομένων ενδέχεται να μην επιστρέψουν ποτέ στην επίσημη εκπαίδευση. Σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO, στον απόηχο της πανδημίας, σχεδόν 24 εκατομμύρια μαθητές ενδέχεται να μην επιστρέψουν ποτέ στην επίσημη εκπαίδευση, εκ των οποίων 11 εκατομμύρια αναμένεται να είναι κορίτσια και νεαρές γυναίκες⁷. Για να διασφαλιστεί ότι κανείς/καμιά δεν μένει πίσω, πρέπει να εμπλουτίσουμε και να μετασχηματίσουμε τους υφιστάμενους χώρους μάθησης με μια προσέγγιση επικεντρωμένη στην εκπαιδευόμενη/στον εκπαιδευόμενο, η οποία θα επιτρέπει την εκπαίδευση με την προοπτική της διά βίου μάθησης.
⁷UN Secretary-General’s Policy Brief- Education in the time of COVID-19 and beyond (2020) https://en.unesco.org/news
Μετασχηματίζοντας τους χώρους εκπαίδευσης: Αξιοποίηση, προσαρμογή και μετασχηματισμός
Οι χώροι εκπαίδευσης περιλαμβάνουν το φυσικό περιβάλλον, το μαθησιακό υλικό και τις δραστηριότητες που απαιτούνται για τη διευκόλυνση της δημιουργίας του χώρου, ενώ το κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον, το πολιτικό περιβάλλον, οι συνεργασίες και η αξιολόγηση των δραστηριοτήτων αλφαβητισμού είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση αυτών των χώρων⁸. Με έναν διευρυμένο ορισμό του αλφαβητισμού, είναι προφανές ότι η μάθηση πραγματοποιείται πέρα από τους παραδοσιακούς χώρους «σχολικής τάξης», όπως στον χώρο εργασίας, την κοινότητα, την οικογένεια, τη βιβλιοθήκη, την ψηφιακή τεχνολογία, μια αναφορά σε μερικούς άτυπους και μη τυπικούς χώρους μάθησης⁹. Σύμφωνα με τις συστάσεις της διάσκεψης κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το μετασχηματισμό της εκπαίδευσης, ο θεματικός άξονας δράσης 2 σχετικά με τη μάθηση και τις δεξιότητες για τη ζωή, την εργασία και τη βιώσιμη ανάπτυξη, τα χαρακτηριστικά των νέων και των ενηλίκων εκπαιδευομένων, οι εξελισσόμενες ανάγκες τους για μάθηση γραμματισμού, όπως η ευελιξία, η εγγύτητα, η ευκολία πρόσβασης και η σύνδεση με την αγορά εργασίας, αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για τον μετασχηματισμό των χώρων μάθησης γραμματισμού. Ο μετασχηματισμός των χώρων μάθησης δεν συνεπάγεται μόνο τη διαχείριση των φυσικών εγκαταστάσεων με πιο βιώσιμο τρόπο, αλλά περιλαμβάνει επίσης αλλαγές στη δομή διακυβέρνησης των εκπαιδευτικών συστημάτων και ιδρυμάτων, επιτρέποντας την αναγνώριση, την επικύρωση και τη διαπίστευση των αποτελεσμάτων της μάθησης γραμματισμού από άτυπα και μη τυπικά περιβάλλοντα μέσω ευέλικτων διαδικασιών παρακολούθησης και αξιολόγησης με βάση τα δεδομένα.
⁸ Broadly, literacy learning spaces comprises of six basic elements: (1) literacy materials and activities, (2) physical environment, – the two elements that facilitate creation of the literacy learning space, and (3) socio-cultural environment, (4) political environment, (5) assessment, and (6) partnerships- that facilitate the sustenance of these spaces. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000214653
⁹ Literacy is the ability to identify, understand, interpret, create, communicate and compute, using printed and written materials associated with varying contexts. Literacy involves a continuum of learning in enabling individuals to achieve their goals, to develop their knowledge and potential, and to participate fully in their community and wider society. Generally, literacy also encompasses numeracy, the ability to make simple arithmetic calculations. The concept of literacy can be distinguished from measures to quantify it, such as the literacy rate and functional literacy (UIS, 2017)
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σε ορισμένες χώρες, η τεχνολογική πρόοδος στους χώρους μάθησης εξασφάλισε τη συνέχιση της εκπαίδευσης για τους ενήλικες και τους νέους σε όλο τον κόσμο. Οι χώρες με υφιστάμενη τεχνολογική υποδομή μπορούσαν να προσαρμοστούν στους ψηφιακούς και υβριδικούς τρόπους μάθησης, ενώ οι χώρες με χαμηλή υποδομή έμειναν πίσω. Ωστόσο, η ποιότητα της εκπαίδευσης τέθηκε σε κίνδυνο για όλους τους εκπαιδευόμενους σε όλες τις χώρες¹⁰. Μια δίκαιη, χωρίς αποκλεισμούς και διαγενεακή προσέγγιση για την αντιμετώπιση των μαθησιακών, κοινωνικών και συναισθηματικών αναγκών των μαθητών είναι ζωτικής σημασίας, ιδίως για εκείνους/εκείνες που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω της σύνθετης ευπάθειας σε άτακτα παγκόσμια πλαίσια¹¹. Οι πολιτικές και τα ακόλουθα μέτρα μπορούν και πρέπει να αξιοποιήσουν την ανάπτυξη σε χώρους μάθησης, εξίσου σε τυπικά, άτυπα και μη τυπικά πλαίσια, προσαρμόζοντάς τα και μετατρέποντάς τα σε ασφαλή, ανθεκτικά, δίκαια και χωρίς αποκλεισμούς, θέτοντας τις βάσεις για τη διά βίου μάθηση των νέων και των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο¹².
10 The impact of the COVID-19 pandemic on education. International evidence from the Responses to Educational Disruption Survey (REDS)
https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000380398/PDF/380398eng.pdf.multi
11 The impact of COVID-19 on student equity and inclusion: Supporting vulnerable students during school closures and school re-openings (oecd.org)
12 Education: From disruption to recovery https://en.unesco.org/covid19/educationresponse
Αν και δεν περιορίζεται σε αυτό, υπάρχει επιτακτική ανάγκη για τις χώρες που βρίσκονται σε σύγκρουση, τις χώρες υποδοχής προσφύγων από περιοχές συγκρούσεων, για τις χώρες που αντιμετωπίζουν τις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, για τις χώρες που επιταχύνουν την ανάκαμψη μετά την COVID-19 και για τις χώρες που αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των ραγδαία μεταβαλλόμενων παγκόσμιων πλαισίων, να αξιοποιήσουν τις υφιστάμενες καινοτομίες μεταξύ των χωρών, να προσαρμοστούν στις συνεχώς εξελισσόμενες ανάγκες των νέων και των ενηλίκων για μάθηση και να μετασχηματίσουν τους χώρους εκπαίδευσής τους.
Πηγή: en.unesco.org
Απόδοση-Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη
socialpolicy.gr
