Οι κοινωνικές ανισότητες και ο νεοφιλελευθερισμός πρωταίτιοι της ιδιωτικής υπερχρέωσης

Ντούνης Ανδρέας

Ο Gregory Squires τοποθετεί τους μετασχηματισμούς που συντελούνται στις πιστωτικές πρακτικές ή πρακτικές δανεισμού στην δραματική αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Οι ανισότητες, δηλαδή, ισχύουν ακόμη και στον τομέα των οικονομικών υπηρεσιών και ειδικότερα όσον αφορά την παροχή και την πρόσβαση στις οικονομικές υπηρεσίες (ή στενότερα τις πηγές πίστωσης) με δίκαιους και ισόνομους όρους.

Οι μειωμένες ευκαιρίες – εκπαίδευσης, απασχόλησης, εργασίας – για τα άτομα χαμηλού εισοδήματος θα πρέπει να ειδωθούν υπό μία διάσταση κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων που δεν μπορούν να τεθούν υπό τον έλεγχο των ίδιων των μειονεκτούντων ατόμων. Οι ανισότητες βιώνονται από τα πρώιμα στάδια του κύκλου ζωής και ενισχύονται κατά την μετάβαση στην ενηλικίωση, σε αρκετές περιπτώσεις. Οι έντονες ανισότητες επεξηγούν τόσο την κοινωνικοοικονομική μειονεξία όσο και τους αυξημένους πιστωτικούς κινδύνους που οδηγούν τα φτωχά νοικοκυριά στην υπερχρέωση.

Πέρα από το χρηματοπιστωτικό πλαίσιο των Η.Π.Α, όπου και δημιουργήθηκε ένα άνισο και άδικο πιστωτικό σύστημα δύο ταχυτήτων, ακόμη και στον ευρωπαϊκό χώρο και στην ευρωπαϊκή εμπειρία οι φτωχοί βρίσκονται αντιμέτωποι με υψηλότερους πιστωτικούς κινδύνους, υψηλότερα επιτόκια, υψηλότερες δόσεις αποπληρωμών και γενικότερη έλλειψη πληροφοριών για τους όρους του δανεισμού από ότι οι πλούσιοι.

Το γενικότερο πλαίσιο των επεκτεινόμενων αλλαγών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και στην επέκταση του ιδιωτικού δανεισμού τοποθετείται από τον Ian Ramsay σε τρείς άξονες:

(α) στις αλλαγές και στην αυξανόμενη κυριαρχία του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού κεφαλαίου από την δεκαετία του ΄70,

(β) στην επακόλουθη αναμόρφωση των ρυθμίσεων ώστε να διευκολυνθούν οι πρακτικές δανεισμού όπως η τιτλοποίηση και ο δανεισμός που πραγματοποιείται εξ αποστάσεως μέσω υπολογιστή με υψηλό ρίσκο και

(γ) στην συμπορευόμενη κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας και μίας επεκτεινόμενης κουλτούρας πίστωσης.

Αναφορικά με την νεοφιλελευθεροποίηση της οικονομίας, o Harvey σημειώνει ότι ο νεοφιλελευθερισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο, «εκπροσωπήθηκε» από το άνοιγμα της αγοράς των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Η συγκεκριμένη επέκταση της χρηματοοικονομικής αγοράς επέτρεψε την άνθιση της καταναλωτικής κουλτούρας και έφερε στο προσκήνιο την κουλτούρα της χρέωσης ώστε να συσσωρεύεται ολοένα και μεγαλύτερο κεφάλαιο στις τράπεζες και στους εν γένει πιστωτές.

Σύμφωνα με την Johnna Montgmorie, η κατανόηση της πολιτικής οικονομίας της καταναλωτικής πίστωσης είναι αυτή που μπορεί να επεξηγήσει την νεοφιλελεύθερη στρατηγική της μη-πληθωριστικής μεγέθυνσης, που διαχέεται από το μακροεπίπεδο των μακροοικονομικών πολιτικών σε αυτό της κατανάλωσης των νοικοκυριών στο μικρότερο δυνατό επίπεδο της επιλεγμένης μεθόδου πληρωμής (την πίστωση, και πιο συγκεκριμένα τις πιστωτικές κάρτες). Η λογική του νεοφιλελευθερισμού, έγκειται σύμφωνα με την Montgmorie, στην μετακίνηση της οικονομίας προς ένα οικονομικό παράδειγμα επενδυτικής μεγέθυνσης με παράλληλη διατήρηση χαμηλών και βιώσιμων επιπέδων μακροοικονομικής μεγέθυνσης, απαντώντας έτσι στο πρόβλημα του στασιμοπληθωρισμού της δεκαετίας του ’70, μέσω ενός πλέγματος μη-πληθωριστικών οικονομικών μέτρων.

Βιβλιογραφία

Gregory D. Squires, Inequality and Access to Financial Services στο Johanna Niemi, Iain Ramsay, William C Whitford, Consumer Credit, Debt and Bankruptcy Comparative and International Perspectives, Hart Publishing, 2007.

Iain Ramsay, ‘Wannabe WAGS’ and ‘Credit Binges’: The Construction of Overindebtedness in the UK στο Johanna Niemi, Iain Ramsay, William C Whitford, Consumer Credit, Debt and Bankruptcy Comparative and International Perspectives, Hart Publishing, 2007.

Χάρβεϊ Ντέιβιντ, Νεοφιλελευθερισμός – Ιστορία και Παρόν, Αθήνα (Εκδόσεις Καστανιώτη), 2007.

Johnna Montgomerie, The Logic of Neo-liberalism and the Political Economy of Consumer Debt-Led Growth στο S. Lee and S. McBride (eds.), Neo-Liberalism, State Power and Global Governance, 157–172.

Πηγή: Ντούνης Ανδρέας, Η αντιμετώπιση ενός κοινωνικού προβλήματος σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, Η περίπτωση της υπερχρέωσης των νοικοκυριών, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Ιανουάριος 2012.

socialpolicy.gr