13/1/2016 – Πέρυσι, η άνευ προηγουμένου αύξηση του αριθμού των ατόμων που ζητούσαν διεθνή προστασία στην Ευρώπη αποτέλεσε σημαντική δοκιμασία για το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου και τον χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας Σένγκεν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε αμέσως μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης, και συνεχίζει να συνεργάζεται με τα κράτη μέλη και τις τρίτες χώρες εταίρους για τη διαχείριση της ροής των ατόμων, την προστασία των συνόρων της Ευρώπης, καθώς και για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων αυτών των μεταναστευτικών πιέσεων. Το 2016 θα είναι ένα ακόμη σημαντικό έτος όσον αφορά την πρόοδο προς ένα σύστημα ασύλου το οποίο θα βασίζεται στην αλληλεγγύη και τη δίκαιη κατανομή των ευθυνών.
Κύριες δράσεις το 2015
Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση
Πριν από την ανάληψη των καθηκόντων της, τον Νοέμβριο του 2014, η Επιτροπή Γιούνκερ χαρακτήρισε τη μετανάστευση ως μία από τις δέκα πολιτικές της προτεραιότητες. Ανέλαβε αμέσως δράση το 2015 για την αντιμετώπιση των πλέον πιεστικών προβλημάτων και τη διάσωση ανθρώπων από τον κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους στη θάλασσα, διαμορφώνοντας παράλληλα μια ολοκληρωμένη στρατηγική για καλύτερη διαχείριση όλων των πτυχών της μετανάστευσης.
Στις 13 Μαΐου, η Επιτροπή παρουσίασε το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση με στόχο την αντιμετώπιση της κρίσης. Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 27 Μαΐου, η Επιτροπή παρουσίασε την πρώτη δέσμη μέτρων υλοποίησης του προγράμματος δράσης, η οποία περιελάμβανε προτάσεις για τη μετεγκατάσταση 40.000 ατόμων από την Ελλάδα και την Ιταλία, την επανεγκατάσταση 20.000 ατόμων από χώρες εκτός της ΕΕ, ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών, καθώς και τον τριπλασιασμό του προϋπολογισμού και των πόρων για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων αναζήτησης και διάσωσης ανθρώπων στη θάλασσα. Δόθηκαν επίσης οδηγίες για τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων ώστε να βοηθηθούν τα κράτη μέλη στη διαδικασία καταγραφής των μεταναστών.
Στις 9 Σεπτεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια δεύτερη δέσμη μέτρων. Τα μέτρα αυτά περιελάμβαναν προτάσεις για τη μετεγκατάσταση 120.000 επιπλέον αιτούντων άσυλο από τα κράτη μέλη που δέχονται ιδιαίτερες πιέσεις, έναν μόνιμο μηχανισμό μετεγκατάστασης για περιπτώσεις κρίσεων, μια πρόταση για έναν ευρωπαϊκό κατάλογο ασφαλών χωρών προέλευσης, ένα σχέδιο δράσης για την επιστροφή και ένα εγχειρίδιο επιστροφής, καθώς και μια πρόταση για τη δημιουργία Καταπιστευματικού Ταμείου για την Αφρική, με συνολικό προϋπολογισμό 1,8 δισ. ευρώ. Τον Σεπτέμβριο ξεκίνησε η υλοποίηση της προσέγγισης «Hotspot» (κέντρα πρώτης υποδοχής) στην Ελλάδα και την Ιταλία, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Frontex και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο. Τον Οκτώβριο άρχισαν να υλοποιούνται οι πρώτες μετεγκαταστάσεις, όμως πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά για να επιτευχθούν οι συμφωνηθέντες στόχοι.
Δημοσιονομικά μέτρα
Όσον αφορά τη δημοσιονομική στήριξη, η Επιτροπή έχει ήδη προτείνει τροποποιήσεις των προϋπολογισμών της για το 2015 και το 2016, αυξάνοντας τα κονδύλια για την προσφυγική κρίση κατά 1,7 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή θα έχει διαθέσει συνολικά 10 δισ. ευρώ περίπου για την προσφυγική κρίση το 2015 και το 2016. Τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του Συμβουλίου ενέκριναν, με ταχεία διαδικασία, τον τροποποιημένο προϋπολογισμό της Επιτροπής. Τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν να διαθέσουν εθνικούς πόρους αντίστοιχους με τους πόρους που χορηγεί η ΕΕ στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), στο Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα και άλλους συναφείς οργανισμούς (500 εκατ. ευρώ), στο Περιφερειακό Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για τη Συρία (500 εκατ. ευρώ) και στο Καταπιστευματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης για την Αφρική (1,8 δισ. ευρώ).
Διαχείριση των μεταναστευτικών ροών
Σε μια προσπάθεια για καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και περιορισμό των αφίξεων στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε σειρά μέτρων με εταίρους από τρίτες χώρες.
Καθώς η κατάσταση άρχισε να γίνεται κρίσιμη στη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων, ο πρόεδρος Γιούνκερ συγκάλεσε στις 25 Οκτωβρίου σύνοδο των ηγετών των χωρών που βρίσκονται κατά μήκος της διαδρομής αυτής. Στο πλαίσιο της συνόδου συμφωνήθηκε ένα σχέδιο δράσης 17 σημείων. Εβδομαδιαίες βιντεοδιασκέψεις πραγματοποιούνται από την Επιτροπή και τα συμμετέχοντα κράτη, ώστε να εξασφαλίζεται αποτελεσματική παρακολούθηση (μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί 11 βιντεοδιασκέψεις).
Στις 15 Οκτωβρίου συμφωνήθηκε ένα κοινό σχέδιο δράσης με την Τουρκία, το οποίο ενεργοποιήθηκε κατά την σύνοδο κορυφής ΕΕ-Τουρκίας στις 29 Νοεμβρίου. Το σχέδιο αποτελεί μέρος ενός ολοκληρωμένου προγράμματος συνεργασίας που βασίζεται στην κοινή ευθύνη, τις αμοιβαίες δεσμεύσεις και την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων. Στις 24 Νοεμβρίου, η Επιτροπή πρότεινε μια διευκόλυνση στήριξης της Τουρκίας για τους πρόσφυγες. Στόχος είναι ο συντονισμός μιας συνολικής συνεισφοράς της ΕΕ ύψους 3 δισ. ευρώ για τη στήριξη των Σύρων προσφύγων που βρίσκονται υπό καθεστώς προσωρινής προστασίας, καθώς και των κοινοτήτων υποδοχής στην Τουρκία. Στις 15 Δεκεμβρίου, η Επιτροπή πρότεινε ένα εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους σε συνεργασία με την Τουρκία για τα άτομα που εκτοπίζονται λόγω των συγκρούσεων στη Συρία.
Στις 12 Νοεμβρίου στη διάσκεψη κορυφής για τη μετανάστευση στη Βαλέτα συναντήθηκαν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ και της Αφρικής για να ενισχύσουν τη συνεργασία τους και να εξετάσουν τα βαθύτερα αίτια της κρίσης. Κατόπιν τούτου, μια σειρά από συγκεκριμένες δράσεις θα υλοποιηθεί έως το τέλος του 2016. Κατά την ίδια σύνοδο, τέθηκε επίσημα σε λειτουργία το Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για την Αφρική, συνολικού ύψους 1,8 δισ. ευρώ από δημοσιονομικούς πόρους της ΕΕ.
Δέσμη μέτρων για τη διαχείριση των συνόρων
Στις 15 Δεκεμβρίου, η Επιτροπή πρότεινε μια δέσμη μέτρων για τη διαχείριση των συνόρων, η οποία περιλαμβάνει μέτρα για τη διαφύλαξη των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, την αποτελεσματικότερη διαχείριση της μετανάστευσης και την προστασία της ελεύθερης κυκλοφορίας στο εσωτερικό του χώρου Σένγκεν. Η Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής για την ενίσχυση της αποστολής του FRONTEX. Η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει επίσης προτάσεις για ένα ευρωπαϊκό ταξιδιωτικό έγγραφο για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών και ένα εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους σε συνεργασία με την Τουρκία για άτομα που εκτοπίζονται λόγω των συγκρούσεων στη Συρία.
Προοπτικές για το 2016
Το 2016 θα είναι αφιερωμένο στην επίτευξη σαφών και απτών αποτελεσμάτων και στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων μέτρων, αλλά και στη συνέχιση της διαμόρφωσης των μελλοντικών πολιτικών της Ένωσης, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την έγκριση των προτάσεων της Επιτροπής το συντομότερο δυνατόν. Απαιτείται συλλογική ευρωπαϊκή δράση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες σε σχέση με το 2015 στους παρακάτω τομείς:
- Σχετικά με τη μετεγκατάσταση: από τα 160.000 άτομα που συμφωνήθηκε τον Σεπτέμβριο από το Συμβούλιο να μετεγκατασταθούν, έχουν μετεγκατασταθεί μόνο 272 άτομα. Προκειμένου να υπάρξουν αποτελέσματα όσον αφορά την μετεγκατάσταση, τόσο τα κράτη μέλη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όσο και τα κράτη μέλη στα οποία πρέπει να μετεγκατασταθούν τα άτομα που έχουν ανάγκη οφείλουν να εφαρμόσουν γρήγορα τις δύο αποφάσεις για τη μετεγκατάσταση, κυρίως δηλώνοντας και ταυτόχρονα αυξάνοντας τον αριθμό των θέσεων που είναι άμεσα διαθέσιμες και εξασφαλίζοντας την υποδοχή των ατόμων αυτών.
- Σχετικά με την επανεγκατάσταση: με βάση τις πληροφορίες που στέλνουν τα κράτη μέλη και τα συνδεδεμένα κράτη, 5.331 άτομα επρόκειτο να επανεγκατασταθούν στο πλαίσιο του καθεστώτος το 2015. Στο τέλος του περασμένου έτους, η Επιτροπή έλαβε επιβεβαίωση ότι μόνο 779 άτομα είχαν πράγματι επανεγκατασταθεί. Συνολικά αναμένεται να επανεγκατασταθούν 22.504 άτομα έως το τέλος του 2017.
- Σχετικά με τα κέντρα πρώτης υποδοχής (hotspots): από τα 5 κέντρα πρώτης υποδοχής που προβλέπονταν για την Ελλάδα, μόνο 1 είναι πλήρως λειτουργικό (Λέσβος). Από τα 6 κέντρα πρώτης υποδοχής που προβλέπονταν για την Ιταλία, 2 λειτουργούν μέχρι στιγμής (Λαμπεντούζα και Τραπάνι). Για τη διεκπεραίωση της μετεγκατάστασης απαιτούνται κέντρα πρώτης υποδοχής πλήρως λειτουργικά.
- Σχετικά με την επιστροφή: η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει το ποσοστό επιστροφής στις χώρες προέλευσής τους των ατόμων που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην Ευρώπη, εφαρμόζοντας το Σχέδιο Δράσης για την Επιστροφή, σημειώνοντας πρόοδο στη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής και διενεργώντας διαπραγματεύσεις.
- Σχετικά με τον χώρο Σένγκεν: η αποκατάσταση της κανονικής λειτουργίας του χώρου Σένγκεν θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για το 2016, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη δεν χρειάζεται να θεσπίσουν ή να παρατείνουν, κατ’ εξαίρεση, τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα.
- Σχετικά με την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο οφείλουν να ολοκληρώσουν γρήγορα τις διαπραγματεύσεις, όπως αποφασίστηκε κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου.
Το Σώμα των Επιτρόπων συζήτησε επίσης τις περαιτέρω πρωτοβουλίες που απαιτούνται στο πλαίσιο της τρέχουσας κρίσης. Τα γεγονότα του τελευταίου έτους απέδειξαν ότι το σύστημα του Δουβλίνου δεν είναι βιώσιμο με τη σημερινή του μορφή. Όπως ανακοινώθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Επιτροπή θα προτείνει μεταρρύθμιση του συστήματος του Δουβλίνου. Οι προτάσεις της αναμένονται έως τον Μάρτιο, στο πλαίσιο των εργασιών της για τη δημιουργία ενός ενιαίου συστήματος ασύλου. Προκειμένου να μειωθεί η χρήση των παράνομων μεταναστευτικών διαδρομών, η Επιτροπή ετοιμάζει δέσμη μέτρων για τη νόμιμη μετανάστευση, που θα περιλαμβάνουν τη μεταρρύθμιση της οδηγίας για τη μπλε κάρτα. Θα προταθούν επίσης μέτρα για την ένταξη.
Έως το τέλος του 2016, η Επιτροπή θα παρουσιάσει περαιτέρω μέτρα για τη λαθραία διακίνηση μεταναστών. Η σύσταση της Επιτροπής για ένα εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους σε συνεργασία με την Τουρκία θα πρέπει να συμπληρωθεί με ανάληψη επιτόπιας δράσης καθώς και με ένα πιο διαρθρωμένο πλαίσιο για την επανεγκατάσταση. Τον Μάρτιο, η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση για την εξασφάλιση μιας συλλογικής ευρωπαϊκής προσέγγισης στο μέλλον.
Η εξωτερική διάσταση θα πρέπει να επικεντρωθεί στη συνεργασία με τρίτες χώρες, με στόχο την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων, την αποτροπή των ροών παράτυπης μετανάστευσης προς την Ευρώπη και την επιστροφή όσων δεν έχουν δικαίωμα σε διεθνή προστασία. Οι συμπράξεις και η συνεργασία με τις σημαντικότερες χώρες προέλευσης, διέλευσης και προορισμού θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται στο επίκεντρο, για παράδειγμα μέσω των διαδικασιών του Χαρτούμ και του Ραμπάτ, του διαλόγου Αφρικής-ΕΕ για τη μετανάστευση και την κινητικότητα, της διαδικασίας της Βουδαπέστης και της διαδικασίας της Πράγας.
Οι μελλοντικές χρηματοδοτικές ανάγκες θα πρέπει να αξιολογηθούν στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Αντιπροσωπεία στην Ελλάδα
Discover more from socialpolicy.gr
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
