Η φετινή έκθεση για την Κατάσταση των παιδιών στον κόσμο της UNICEF, εξετάζει τις δυνάμεις και τις τάσεις που διαμορφώνουν τον κόσμο μας σήμερα και υποδεικνύει το πώς θα μπορούσαν να διαμορφώσουν το μέλλον.
Η έκθεση διερευνά τρεις μεγατάσεις που θα επηρεάσουν βαθιά τη ζωή των παιδιών από τώρα έως το 2050: τις δημογραφικές μεταβολές, την κλιματική και περιβαλλοντική κρίση και τις τεχνολογίες αιχμής.
Παρουσιάζει επίσης τρία μελλοντικά σενάρια – πιθανά αποτελέσματα, όχι προβλέψεις – για το πώς τα παιδιά θα μπορούσαν να βιώσουν τον κόσμο του 2050.
Δημογραφική μετάβαση
Το μέλλον της παιδικής ηλικίας συνδέεται άμεσα με ιστορικές δημογραφικές μεταβολές που βρίσκονται σε εξέλιξη στον κόσμο μας σήμερα.
Το 2023, 20,8 εκατομμύρια παιδιά εκτοπίστηκαν για πρώτη φορά στο εσωτερικό των χωρών τους, κυρίως λόγω συγκρούσεων και καταστροφών.
Εν μέσω αυξανόμενων περιβαλλοντικών διαταραχών, ο αριθμός αυτός είναι πιθανόν να αυξηθεί. Τα δημογραφικά πρότυπα και ο τρόπος με τον οποίο διαφέρουν μεταξύ των περιοχών, θα διαμορφώσουν θεμελιωδώς τα παιδιά στο μέλλον, οδηγώντας τόσο σε ευκαιρίες όσο και απειλές για την ευημερία τους.
Ένα μέλλον μεταβαλλόμενων πληθυσμών
Στη δεκαετία του 2050, ο αριθμός των παιδιών στον κόσμο προβλέπεται να είναι περίπου ο ίδιος με σήμερα: περίπου 2,3 δισεκατομμύρια. Αλλά αυτή η σταθερή προβολή αποκρύπτει άλλες περιφερειακές μετατοπίσεις, επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού και μετακινήσεις εντός των χωρών.
Περιφερειακές μετατοπίσεις
Ενώ η Νότια Ασία θα παραμείνει μία από τις περιοχές με τους μεγαλύτερους παιδικούς πληθυσμούς, σε αυτήν θα προστεθούν η Ανατολική και η Νότια Αφρική, καθώς και η Δυτική και η Κεντρική Αφρική. Αυτές οι περιοχές ήδη δυσκολεύονται να καλύψουν τις βασικές ανάγκες των παιδιών, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν σημαντικούς κλιματικούς κινδύνους και έλλειψη επαρκών ψηφιακών υποδομών.
Περισσότερο από το ένα τρίτο των παιδιών του κόσμου θα ζουν σε τέσσερις χώρες: την Κίνα, την Ινδία, τη Νιγηρία και το Πακιστάν.
Ποσοστό παιδιών
Σε όλες τις περιφέρειες, το ποσοστό των παιδιών στον πληθυσμό αναμένεται να μειωθεί καθώς αυξάνεται ο ενήλικος πληθυσμός.
Σε ορισμένες κοινωνίες, τα παιδιά θα αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το ένα δέκατο του πληθυσμού, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με την προβολή τους και τον σεβασμό των απόψεων και των δικαιωμάτων τους.
Σε άλλες περιπτώσεις, μεγάλοι πληθυσμοί παιδιών θα προσφέρουν τη δυνατότητα για ένα δημογραφικό μέρισμα – μια πιθανή ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη καθώς αυξάνονται οι πληθυσμοί σε ηλικία εργασίας.
Αστικοποίηση
Χωρίς στοχευμένες παρεμβάσεις, είναι πιθανό πολλά περισσότερα παιδιά να διαμένουν σε αστικές κοινότητες υψηλής πυκνότητας έως το 2050, όπου η πρόσβαση σε νερό, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση δεν είναι η βέλτιστη δυνατή και η έκθεση στη βία και οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι θα θέσουν σε κίνδυνο την ευημερία τους.
Η κλιματική και περιβαλλοντική κρίση
Πριν πάρουν την πρώτη τους ανάσα, η ανάπτυξη των παιδιών επηρεάζεται από το περιβάλλον τους. Οι αναπτυσσόμενοι εγκέφαλοί τους, οι πνεύμονες και το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στη ρύπανση, τις ασθένειες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Καθώς μεγαλώνουν, κάθε σφαίρα της ζωής των παιδιών — από την εκπαίδευση έως τη διατροφή, από την ασφάλεια έως την ψυχική υγεία — διαμορφώνεται από το κλίμα και το περιβάλλον.
Περίπου 1 δισεκατομμύριο παιδιά ζουν σήμερα σε χώρες που αντιμετωπίζουν ήδη υψηλό κίνδυνο κλιματικών και περιβαλλοντικών κινδύνων.
Με την ανθρωπότητα να παραβιάζει κρίσιμα οικολογικά όρια, τα παιδιά αντιμετωπίζουν ήδη ένα πιο απρόβλεπτο, επικίνδυνο περιβάλλον από τα παιδιά οποιασδήποτε προηγούμενης γενιάς.
Το 2050, οι κλιματικές επιπτώσεις θα αυξηθούν
Οι κλιματικές προβλέψεις για το έτος 2050 σκιαγραφούν μια απογοητευτική εικόνα, με πιθανές αυξήσεις της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5° C έως 2° C πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα.
Οι επιπτώσεις θα γίνουν πιο έντονα αισθητές από τα νεότερα και πιο ευάλωτα μέλη του κόσμου μας.
Έκθεση σε ακραία κύματα καύσωνα
Σε σύγκριση με την αρχή αυτού του αιώνα, περίπου οκτώ φορές περισσότερα παιδιά θα μπορούσαν να εκτεθούν σε ακραία κύματα καύσωνα στη δεκαετία του 2050. Η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες αποτελεί εξαιρετικό κίνδυνο για την υγεία και ευημερία των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων των χρόνιων αναπνευστικών προβλημάτων, όπως το άσθμα και οι καρδιαγγειακές παθήσεις.
Έκθεση σε άλλες ακραίες κλιματικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Περισσότερα παιδιά αναμένεται επίσης να εκτεθούν σε ακραίες ξηρασίες, κυκλώνες και πλημμύρες, όπου οι τακτικές ελλείψεις νερού και τροφίμων γίνονται η νέα κανονικότητα.
Στη δεκαετία του 2050, περισσότερα από τριπλάσια παιδιά αναμένεται να εκτεθούν σε ακραίες πλημμύρες ποταμών και σχεδόν διπλάσια σε ακραίες πυρκαγιές, σε σύγκριση με τη δεκαετία του 2000.
Τεχνολογίες αιχμής
Οι μετασχηματιστικές τεχνολογίες προχωρούν με εκθετικό ρυθμό και ήδη επηρεάζουν μεγάλο μέρος της καθημερινής ζωής των παιδιών. Οι τεχνολογίες που αναπτύσσουμε και διαχειριζόμαστε σήμερα θα επηρεάσουν όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο οι μελλοντικές γενιές μαθαίνουν, εργάζονται και επικοινωνούν αλλά και την ευημερία τους για τα επόμενα χρόνια.
Και όμως, το ψηφιακό χάσμα παραμένει έντονο.
Σήμερα, σχεδόν το 26% των ανθρώπων σε χώρες χαμηλού εισοδήματος είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο, σε σύγκριση με πάνω από το 95% σε χώρες υψηλού εισοδήματος.
Το να είσαι αποσυνδεδεμένος σε έναν ψηφιακό κόσμο σημαίνει να στερείσαι ευκαιριών στο παρόν και στο μέλλον. Η αποτυχία άρσης των εμποδίων για τα παιδιά σε χώρες με χαμηλή συνδεσιμότητα, ειδικά για εκείνα που ζουν στα φτωχότερα νοικοκυριά, σημαίνει ότι αφήνουμε μια ήδη μειονεκτούσα γενιά να μείνει ακόμη πιο πίσω.
Ευκαιρίες και βελτίωση της ευημερίας
- Η συνδεσιμότητα και οι ψηφιακές δεξιότητες θα μπορούσαν να εξοπλίσουν εκατομμύρια παιδιά για την οικονομία του μέλλοντος.
- Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και η νευροτεχνολογία μπορεί να οδηγήσουν σε σαρωτικές αλλαγές στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.
- Οι πράσινες τεχνολογίες έχουν τη δυνατότητα να περιορίσουν τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να υποστηρίξουν τη μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο μέλλον χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
- Τα εμβόλια και οι ιατρικές ανακαλύψεις θα μπορούσαν να σώσουν εκατομμύρια περισσότερες ζωές παιδιών.
Κίνδυνοι και απειλές
- Η επέκταση της πρόσβασης στην ψηφιακή τεχνολογία αυξάνει την ευαλωτότητα των παιδιών σε κινδύνους ιδιωτικότητας, συμπεριλαμβανομένης της κατάχρησης προσωπικών πληροφοριών και της έκθεσης σε επιβλαβές περιεχόμενο.
- Η εκμετάλλευση και οι κίνδυνοι στον κυβερνοχώρο, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης, αυξάνονται επίσης καθώς περισσότερα παιδιά συμμετέχουν στο διαδίκτυο.
- Οι αναδυόμενες τεχνολογίες όπως η νευροτεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη εγκυμονούν πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με τη γνωσιακή ελευθερία, την ιδιωτικότητα και την αλγοριθμική προκατάληψη.
Τρία μελλοντικά σενάρια
Για να αναπτυχθεί η αίσθηση του τρόπου με τον οποίο οι μεγάλες τάσεις – μαζί με άλλες σημαντικές δυνάμεις και τάσεις – θα μπορούσαν να επηρεάσουν το μέλλον της παιδικής ηλικίας, η φετινή Έκθεση για την Κατάσταση των Παιδιών στον Κόσμο παρουσιάζει τρία σενάρια για το πώς μπορεί να μοιάζει το μέλλον για τα παιδιά, ανάλογα με τους ρυθμούς προόδου και τις ενέργειες των υπευθύνων λήψης αποφάσεων.
- Ένα μέλλον που διαμορφώνεται από τις τρέχουσες τάσεις.
- Ένα μέλλον που διαμορφώνεται από την καθυστέρηση στην ανάπτυξη (στην οποία οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων επιλέγουν μια πορεία κατακερματισμού, οδηγώντας σε μεγαλύτερη ανισότητα και περιβαλλοντική υποβάθμιση).
- Ένα μέλλον που διαμορφώνεται από την επιταχυνόμενη ανάπτυξη (στην οποία οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων επιλέγουν μια πιο συμπεριληπτική και βιώσιμη πορεία).
Τα παιδιά στον κόσμο του 2050
Ένα μέλλον που διαμορφώνεται από τις συνήθεις τάσεις:
- Οι παιδικοί πληθυσμοί σε χώρες χαμηλού και χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος θα αυξηθούν μέχρι τη δεκαετία του 2050, ενώ θα μειωθούν αλλού.
- 8 φορές περισσότερα παιδιά θα μπορούσαν να εκτεθούν σε ακραία κύματα καύσωνα σε σύγκριση με τη δεκαετία του 2000.
- Ο κόσμος θα μπορούσε να αποτύχει την καθολική ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά.
- Περισσότερα παιδιά στην Ανατολική και Νότια Αφρική θα μπορούσαν να εκτεθούν σε υποεθνικές συγκρούσεις από ό, τι στη δεκαετία του 2000.
Ένα μέλλον που διαμορφώνεται από την επιταχυνόμενη ανάπτυξη:
- Πάνω από τέσσερις φορές περισσότερα παιδιά αναμένεται να εκτεθούν σε καύσωνες τη δεκαετία του 2050 σε σύγκριση με τη δεκαετία του 2000.
- Ωστόσο, το προσδόκιμο ζωής των παιδιών κατά τη γέννηση θα μπορούσε να αυξηθεί από 68 σε 84 χρόνια.
- Ο κόσμος θα μπορούσε να επιτύχει το 100% των παιδιών να ολοκληρώνουν την πρωτοβάθμια και την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
- Περισσότερα παιδιά θα μπορούσαν να ζήσουν σε κοινωνίες με ισότητα των φύλων.
- Ο αριθμός των παιδιών που εκτίθενται σε παρατεταμένες υποεθνικές συγκρούσεις θα μπορούσε να μειωθεί κατά 60%.
Ένα μέλλον που διαμορφώνεται από την καθυστέρηση στην ανάπτυξη:
- Περισσότερα παιδιά αναμένεται να ζουν σε χώρες χαμηλού εισοδήματος τη δεκαετία του 2050, με εκατομμύρια να εξακολουθούν να μην λαμβάνουν εκπαίδευση μέσα ή έξω από το σχολείο.
- Σχεδόν 14 φορές περισσότερα παιδιά αναμένεται να εκτεθούν σε ακραία κύματα καύσωνα.
- Σε ορισμένες περιοχές, τα παιδιά θα μπορούσαν ακόμα να αντιμετωπίσουν ακραίες έμφυλες ανισότητες, με 1,1 δισεκατομμύρια να ζουν σε έμφυλα άνισες κοινωνίες.
- Έως και 1,4 δισεκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως θα μπορούσαν να διατρέχουν κίνδυνο έκθεσης σε παρατεταμένες υποεθνικές συγκρούσεις.
Κατεβάστε την έκθεση για να διερευνήσετε όλους τους μελλοντικούς δείκτες και τον αντίκτυπό τους στα παιδιά.
THE STATE OF THE WORLD’S CHILDREN 2024
Απόδοση /Επιμέλεια / photo graphics: Τομπέα Ελένη
socialpolicy.gr
Πηγή: unicef.org
