Η ιστορία της λέξης Ανθρωπισμός – Ουμανισμός
Η πρώτη εμφάνιση της λέξης “Ανθρωπισμός-Ουμανισμός” είναι σχετικά καινούργια. Ο όρος επινοήθηκε για πρώτη φορά το 1808 από έναν Γερμανό παιδαγωγό, τον F. J. Niethammer, στο βιβλίο με τίτλο Η Διαμάχη μεταξύ Φιλανθρωπισμού και Ανθρωπισμού στην Εκπαιδευτική Θεωρία της Εποχής μας (The Dispute between Philanthropinism and Humanism in the Educational Theory of our Time). Όμως η χρήση της λέξης “Ανθρωπισμός” από τον Niethammer ήταν διαφορετική από αυτή του σύγχρονου κινήματος του ανθρωπισμού: την χρησιμοποίησε για να περιγράψει μονάχα ένα συγκεκριμένο τύπο εκπαίδευσης ο οποίος υπερασπιζόταν την “αυτονομία της πνευματικής φύσης του ανθρώπου [και] την ανεξαρτησία της από τον υλικό κόσμο”.
Το επίθετο “ανθρωπιστής” χρησιμοποιούνταν ήδη πριν το 1808, όμως, με ρίζες στην Ιταλική Αναγέννηση, και με χρήση κάπως πιο κοντά στην μοντέρνα χρήση της λέξης. Η Ιταλική λέξη “Umanesimo” ήταν ξεκάθαρα σε αντίθεση με την δογματική και θρησκευτική μεσαιωνική παράδοση, καθώς έβαζε την ανθρώπινη διανόηση, τις τέχνες, την φιλοσοφία και την ιδέα του ελεύθερου πολίτη, στην καρδιά της δικής της θεώρησης του κόσμου. Το κίνημα βασίστηκε στην επαν-εξερεύνηση της κλασικής αρχαιότητας, ειδικά της Ελληνικής και Ρωμαϊκής ιστορίας και μυθολογίας. Όμως, για πολλούς δεν ήταν μια νέα οπτική του κόσμου: η σχέση του Δημιουργού / όντος μεταξύ του Θεού και της ανθρωπότητας διατηρήθηκε. Ενώ ο όρος “Umanesimo” ή “Ουμανισμός” ήταν για εκείνη την εποχή σύγχρονος όρος, σήμερα αναφέρεται συχνά στην αγγλική γλώσσα ως “Renaissance humanism” (Αναγεννησιακός Ουμανισμός).
Στα τέλη του 19ου και 20ου αιώνα, ορισμένες ομάδες και συγγραφείς ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν τον όρο “Κοσμικός Ανθρωπισμός” (secular humanism). Ο όρος χρησίμευσε στη διαφοροποίηση της οπτικής ενός μη-θρησκευόμενου ανθρωπιστή από άλλες χρήσεις του όρου, συμπεριλαμβανομένου του όρου “Αναγεννησιακός Ουμανισμός” ή ακόμη και “Χριστιανικός Ανθρωπισμός” (ορισμένες φορές ο όρος αναφέρεται σε ένα τμήμα του Αναγεννησιακού Ουμανισμού ο οποίος παρουσίασε μια στροφή προς μια πιο ανθρωποκεντρική άποψη της ιστορίας ως ένα κίνημα του Χριστιανισμού, άλλες φορές έμοιαζε να είναι μια προσπάθεια επανάκτησης του όρου “Ανθρωπισμός” από τους μη-θρησκευόμενους, ένα είδος “Ανθρωπισμού + Ιησού”).
Παρόλα αυτά, σήμερα ο “Ανθρωπισμός” ακόμη και χωρίς τον προσδιορισμό “κοσμικός”, μπορεί συνήθως να θεωρηθεί πως αναφέρεται σε μια μη-θρησκευτική κοσμοθεωρία. Αυτή είναι μια κοσμοθεωρία η οποία ενστερνίζεται την ανθρώπινη ευθύνη και αιτία, η οποία βρίσκεται πάνω σε μια δημοκρατική βάση προς έναν πιο δίκαιο κόσμο για όλους. Οι περισσότερες οργανώσεις εντός του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Κινήματος, χρησιμοποιούν τον όρο “Ανθρωπιστής” χωρίς κάποιον προσδιορισμό και αντιπροσωπεύουν έναν ανθρωπισμό που είναι κοσμικός, μη θρησκευόμενος ή νατουραλιστικός.
Κοσμικισμός – Σεκουλαρισμός
Όταν μιλάμε για “κοσμικισμό” εννοούμε μια πολιτική αρχή η οποία είναι υπέρ του διαχωρισμού των θρησκευτικών θεσμών από το κράτος (ορισμένες φορές αποκαλείται “διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας”), ή πως το κράτος ενεργεί με έναν τρόπο ο οποίος είναι ουδέτερος αναφορικά με την πίστη των πολιτών (για παράδειγμα, οι κυβερνήσεις δεν θα πρέπει να εισάγουν διακρίσεις εναντίον κάποιου επειδή απλά έχει μια μειονοτική πίστη), και ότι το κράτος δεν επηρεάζεται στο μέγιστο από συγκεκριμένες θρησκευτικές αντιλήψεις και θεσμούς (για παράδειγμα, ο νόμος δεν θα πρέπει να υποχρεώνει κάποιον ώστε να συμμορφώνεται με θρησκευτικές αντιλήψεις που δεν έχει).
Η πολιτική αρχή του κοσμικισμού δεν αποτελεί απαγόρευση της θρησκείας, τουναντίον επιτρέπει σε ανθρώπους με διαφορετικές κοσμοθεωρίες, είτε θρησκευόμενοι είτε όχι, να συν-υπάρχουν ελεύθερα και ισότιμα. Ο κοσμικισμός δεν θα πρέπει επίσης να παρερμηνεύεται με τον αθεϊσμό (τη μη πίστη στον “Θεό”), όπως και με τον Ανθρωπισμό. Οι Ανθρωπιστές είναι πολύ πιθανό να υποστηρίζουν την πολιτική αρχή του κοσμικισμού, όμως δεν αποτελεί χαρακτηριστικό των Ανθρωπιστών ή των μη-θρησκευόμενων αντίστοιχα: θρησκευόμενοι άνθρωποι υποστηρίζουν τον κοσμικισμό για τους ίδιους λόγους που τον υποστηρίζουν και οι ανθρωπιστές, διότι επιτρέπει στους ανθρώπους να ζουν δίπλα δίπλα σε κράτη όπου δεν εισάγουν διακρίσεις εναντίον σου βασισμένα στην θρησκευτική σου πίστη ή δεν σε αναγκάζουν να συμμορφωθείς με θρησκευτικά πιστεύω που δεν συμμερίζεσαι.
Η λέξη “κοσμικισμός” μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και με άλλους, παρόμοιους τρόπους, και αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Για παράδειγμα, ορισμένοι άνθρωποι χρησιμοποιούν τον όρο ‘κοσμικισμός’ για να εννοήσουν μια πιο γενική απόρριψη των θρησκευτικών αντιλήψεων εντός της κοινωνίας. Όμως, αυτό μπορεί επίσης να περιγραφεί με περισσότερη ακρίβεια ως ‘εκκοσμίκευση’ της κοινωνίας.
Όταν προτάθηκε ο όρος για πρώτη φορά από τον George Holyoake στο δοκίμιο του Αγγλικός Κοσμικισμός (English Secularism) το 1896, αναφερόταν στον κοσμικισμό ως μια φιλοσοφία ζωής αυτή καθαυτή, μια φιλοσοφία που δεν είχε κανένα ενδιαφέρον για τη θρησκεία, ήταν υπέρ της “βελτίωσης της ζωής με υλικά μέσα”, εκτιμούσε την επιστήμη, και πρότεινε πως “είναι καλό να κάνεις καλό. Είτε υπάρχει άλλο καλό ή όχι, το καλό της παρούσας ζωής είναι καλό, και είναι καλό να αναζητάς αυτό το καλό.” Κατά κάποιον τρόπο, η αντίληψη του Holyoake για τον κοσμικισμό έχει τώρα εξελιχθεί σε ένα μοντέρνο ανθρωπισμό, αφήνοντας τη λέξη “κοσμικισμός” να αναφέρεται ελεύθερα στην πολιτική αρχή.
Πηγή: humanists.international
Απόδοση/Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη
socialpolicy.gr
