Η μελέτη της Αυτοκτονίας: Μία σύνοψη του διάσημου έργου του Emile Durkheim

Ντούνης Ανδρέας

Η “Αυτοκτονία”, το έργο του Γάλλου κοινωνιολόγου Emile Durkheim (1897), αποτέλεσε ένα ριζοσπαστικό βιβλίο για την κοινωνιολογική επιστήμη. Αποτέλεσε μία μελέτη περίπτωσης της αυτοκτονίας, μία δημοσίευση μοναδική για την χρονική περίοδο που εκδόθηκε που παρείχε ένα σαφές “υπόδειγμα”,  ένα αξιομνημόνευτο παράδειγμα και έργο κοινωνιολογικής μονογραφίας.

Στο έργο αυτό, ο Durkheim διερεύνησε τους διαφορετικούς δείκτες αυτοκτονιών μεταξύ των Προτεσταντών και των Καθολικών, ισχυριζόμενος ότι ο ισχυρότερος κοινωνικός έλεγχος μεταξύ των Καθολικών οδηγεί σε χαμηλότερους δείκτες αυτοκτονιών. Κατέδειξε επίσης ότι οι δείκτες αυτοκτονιών ήταν υψηλότεροι μεταξύ των αντρών από ότι στις γυναίκες, ήταν υψηλότερος για όσους ήταν ανύπαντροι από ότι για όσους ήταν παντρεμένοι, υψηλότεροι για όσους δεν είχαν παιδιά από ότι για όσους είχαν παιδιά, υψηλότερος μεταξύ των στρατιωτών από ότι μεταξύ των πολιτών, και υψηλότερος εν καιρώ ειρήνης από ότι σε καιρούς πολέμου.

Ο Durkheim ήταν ο πρώτος που ισχυρίστηκε ότι οι αιτίες της αυτοκτονίας έγκεινται σε κοινωνικούς παράγοντες και όχι στις προσωπικότητες/ ατομικότητες. Παρατηρώντας ότι οι δείκτες αυτοκτονιών μεταβάλλονταν με το πέρασμα του χρόνου και κατά τοποθεσίες, εξέτασε τις αιτίες που συνδέονταν με αυτούς τους παράγοντες παρά για τις συναισθηματικές/ προσωπικές αιτίες.

Εξέτασε επίσης τον βαθμό κατά τον οποίο τα άτομα αισθάνονται ενταγμένα στις κοινωνικές δομές και στον κοινωνικό τους περίγυρο καθώς οι κοινωνικοί παράγοντες αποτελούσαν για αυτόν τους προσδιοριστικούς παράγοντες των αυτοκτονιών, ισχυριζόμενος ότι οι δείκτες αυτοκτονιών επηρεάζονται από τα διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια στα οποία αυτοί αναδύονται.

Ο Durkheim διέκρινε επίσης μεταξύ τεσσάρων τύπων αυτοκτονιών:

Ανομική Αυτοκτονία: Η ανομική αυτοκτονία συμβαίνει όταν οι δυνάμεις απορρύθμισης ή αποδιοργάνωσης εντός της κοινωνίας κάνουν τα άτομα να αισθάνονται “χαμένα” ή “μόνα”. Η εφηβική αυτοκτονία παραπέμπεται συχνά ως ένα παράδειγμα αυτού του τύπου αυτοκτονίας.

Αλτρουιστική Αυτοκτονία: Η αλτρουιστική αφορά κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό αφομοίωσης του ατόμου στη συλλογική ζωή, κοινωνίες με υψηλό βαθμό κοινωνικής συνοχής. Ένα παράδειγμα αλτρουιστικής αυτοκτονίας είναι το παράδειγμα ενός ατόμου που διαπράττει αυτοκτονία για ένα πολιτικό ή θρησκευτικό σκοπό. Τα άτομα που διαπράττουν αλτρουιστική αυτοκτονία υποτάσσουν τους εαυτούς τους στις συλλογικές προσδοκίες ακόμη και όταν το αποτέλεσμα είναι ο θάνατος.

Φαταλιστική αυτοκτονία: Συμβαίνει σε κοινωνικές συνθήκες όπου το άτομο βιώνει έντονη καταπίεση. Ο Durkheim όρισε την φαταλιστική αυτοκτονία ως αποτέλεσμα της “υπέρμετρης ρύθμισης” της ζωής των ατόμων από κοινωνικούς θεσμούς (παραδείγματα οι καταπιεστικές ή/και αυταρχικές κοινωνίες).

Εγωιστική Αυτοκτονία: Η εγωιστική αυτοκτονία συμβαίνει όταν τα άτομα αισθάνονται πλήρως αποκομμένα από την κοινωνία. Απομάκρυνση από την συλλογικότητα, χαμηλός βαθμός κοινωνικής ένταξης σε παραδοσιακούς κοινωνικούς ρόλους – όπως αυτός της εργασίας, απομάκρυνση από τους δεσμούς με την οικογένεια και την κοινότητα, καθώς και από άλλους κοινωνικούς δεσμούς. Όταν αυτοί οι δεσμοί αποδυναμώνονται είτε στην περίπτωση της συνταξιοδότησης, ή στην περίπτωση της απώλειας μελών της οικογένειας/ στενών φίλων, η πιθανότητα εγωιστικής αυτοκτονίας αυξάνεται. Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι που δεν διατηρούν αυτούς τους δεσμούς είναι πιο ευάλωτοι στην εγωιστική αυτοκτονία.

sociology.about.com

socialpolicy.gr