Γιώτα Μαστροσαββάκη
Απόφοιτη Ψυχολογίας – Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Κοινωνικής & Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Πανεπιστήμιο Κύπρου
Το πρόβλημα της πολυπολιτισμικότητας στην Κύπρο είτε αφορά οικονομικούς μετανάστες, είτε πρόσφυγες, παρόλο που δεν αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματα της χώρας, απαιτεί ισάξια αντιμετώπιση με λοιπούς προβληματισμούς. Κάθε παιδί με διαφορετικό πολιτισμό υπόβαθρο, δικαιούται ίση μεταχείριση και ένα εκπαιδευτικό προσωπικό, ικανό να μπορεί να διδάξει και να ενσωματώσει εκπαιδευτικές πολιτικές γι’ αυτά τα παιδιά (Πέτρου, 2007).
Χρίζει επιτακτικής ανάγκη, η θεσμοθέτηση και η εφαρμογή ομαλού και ασφαλούς μοντέλου πλουραλισμού, για την πιο δυνατή και αξιοκρατική εκπαίδευση σε μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή Χώρα με αρκετούς οικονομικούς μετανάστες όπως η Κύπρος (Πέτρου, 2007).
Το κυπριακό σχολείο μέχρι και σήμερα παρόλες τις μεταρρυθμίσεις και προσπάθειες για την καλύτερη παροχή διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, παραμένει αρκετά παραδοσιακό όσον αφορά την οργάνωση και την υποδομή του, γεγονός που αντανακλά μια συντηρητική στάση της κυπριακής κοινωνίας σε άτομα από διαφορετικές εθνοπολιτισμικές ομάδες. Κάτι που καθιστά το σύστημα εκπαίδευσης αδύναμο, με αποτέλεσμα να νοσεί από τεχνικές και στρατηγικές (Φωτίου, 2010 οπ. ανφ. Στον ΕΟΚ, 2010).
Η κυπριακή κοινότητα σε πολυπολιτισμικά ζητήματα δεν είναι η μοναδική, αφού φαίνεται να μοιάζει με την ελληνική κατάσταση σε πολλούς τρόπους. Η εκπαιδευτική πρακτική και στις δύο χώρες καταγράφει την ποικιλομορφία των μειονοτήτων ως ένα είδος ανεπάρκειας που πρέπει να «αντιμετωπίζεται» γρήγορα, ώστε αυτά τα παιδιά να μπορούν να εξομοιωθούν. Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου δεν δίνει την επαρκή προσοχή που χρειάζεται το εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να δεχτεί εκπαιδευτικούς με γνώση για διαπολιτισμικά ζητήματα (Angelides, Stylianou & Leigh, 2004).
Ο λόγος που έμμεσα η κυβέρνηση υποβαθμίζει την διαπολιτισμική εκπαίδευση στην Κύπρο, αποτελούν οι συνέπειες της μονοπολιτισμικής εκπαίδευσης, όπως είναι χαρακτηριστική των κυπριακών σχολείων.
Το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να αγνοήσει τις διεθνείς εκπαιδευτικές εξελίξεις και τις ιδιαίτερες συνθήκες εντός των οποίων λειτουργεί. Ο πληθυσμός της Κύπρου δεν είναι πλέον ομογενής. Οι κοινωνίες και οι μειονότητες δημιουργούνται και συμμετέχουν ενεργά στη ζωή της χώρας.
Ως εκ τούτου, ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της σύγχρονης κυπριακής κοινωνίας προδικάζει τον κίνδυνο πως η κυπριακή παιδεία που παρέχεται από τα κυπριακά σχολεία προσφέρει μια μονοπολιτισμική στάση. Αυτή η στάση προέρχεται από μια πιο μαζεμένη και διχασμένη πολιτική που χαρακτηρίζεται από κοινωνικά στερεότυπα, διακρίσεις, εντάσεις μεταξύ ομάδων και ρατσιστικές συμπεριφορές (Angelides, Stylianou & Leigh, 2004).
Οι υπάρχουσες έρευνες για την διαφορετικότητα έχουν εκτιμήσει ως επί το πλείστoν την ατομική συμπεριφορά των μελών της ομάδας της πλειοψηφίας, σε σχέση με τις πτυχές των σχέσεων μεταξύ ομάδων, όπως η προκατάληψη και τα στερεότυπα (Guimond et al., 2014). Στον επιστημονικό τομέα υπάρχει λιγότερη έρευνα σχετικά με τις πραγματικές πολιτικές πολυμορφίας σε οργανωτικά πλαίσια. Η θέσπιση της κοινωνικής ταυτότητας υφίσταται για να εξηγήσουμε γιατί και πώς οι προσεγγίσεις διαφορετικότητας μπορούν να επηρεάσουν τα ακαδημαϊκά κενά μεταξύ των μειονοτικών και των πλειοψηφικών μαθητών (Celeste, Baysu, Phalet, Meeussen, & Kende, 2019).
Από την άποψη της κοινωνικής ταυτότητας, τα πολιτισμικά διαφορετικά σχολεία ως πλαίσια μεταξύ ομάδων καθιστούν την ταυτότητα των μειονοτήτων σημαντική. Όταν η ταυτότητα των μειονοτήτων αποτιμώνται στο πλαίσιο, οι μαθητές της μειονότητας θα αισθάνονται περισσότερο συμπεριλαμβανόμενοι και θα αποδίδουν καλύτερα εκπαιδευτικά (Derks, Laar & Ellemers, 2007). Αντίθετα, όταν το πλαίσιο απειλεί την ταυτότητα, εμπειρίες αποκλεισμού, διακρίσεις ή αρνητικές στερεοτυπίες στις μειονότητες, η ταυτότητά τους υποτιμάται (Derks, Laar & Ellemers, 2007· Verkuyten, 2005).
Η παρουσία της απειλούμενης ταυτότητας για τους μαθητές μειονοτήτων είναι καθοριστικής σημασίας για την κατανόηση των διαφορών στις επιδόσεις των μαθητών από διαφορετικούς πολιτισμούς και εθνικότητες.
Είναι απαραίτητο, να κατανοήσουμε καλύτερα τις διαδικασίες απειλής ταυτότητας και πώς αλληλοεπιδρούν με άλλους παράγοντες σε ένα φάσμα κοινωνικών περιβαλλόντων, ο επείγων χαρακτήρας και η σημασία του θέματος της επίτευξης των μειονοτήτων μας οδηγούν στην επικέντρωση στην εξέταση αυτών των διαδικασιών στο σχολείο.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που θα μπορούσαν να αλληλοεπιδρούν με την απειλή ταυτότητας στην αίθουσα διδασκαλίας. Κατά την είσοδο σε ένα σημαντικό κοινωνικό περιβάλλον, όπως μια τάξη, ένα άτομο τείνει να κάνει μια γενική αξιολόγηση. Το ερώτημα σε αυτό το πέρασμα της εισόδου αποτελεί εάν η ταυτότητα του εκάστοτε ατόμου αποτελεί παράγοντα των αποτελεσμάτων του. Εστιαζόμενοι σε περιπτώσεις όπου η ταυτότητα του ατόμου έχει ενδεχομένως αρνητικές και όχι θετικές συνέπειες για το άτομο, δηλαδή τις περισσότερες εθνικότητες των μειονοτήτων, γνωρίζουμε ότι στον σχολικό χώρο εμπίπτουν σε μια κατηγορία καταστάσεων όπου θα μπορούσαν να κριθούν αρνητικά λόγω της φυλής τους (Fox, 1993).
Ο διαπολιτισμός που ενέχεται στην Κυπριακή Δημοκρατία και η φυλετική διάκριση σε συνάρτηση με την εκπαιδευτική πολιτική και διάκριση που υφίσταται μέχρι σήμερα ως ένα σημείο, φέρουν εμάς να προβληματιζόμαστε για το θέμα αυτό, και να προτείνουμε ως ανθρωπιστικοί επιστήμονες την καλύτερη βιώσιμη και θεσμοθετημένη λύση για την παροχή ίσων ευκαιριών στους μειονοτικούς πληθυσμούς. Τα συμπεράσματα της ανάλυσης αυτής τείνουν να ενισχύσουν τους προβληματισμούς για ανάγκη δημιουργίας απαραίτητων ενεργειών με στόχο την βελτίωση των πολιτικών του εκπαιδευτικού συστήματος, για παιδιά διαφορετικής γλώσσας, κουλτούρας και εθνικότητας.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
- Angelides, P., Stylianou, T., & Leigh, J. (2004). Multicultural education in Cyprus: a pot of multicultural assimilation?. Intercultural Education, 15(3), 307-315.
- Celeste, L., Baysu, G., Phalet, K., Meeussen, L., & Kende, J. (2019). Can school diversity policies reduce belonging and achievement gaps between minority and majority youth? Multiculturalism, colorblindness, and assimilationism assessed. Personality and Social Psychology Bulletin, 0146167219838577
- Derks, B., Van Laar, C., & Ellemers, N. (2007). The beneficial effects of social identity protection on the performance motivation of members of devalued groups. Social Issues and Policy Review, 1, 217-256. doi:10.1111/j.1751-2409.2007.00008.x
- EOK (2010). Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Ανάκτηση από http://www.eokcy.org/data/uploads/docs/DeltiaEOK/deltio-eok-teyxos-11.pdf
- Fox, M. (1993). Psychological perspectives in education. London: Cassell.
- Guimond, S., de la Sablonnière, R., & Nugier, A. (2014). Living in a multicultural world: Intergroup ideologies and the societal context of intergroup relations. European Review of Social Psychology, 25(1), 142-188.
- Πέτρου, Π. Π. (2007). Η διαπολιτισμικότητα στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση της Κύπρου (No. GRI-2008-1198). Aristotle University of Thessaloniki.
- Verkuyten, M. (2005). Ethnic group identification and group evaluation among minority and majority groups: Testing the multiculturalism hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 88, 121-138. doi:10.1037/0022-3514.88.1.121
