Σύσταση του Συμβουλίου για το ελάχιστο εισόδημα: Δεν αρκεί για την καταπολέμηση της φτώχειας

Το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα – MIS στοχεύει σε άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε αξιοπρεπή απασχόληση, δεν κερδίζουν αρκετά από την απασχόληση, δεν δικαιούνται πλέον άλλα είδη κοινωνικών παροχών (π.χ. μετά τη λήξη των επιδομάτων ανεργίας) ή/και συνταξιοδοτούνται με σύντομες περιόδους εισφορών συνταξιοδότησης. Τα καλά σχεδιασμένα και αποτελεσματικά MIS διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην παροχή προστασίας του εισοδήματος και – σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση βασικών υπηρεσιών – μπορούν να παρέχουν μια διέξοδο από τη φτώχεια σε εκείνους τους ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη . Αποτελούν επίσης το θεμέλιο για την οικοδόμηση πιο ίσων και κοινωνικά δίκαιων κοινωνιών, εάν χρηματοδοτηθούν βιώσιμα μέσω αναδιανεμητικών προοδευτικών φορολογικών συστημάτων .  

Αν και το 2023, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν θεσπίσει συστήματα ελάχιστου εισοδήματος, αυτά ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των χωρών όσον αφορά την επάρκεια και την προσβασιμότητα, σε σημείο που κανένα ευρωπαϊκό σύστημα ελάχιστου εισοδήματος δεν ταιριάζει με τις πραγματικές ανάγκες των δικαιούχων, όπως αναφέρουν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας. Αποτυγχάνουν να οδηγήσουν εκατομμύρια ανθρώπους πάνω από το όριο της φτώχειας και αφήνουν τα ενδιαφερόμενα άτομα στιγματισμένα, απομονωμένα και παγιδευμένα σε έναν κύκλο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού . 

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις ευάλωτες ομάδες που αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού και για τις οποίες τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος αποτελούν σημαντικά δίχτυα ασφαλείας. Δεδομένου αυτού, το EAPN χαιρετίζει τη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με το επαρκές ελάχιστο εισόδημα που διασφαλίζει την ενεργό ένταξη, που εγκρίθηκε επίσημα ως σημείο Α στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 30 Ιανουαρίου 2023 , ως ένα βήμα προς τα εμπρός για την εφαρμογή της αρχής 14 του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Ωστόσο, το EAPN προειδοποιεί ότι μια Σύσταση παραμένει εντελώς εθελοντική κατά την εφαρμογή της από τα κράτη μέλη της ΕΕ. Το ήπιο δίκαιο της ΕΕ δεν επέτρεψε επαρκή και βιώσιμη πρόοδο όσον αφορά τη μείωση της φτώχειας. 

Για το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας – EAPN, ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί ένα επαρκές εισόδημα για όλους σε ολόκληρη την ΕΕ είναι μια Οδηγία Πλαίσιο για το Ελάχιστο Εισόδημα με ένα κοινό σύνολο τέτοιων ελάχιστων απαιτήσεων και διατάξεων. Αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν κάλυψη, προσβασιμότητα, επάρκεια, χαρακτήρα ενεργοποίησης και τακτικές επικαιροποιήσεις χορηγούμενων ποσών.

Ειδικότερα, το EAPN εκφράζει τη λύπη του: 

1. Διαπιστώνει έλλειψη μιας ρητής καθολικής προσέγγισης βασισμένης στα δικαιώματα για επαρκές ελάχιστο εισόδημα, η οποία υπερνικά τις διακρίσεις και την άνιση πρόσβαση και δεν αφήνει κανέναν πίσω. 
2. Συνιστάται στα κράτη μέλη να επανεξετάζουν τακτικά και, όποτε χρειάζεται, να προσαρμόζουν το επίπεδο του ελάχιστου εισοδήματος προκειμένου να διατηρηθεί η επάρκεια της εισοδηματικής στήριξης. 
3. Η έλλειψη κοινού πλαισίου και μεθοδολογίας σε όλη την ΕΕ για τους προϋπολογισμούς αναφοράς.
4. Η έλλειψη συγκεκριμένων μέτρων βιωσιμότητας/βέλτιστων πρακτικών για τη χρηματοδότηση του MIS (Minimum Income Scheme). 
5. Αυτή η πρόσβαση στο ελάχιστο εισόδημα βασίζεται στην ανάλογη διάρκεια νόμιμης διαμονής, αποκλείοντας έτσι δυνητικά άτομα με προσωρινή διαμονή, πρόσφυγες και μετανάστες χωρίς έγγραφα. 
6. Ότι η συλλογή συγκεντρωτικών δεδομένων ζητήθηκε μόνο για λόγους φύλου, ηλικίας και αναπηρίας. 
7. Ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα για να ξεπεραστούν οι δομικές διακρίσεις και μεροληπτικές προσεγγίσεις όπως και η μη-συμπερίληψη στο πρόγραμμα ευάλωτων ομάδων όπως οι Ρομά, οι πρόσφυγες, οι γυναίκες, οι φυλετικές μειονότητες και οι μετανάστες χωρίς έγγραφα 
8. Ότι δεν προσδιορίζει την ηλικία από την οποία θα πρέπει να είναι διαθέσιμο το επαρκές ελάχιστο εισόδημα. 
9. Ότι η ευθύνη για την τριετή υποβολή εκθέσεων μεταφέρθηκε από τα κράτη-μέλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ότι η συμμετοχή των αποδεκτών ελάχιστου εισοδήματος δεν συμπεριλήφθηκε στα στάδια υλοποίησης, παρακολούθησης και αξιολόγησης. 
10. Ότι γίνεται ελάχιστη αναφορά στην ανάγκη συντονισμού και ενσωμάτωσης της στήριξης μέσω του ελάχιστου εισοδήματος και της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών. 

Συμπερασματικά, τα τρέχοντα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος αποτυγχάνουν να απομακρύνουν τους ανθρώπους από τη φτώχεια, γεγονός που αποτελεί παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Σύμφωνα με την Eurostat, το 2021, 95,4 εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Το EAPN πιστεύει ακράδαντα ότι η κοινωνική προστασία δεν αφορά μόνο την κοινωνική δικαιοσύνη ή τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι επίσης μια καλή επένδυση από οικονομική άποψη. 

Ως εκ τούτου, επαναλαμβάνει την επείγουσα έκκληση για μια δεσμευτική Οδηγία Πλαίσιο της ΕΕ για το Επαρκές Ελάχιστο Εισόδημα, η οποία πρέπει να σχεδιαστεί με ουσιαστική συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των ατόμων που βιώνουν τη φτώχεια και να λαμβάνει υπόψη τις παραπάνω συστάσεις. Βασιζόμαστε σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να εγγυηθούν την αρχή 14 του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, δηλαδή το δικαίωμα σε ελάχιστο εισόδημα, για όλους, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, επαρκές, προσβάσιμο και ικανό, με βάση τα κοινωνικά δικαιώματα και προσέγγιση που επικεντρώνεται στην πτυχή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.