Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου, Ψυχίατρος
Μια από τις πιο ουσιαστικές παραμέτρους για την πιο αποτελεσματική, θεραπευτικά, λειτουργία των υπηρεσιών, τόσο αυτών της ψυχικής υγείας όσο και των λεγόμενων προνοιακών, θα έπρεπε να είναι η εξασφάλιση στοχευμένων εκπαιδευτικών ευκαιριών στη διάρκεια όλου του εργασιακού βίου. Στο βαθμό που οι υπηρεσίες αυτές είναι προσανατολισμένες προς μια λειτουργία που αναζητά διαδρομές και στοχεύει προς μια έμπρακτη αμφισβήτηση και υπέρβαση του νοσοκομειοκεντρικού/ασυλικού μοντέλου, η απόκτηση της ικανότητας από όλους τους λειτουργούς ψυχικής υγείας ν΄ απαντούν, πρωτίστως, στις ανάγκες των “ασθενών” ως υποκειμένων παρά στις ανάγκες των νοσοκομείων/ιδρυμάτων, είναι καίριας σημασίας.
Καθώς η ψυχική υγεία, ως μέρος της καθημερινής ζωής, σχετίζεται και αλληλεπιδρά με κάθε πλευρά των προσωπικών και των κοινωνικών σχέσεων και δραστηριοτήτων, μπορεί, επίσης, να σχετισθεί με πλευρές και γεγονότα της ζωής όπου απειλείται ή χάνεται και όπου μπορεί να χρειαστεί η προσφυγή σε κάποια υπηρεσία ψυχικής υγείας. Αυτό απαιτεί από τους λειτουργούς, αφενός, να έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες να παρέμβουν στην όποια “παθολογική” διαδικασία και, αφετέρου, ν΄ απαντήσουν στην επίδραση που η αρρώστια έχει πάνω στο υποκείμενο ως προς την ταυτότητα, τις σχέσεις, τις ευκαιρίες και τις προσδοκίες. Και, επίσης, θέτει την σημασία που δίνεται στην ιστορική διαδρομή, στις εμπειρίες και στις προσδοκίες του ατόμου που χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ως μια κρίσιμης σημασίας παράμετρο για τον προσδιορισμό της κουλτούρας, των πρακτικών, των στόχων και του τρόπου οργάνωσης της υπηρεσίας.
Η εκπαιδευτική διαδικασία θα πρέπει να βασίζεται πάνω σ’ αυτή την προσέγγιση έτσι ώστε να καθιστά ικανούς τους συμμετέχοντες ν΄ αναπτύσσουν μια κριτική σκέψη απέναντι στις υπάρχουσες αντιλήψεις και πρακτικές στην ψυχική υγεία και να μπορούν ν΄αξιολογούν πολύ καλύτερα το πλαίσιο μέσα στο οποίο η εξειδικευμένη γνώση και η εξειδικευμένη πρακτική μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Η απόκτηση, επομένως, της ικανότητας για μια ασφαλή και αποτελεσματική πρακτική πρέπει να ενσωματώνει ευρύτερα κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά και νομικά ζητήματα, έτσι ώστε να διευρύνεται η παροχή υπηρεσιών πέρα από το δίπολο αρρώστια-θεραπεία, προς την υγεία-ανάρρωση (recovery).
Σε σύνδεση με τα ανωτέρω είναι κρίσιμης σημασίας, αφενός, η απόσταση ανάμεσα στην εκπαίδευση και την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας να γίνεται όσο το δυνατόν πιο μικρή, κάνοντας δυνατή την άμεση χρήση των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων που απαιτούνται μέσα στο σύστημα της ψυχικής υγείας. Και, αφετέρου, στην περίπτωση που η εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται σε άλλη “υπηρεσία αναφοράς”, να καθίσταται δυνατή η ενεργός αξιοποίηση αυτής της εμπειρίας μέσω της δυνατότητας που δίνεται στους εκπαιδευόμενους να εργασθούν στο πλαίσιο αυτής της υπηρεσίας και ταυτόχρονα να έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν αυτή την εμπειρία στο δικό τους χώρο εργασίας.
Θα πρέπει, λοιπόν, η εκπαιδευτική διαδικασία να στοχεύει:
- στην βελτίωση του επιπέδου παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, οι οποίες επικεντρώνονται στην υγεία και στην ανάρρωση των “χρηστών” των υπηρεσιών αυτών, καθώς και στο ευρύτερο πεδίο της κοινοτικής υγείας και της κοινωνικής φροντίδας.
- στην ανάπτυξη ενός κριτικού αναστοχασμού πάνω στο θεσμικό πλαίσιο εντός του οποίου παρέχεται η φροντίδα κοινοτικής ψυχικής υγείας. Εχει, από αυτή την άποψη, σημασία να υπάρχει η δυνατότητα οι εκπαιδευόμενοι να μπορέσουν να δουν κριτικά και συγκεκριμένα την υπάρχουσα πρακτική τους και την οργάνωση των θεσμών μέσα στους οποίους λειτουργούν, κάνοντας την εκπαιδευτική διαδικασία ένα μέσο που θα έχει ένα συγκεκριμένο πρακτικό αποτέλεσμα, τόσο στη διαμόρφωση της δικής τους θεωρητικής και πρακτικής εξειδίκευσης, όσο και στη συμβολή τους στην αναδιοργάνωση των υπηρεσιών και των μεθόδων στη βάση των οποίων λειτουργούν.
- στην ενθάρρυνση της προσωπικής ανάπτυξης των εκπαιδευομένων μέσω της προσπάθειας εγχάραξης μιας θετικής αξιολόγησης των “χρηστών” η οποία θα είναι αντι-κατασταλτική, κατά των διακρίσεων και προσωποκεντρική.
- στην απόκτηση της ικανότητας, για το κάθε μέλος του προσωπικού, να λειτουργεί πρακτικά σ΄ ένα πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, έτσι ώστε να αποκτά την ικανότητα να ξεπεράσει τους εργασιακούς ρόλους που προκύπτουν από την ιδρυματική λειτουργία της προνοιακής συντήρησης και φύλαξης και να λειτουργήσει στα πλαίσια δραστηριοτήτων θεραπευτικών/αποκαταστασιακών.
- στην απόκτηση της ικανότητας οργάνωσης/υλοποίησης εξατομικευμένων και ομαδικών θεραπευτικών προγραμμάτων, αναφορικά με επιμέρους δεξιότητες των ασθενών, ένταξης σε εργασία/κατάρτιση κλπ.
- στην απόκτηση της ικανότητας ν΄ αναγνωρίζει και να παρεμβαίνει σε “καταστάσεις κρίσης”, που αναδύονται στην διάρκεια της διαδικασίας της αποϊδρυματοποίησης/ αποκατάστασης, είτε αυτές αφορούν τους “ασθενείς”, είτε τους λειτουργούς (συγκρουσιακές καταστάσεις στα πλαίσια της θεραπευτικής ομάδας κλπ).
- στην ικανότητα ανάπτυξης θεραπευτικής σχέσης, η οποία εξαρτάται από τον βαθμό στο οποίο ο λειτουργός γίνεται ικανός ν΄ αναγνωρίζει και να ξεκινά από τις ανάγκες του “ασθενή” και να απαντά σ΄ αυτές κατανοώντας και ξεπερνώντας τους περιορισμούς του ιδρύματος/θεσμού.
Και είναι, φυσικά, πάντα απαραίτητες οι γνώσεις για την ψυχιατρική – πρωτίστως της εναλλακτικής, σε αντιδιαστολή με αυτές του κυρίαρχου “ψυχιατρικού παραδείγματος” – αναφορικά με την χάραξη ενός βασικού προσανατολισμού και προσέγγισης ως προς τη φύση της ψυχικής αρρώστιας, τα ψυχοφάρμακα, την ιστορία της ψυχιατρικής και του ψυχιατρείου και της σημασίας, καθώς και της διαδικασίας, της ανάπτυξης ενός κοινοτικά βασισμένου συστήματος ψυχικής υγείας.
“Πλόες” ΕΨΥΜΕ https://ploes.org.gr/
Περιοδικό 11, Ιανουάριος – Μάιος 2024
«Η διαρκής εκπαίδευση στους φορείς ψυχικής υγείας και πρόνοιας»
[irp posts=”140223″ ]
Discover more from socialpolicy.gr
Subscribe to get the latest posts sent to your email.