Διεθνής προστασία και Πολιτικές στέγασης προσφύγων

Στρουμπούλη Παναγιώτα

Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια

Τμήμα Κοινωνιολογίας

Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το προσφυγικό ζήτημα αποτελεί διαχρονικό φαινόμενο, καθώς απαντάται σε όλες τις χρονικές περιόδους, ενώ δεν έπαψε ποτέ να απασχολεί την Ευρώπη, αλλά και την Ελλάδα συγκεκριμένα. Το προσφυγικό αποτελεί επίκαιρο και πολυδιάστατο ζήτημα. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, πρόσφυγας είναι κάθε άνθρωπος που εγκαταλείπει χωρίς την θέληση του το κράτος του οποίου είναι πολίτης, εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου ότι εκεί θα υποστεί διωγμούς λόγω της θρησκείας ή του πολέμου ή ακόμα και εξαιτίας της ιδιότητάς του ως μέλος μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας ή των πολιτικών του απόψεων, και επιπλέον του είναι αδύνατο να εξασφαλίσει προστασία από τη χώρα του ή, εξαιτίας του φόβου αυτού, δεν επιθυμεί να τεθεί υπό αυτή την προστασία. [1] Το προσφυγικό είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που πηγάζει από τις δράσεις των ανθρώπων και επηρεάζεται από αυτούς (Κουραχάνης, 2019, σ. 29). Αυτό το κοινωνικό φαινόμενο παίρνει ποικίλες μορφές και διαστάσεις ανάλογα την χρονική περίοδο και την κοινωνία στην οποία διαδραματίζεται, καθώς και στην κοινωνία η οποία καλείται να ασκήσει τον ρόλο της ως καταφύγιο. Για τους παραπάνω λόγους, ο πρόσφυγας ζητάει από την χώρα διαμονής που κατέφυγε, να του παραχωρηθεί άσυλο και διεθνή προστασία, ώστε να νιώσει ασφαλής, διεκδικώντας έτσι τα ανθρώπινα δικαιώματά του.  

Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί έντονα πως πληθώρα χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν δεχθεί εντός τους χιλιάδες πρόσφυγες, οι οποίοι αναζητούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Ο αριθμός των προσφύγων έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2008 και ιδιαίτερα μετά την έναρξη του πολέμου στη Συρία.

Το 2015, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια άνευ προηγουμένου άφιξη προσφύγων, περισσότερα από ένα εκατομμύριο άνθρωποι ήρθαν μέσω χερσαίων και θαλάσσιων οδών. Χιλιάδες ασυνόδευτοι ανήλικοι ζήτησαν άσυλο σε διάφορα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι περισσότεροι ήρθαν κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Ιράν και το Ιράκ. Αυτή η μαζική εισροή πίεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να βρει άμεσες λύσεις και πολιτικές για τη διαχείριση αυτού του φαινομένου. Μετά το 2015, οι κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της για την παροχή ασύλου έγιναν αυστηρότεροι, κυρίως όσον αφορά την υποδοχή και τη στέγαση των προσφύγων (Σπυροπούλου, Χριστόπουλος, 2016, σελ. 20, 21). Η Ευρώπη βρέθηκε ξαφνικά αντιμέτωπη με εκατομμύρια πρόσφυγες που ζητούσαν την άμεση στήριξή τους. Η προσφυγική κρίση επονομάστηκε έτσι για τον λόγο πως η Ευρώπη ήρθε αντιμέτωπη με μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, που επιζητούσε την άμεση επίλυσή της (Κουραχάνης, 2019, σ. 44). Παράλληλα, η Ελλάδα αποτελούσε κατεξοχήν πόλο έλξης προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Το 2015, όμως, αποτέλεσε το αποκορύφωμα των προσφυγικών ροών, με την εμφάνιση της λεγόμενης προσφυγικής κρίσης (Σπυροπούλου, Χριστόπουλος, 2016, σ. 18).

Σύμφωνα με τον πρώην προϊστάμενο του Τμήματος Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Συνεργασίας της  Υπηρεσίας Ασύλου, τον κ. Εδουάρδο-Αλβέρτο Χώλλ, «η χώρα μας προσελκύει μεγάλο αριθμό αυτών των μεικτών ροών για γεωγραφικούς λόγους. Είμαστε η κυριότερη πόρτα εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ως εκ τούτου υφιστάμεθα τελείως δυσανάλογο βάρος αντιμετώπισης, σε σύγκριση με το πόσο μεγάλο κράτος είμαστε και τι δυνατότητες έχουμε για να διαχειριστούμε αυτές τις ροές. Άρα τα προβλήματα μας είναι ότι για καθαρά γεωγραφικούς λόγους υφιστάμεθα ένα τελείως δυσανάλογο βάρος, ενώ άλλες χώρες που είναι πολύ μεγαλύτερες από εμάς που είναι και αυτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για γεωγραφικούς πάλι λόγους δεν υφίστανται το βάρος αυτό. Οπότε αυτοί έχουν την πολυτέλεια να επενδύουν στο σύστημα ασύλου και στη διαδικασία ασύλου πολύ λιγότερα λεφτά και να φαίνονται πολύ περισσότερο. Και οι πόροι που επενδύουν φαίνονται πολύ περισσότεροι, γιατί  έχουν πολύ μικρότερες απαιτήσεις, και πολύ λιγότεροι περνάνε τα σύνορά τους».

Κύματα προσφύγων εγκαταλείπουν την πατρίδα τους αναζητώντας ειρήνη στις ευρωπαϊκές χώρες, ζητώντας διεθνή προστασία μέσω χορήγησης πολιτικού ασύλου. Συγκεκριμένα, η πρόσβαση για τη διαδικασία χορήγησης διεθνούς προστασίας αναφέρεται σε αλλοδαπούς, υπηκόους τρίτης χώρας ή ανιθαγενείς οι οποίοι με δική τους πρωτοβουλία υποβάλουν αίτηση για να τους χορηγηθεί πολιτικό άσυλο. Κάθε αίτηση διεθνούς προστασίας προσδιορίζεται ως αίτηση παροχής καθεστώτος πρόσφυγα είτε καθεστώτος επικουρικής προστασίας, εκτός αν ο ίδιος επιθυμεί να του παραχωρηθεί κάποια άλλη μορφή προστασίας η οποία είναι δυνατόν να ζητηθεί αυτοτελώς (Οδηγία 2003/9/ΕΚ, άρθρο 2, β).^[2] Το πολιτικό άσυλο, συγκεκριμένα, αναφέρεται στην προστασία που παρέχει η κάθε χώρα στο έδαφός της σε άτομο που λόγω κινδύνου και άλλων συγκυριών αισθάνεται πως η χώρα προέλευσής του δεν μπορεί να τον δεχθεί ή να επιβιώσει εντός της. Η χορήγηση ασύλου αποτελεί υποχρέωση της κάθε χώρας που δεσμεύεται από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.^[3]

Σύμφωνα με την Οδηγία 2005/85/ΕΚ, όπως ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία με το Π.Δ. 90/2008, κατά τη διαδικασία χορήγησης διεθνούς προστασίας είναι πιθανό να ζητηθεί από τον αιτούντα, καθώς και από τα ενήλικα μέλη, αν υφίστανται μεταξύ των εξαρτώμενων μελών της οικογένειας, η παραχώρηση προσωπικής συνέντευξης. Ωστόσο, αν δεν πραγματοποιηθεί για συγκεκριμένους λόγους, η απουσία της δεν επηρεάζει τις διαδικασίες ολοκλήρωσης της απόφασης (άρθρο 12, παρ. 1,3,4).

            Στην πράξη, η Ελλάδα έχει αναπτύξει το δικό της σύστημα ασύλου, το οποίο συμβαδίζει με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Συγκεκριμένα, η υπηρεσία η οποία αποτελεί βασικό μοχλό της διευθέτησης του προσφυγικού και συγκεκριμένα των διαδικασιών παροχής διεθνούς προστασίας είναι η Υπηρεσία Ασύλου. Η Υπηρεσία Ασύλου αποτελεί την πρώτη αυτοτελή δομή στην Ελλάδα, η οποία εστιάζει και εξειδικεύεται στην παροχή πολιτικού ασύλου.^[4] Όπως αναφέρει ο πρώην προϊστάμενος του Τμήματος Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Συνεργασίας της Υπηρεσίας Ασύλου κ. Χώλλ, «το core business της Υπηρεσίας Ασύλου είναι η καταγραφή και η εξέταση των αιτημάτων διεθνούς προστασίας, αυτό που αποκαλείται πολιτικό άσυλο». Σύμφωνα με αυτήν, σε κάθε ανιθαγενή ή αλλοδαπό παρέχεται η ελεύθερη πρόσβαση στη διαδικασία παροχής διεθνούς προστασίας. Η αίτηση υποβάλλεται στις αρμόδιες αρχές, δηλαδή στα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου και στα Αυτοτελή Κλιμάκια Ασύλου. Επιπροσθέτως, στην περίπτωση που ο αιτών βρίσκεται εντός Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ), θα πρέπει να ενημερώσει πρωτίστως τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Κατά την υποβολή της αίτησης διεθνούς προστασίας ζητείται από τον αιτούντα προσωπικά στοιχεία, καθώς και η φωτογραφία του και τα δακτυλικά του αποτυπώματα, καθώς και των εξαρτώμενων μελών που είναι άνω των 14 ετών, τα οποία στέλνονται στη EURODAC, η οποία περιλαμβάνεται στον Κανονισμό Δουβλίνο ΙΙΙ και αποτελεί μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων όπου καταχωρούνται τα δακτυλικά αποτυπώματα, στοχεύοντας στην εξάλειψη της παράτυπης μετανάστευσης, καθώς επίσης και στον ευκολότερο προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για τον αιτούντα άσυλο (Αντωνίου & Παπαϊωάννου, 2016, σ. 5).

Η αίτηση για χορήγηση διεθνούς προστασίας, λόγω του μεγάλου αριθμού ατόμων που επιθυμούν να την αποκτήσουν, για την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των αιτούντων, μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω διαδικτυακής εφαρμογής (skype) κατόπιν προκαθορισμένης ημερομηνίας για την ηλεκτρονική αυτή συνάντηση, για την πλήρη εγγραφή των στοιχείων τους κα την πραγματοποίηση της αίτησής τους. Λόγω της μη επιτρεπόμενης απομάκρυνσής του από την χώρα που έχει υποβάλει αίτηση, μέχρι να παρθεί η τελική απόφαση της αίτησης, ο αιτών/η αιτούσα, καθώς και τα προστατευόμενα μέλη του/της εάν τυχόν υφίστανται, υποχρεούνται να παραμείνουν στην χώρα. Γι’ αυτόν τον λόγο, παρέχεται το δελτίο αιτούντος διεθνούς προστασίας, το οποίο παραλαμβάνει ο ίδιος από το γραφείο ασύλου την επόμενη ημέρα μετά την εγγραφή μέσω skype, το οποίο ενδέχεται να διαρκέσει μέχρι και έξι μήνες. Το δελτίο αυτό παρέχεται εξίσου και στα προστατευόμενα μέλη. Με αυτό το δελτίο, οι αιτούντες έχουν τη δυνατότητα να διαμείνουν στη χώρα νόμιμα μέχρι να εξεταστεί η αίτησή τους. Ωστόσο, το δελτίο αυτό δεν δίνεται σε άτομα που κρατούνται ή βρίσκονται εντός Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Εάν μετά το πέρας των έξι μηνών εξακολουθεί να μην έχει ληφθεί η απόφαση για την αίτησή του, τότε ο αιτών θα πρέπει να προχωρήσει στην ανανέωση του δελτίου.

Κατά την προκαθορισμένη ημέρα για την υποβολή της αίτησης, για την καλύτερη διευκόλυνση του αιτούντος, εφόσον το επιθυμεί παρέχεται διερμηνέας ώστε να πραγματοποιηθεί η συνέντευξή σε γλώσσα που κατανοεί πλήρως, καθώς και η επιλογή συμβούλου αν τυχόν επιθυμεί ο αιτών/η αιτούσα να παρευρίσκονται στη διαδικασία. Εκτός από τον διερμηνέα οι υπόλοιποι ειδικοί συμβάλλουν στη διαδικασία με οικονομική επιβάρυνση του αιτούντος, πλην συγκεκριμένων περιπτώσεων. Κατά την πραγματοποίηση της συνέντευξης, τα στοιχεία που ζητούνται από την Υπηρεσία αφορούν κυρίως αυτά που ο ίδιος ο αιτών έχει καταγράψει κατά την αίτησή του. Οι απαντήσεις του θα πρέπει να βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα στηριζόμενα στη βαθιά ειλικρίνεια, καθώς το αντίθετο θα συμβάλλει αρνητικά στην έκβαση της απόφασης για την παροχή πολιτικού ασύλου. Επιπλέον, η συνέντευξη που θα πραγματοποιηθεί ενδέχεται να ηχογραφηθεί, η ηχογράφηση της οποίας μπορεί να παραχωρηθεί και στον αιτούντα αν το επιθυμεί.^[5] Η εξέταση της αίτησής του θα πραγματοποιηθεί εντός τριών μηνών, αν δεν ανακύψουν τυχόν εμπόδια. Επιπλέον, η αρμόδια Υπηρεσία παρέχει στον αιτούντα ορισμένο χρονικό διάστημα αν το επιθυμεί ο ίδιος, για να προετοιμαστεί κατάλληλα για τη συνέντευξη (Θ. Σιάμα, 2011, σ. 11). Αναλυτικότερα, η πραγματοποίησή της γίνεται κατά κανόνα ατομικά με επιλογή παρουσίας διερμηνέα κατά επιθυμία του αιτούντος (άρθρο 13, παρ. 1,3). Κατά τη συνέντευξη ζητούνται βασικά προσωπικά στοιχεία, όπως αναφέρει η Οδηγία 2004/83/ΕΚ (άρθρο 4, παρ.2). Ταυτόχρονα, εκτός από την παρουσία διερμηνέα είναι δυνατή η παρουσία συμβούλου με δαπάνη του αιτούντα/της αιτούσας, καθώς και νομικής συνδρομής, κατά τον δεύτερο βαθμό εξέτασης (Επιτροπές τις Αρχής Προσφυγών), η οποία προσφέρεται δωρεάν στην περίπτωση που απαιτείται παρουσία ενώπιον δικαστηρίου, απουσίας οικονομικών απολαβών, καθώς και αν οι σύμβουλοι που παρέχονται εμπίπτουν στην εθνική νομοθεσία (άρθρο 15, παρ.1,2 ).^[6]

Μετά την ολοκλήρωση της συνέντευξης, ο αρμόδιος της Υπηρεσίας που έχει αναλάβει τη συνέντευξη αποφασίζει αν θα παραχωρηθεί στον αιτούντα διεθνής προστασία, ή αν θα απορριφθεί η αίτησή του. Ο αποκλεισμός από τη χορήγηση του καθεστώτος πρόσφυγα συμβαίνει στην περίπτωση που ο αιτών έχει διαπράξει εγκλήματα ποικίλων μορφών, ή αν έχει προβεί σε πράξεις εγκληματικές πριν εισέλθει στη χώρα ασύλου, καθώς και ενέργειές του αντιβαίνουν στους σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών, όπως ορίζονται στον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (Π.Δ. 141/2013, άρθρο 12, παρ.2,3).^[7] Ωστόσο, στο ενδεχόμενο που η αίτηση δεν γίνει δεκτή ή ο αιτών πιστεύει πως δικαιούται την αναγνώρισή του ως πρόσφυγα και όχι την επικουρική προστασία, έχει τη δυνατότητα να κάνει προσφυγή σε δεύτερο βαθμό. Η Υπηρεσία που αναλαμβάνει να εξετάσει τις προσφυγές σε δεύτερο βαθμό είναι η ‘Αρχή Προσφυγών’, η οποία ιδρύθηκε με τον νόμο 3907/2011 (άρθρο 3).^[8]

Σύμφωνα με αυτόν, ο αιτών άσυλο μετά την εξέταση της αίτησής του αν δεν είναι σύμφωνος με την τελική απόφαση μπορεί να ζητήσει επανεξέταση της αίτησής του σε δεύτερο βαθμό εντός συγκεκριμένης προθεσμίας που αναφέρει η απόφαση, η οποία ξεκινάει από την ημέρα έκδοσης της απόφασης. Συνήθως η εξέταση της προσφυγής πραγματοποιείται με τα ήδη στοιχεία, ωστόσο μπορεί να ζητηθεί και η πραγματοποίηση συνέντευξης, η οποία γίνεται γνωστή τουλάχιστον πέντε ημέρες πριν^[9]. Αν τελικά και μετά την προσφυγή του δεν γίνει δεκτή η αίτηση ή η απόφαση που πάρθηκε δεν ικανοποιεί τον αιτούντα, τότε έχει τη δυνατότητα να προσφύγει στο Διοικητικό Εφετείο και η εκπροσώπηση του πρέπει να γίνει από δικηγόρο. Σε περίπτωση που απορριφθεί η αίτηση ή ακυρωθεί, ο αλλοδαπός ή ανιθαγενής δεν προστατεύεται νομικά από την χώρα άφιξης και θα πρέπει αναγκαστικά να επιστρέψει στη χώρα προέλευσής του.^[10]

Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι μετά την Κοινή Δήλωση της Ε.Ε. με την Τουρκία στις 18 Μαρτίου 2016, υφίσταται διαφοροποίηση μεταξύ των ατόμων που έφτασαν στην Ελλάδα πριν και, με αυτούς που έφτασαν μετά τις 20 Μαρτίου 2016, όσον αφορά τη διαδικασία αίτησης και χορήγησης ασύλου, καθώς και τη διοικητική τους μεταχείριση. Συγκεκριμένα, τα άτομα που έφτασαν πριν τις 20 Μαρτίου 2016 και επιθυμούν να υποβάλουν αίτηση διεθνούς προστασίας, τους δίνεται η δυνατότητα επικοινωνίας με την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου μέσω skype για την πραγματοποίησης της σχετικής αίτησης. Αντίθετα, τα άτομα που έφτασαν στο ελληνικό έδαφος μετά τις 20 Μαρτίου 2016 η αίτηση ασύλου υποβάλλεται στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης ή στην Αστυνομία. Η διαδικασία δρομολογείται εφόσον πραγματοποιηθεί δήλωση και αφού ενημερωθεί το Γραφείο Ασύλου, θα χρειαστεί να υποβληθεί η αίτηση αυτοπροσώπως από τον αιτούντα.^[11]

Παράλληλα, η παροχή ασύλου αποτελεί μια χρονοβόρα διαδικασία, στη διάρκεια της οποίας το πρωταρχικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες είναι η έλλειψη στέγης. Λόγω των μαζικών αφίξεων των προσφύγων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της, η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) καλείται να πάρει αποφάσεις και να αναπτύξει νέες πολιτικές για την διαχείριση αυτής της μαζικής εισροής προσφύγων, με πρωτεύοντα ρόλο την παροχή στέγασης η οποία αποτελεί πρωταρχική ανάγκη για το ξεκίνημα της νέας ζωής τους, και να δημιουργήσει ένα ασφαλές πλαίσιο προστασίας για τους πληγέντες πρόσφυγες.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο πρώην προϊστάμενος του Τμήματος Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Συνεργασίας της  Υπηρεσίας Ασύλου κ. Χώλλ, «στις προθεσμίες υπάρχουν καθυστερήσεις. Η καθυστέρηση είναι προφανής, καθώς οι αιτούντες άσυλο είναι πολύ περισσότεροι από αυτούς που διαχειρίζονται τα αιτήματά τους, δηλαδή από εμάς, της Υπηρεσίας Ασύλου… Η καθυστέρηση, επομένως, οφείλεται κατά βάση στο γεγονός ότι οι χειριστές είναι πολύ λιγότεροι  σε σχέση με το φόρτο εργασίας που έχουν να αντιμετωπίσουν. Οπότε αναγκαστικά υπάρχουν καθυστερήσεις. Υπάρχουν και άλλοι σχετικοί λόγοι με αυτό. Για παράδειγμα, μπορεί οι καταστάσεις να μην είναι κατάλληλες παντού, διότι υπάρχουν καθυστερήσεις που μπορεί να έχουν να κάνουν με την έλλειψη διερμηνέων σε κάποιες συγκεκριμένες γλώσσες». Επιπροσθέτως, όσον αφορά τη διάρκεια των προθεσμιών για τα αιτήματα ασύλου, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά εκπρόσωπος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η κα. Γεωργία Σπυροπούλου, «oι προθεσμίες που προβλέπονται είναι εξαιρετικά σύντομες και ο αριθμός των αιτημάτων που πρέπει να εξεταστούν είναι μεγάλος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι προθεσμίες που προβλέπονται για την ολοκλήρωση της εξέτασης ενός αιτήματος ασύλου να μην τηρούνται».

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα, στο εσωτερικό της οποίας δεσπόζει μια μεγάλη οικονομική κρίση, έρχεται αντιμέτωπη με το προσφυγικό φαινόμενο, και καλείται να ανταπεξέλθει στις συνθήκες, υιοθετώντας πολιτικές και δράσεις, οι οποίες την τοποθετούν σε δυσμενέστερη θέση (Κουραχάνης, 2019 σ. 87). Η μαζική εισροή προσφύγων το 2015 ανάγκασε την Ε.Ε. να λάβει έκτακτα μέτρα διαχείρισης του φαινομένου. Η σύμφωνη γνώμη των κρατών μελών της Ε.Ε. για το κλείσιμο των συνόρων (Μάρτιος 2016) επιδείνωσε την κατάσταση, καθώς οι πρόσφυγες που θα χρησιμοποιούσαν την Ελλάδα ως δίοδο προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εγκλωβίστηκαν στην Ελλάδα. Επιπροσθέτως, η Κοινή Δήλωση Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία (18 Μαρτίου 2016) επηρέασε τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος κατά πολύ, καθώς όριζε την επιστροφή των αιτούντων άσυλο από τα ελληνικά νησιά προς την Τουρκία και την εξάλειψη της παράνομης διακίνησης προσφύγων. Ως αντάλλαγμα η Τουρκία θα λάμβανε οικονομική ενίσχυση από την Ε.Ε. Το κλείσιμο των συνόρων και η συμφωνία της Ε.Ε.-Τουρκίας, επηρέασαν την Αθήνα. Πριν την κρίση, η Αθήνα ως πρωτεύουσα της Ελλάδας και λόγω του λιμανιού της και της γεωγραφικής της θέση, έγινε πόλος έλξης για τους πρόσφυγες. Ωστόσο, με το κλείσιμο των συνόρων, η Ελλάδα έγινε αναγκαστικός προορισμός. Η εμφάνιση της οικονομικής κρίσης περιόρισε τις στεγαστικές πολιτικές, υιοθετώντας λύσεις έκτακτης ανάγκης (Κουραχάνης, 2019, σ. 87).

            Οι αναρίθμητες αφίξεις στο Αιγαίο, Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο και Κω κατέκλυσαν τα νησιά αυτά. Στη θέαση αυτής της έκτακτης ανάγκης στέγασης προσφύγων, δημιουργήθηκαν τα Hotspots, ως άμεση στεγαστική πολιτική φιλοξενίας. Οι αιτούντες άσυλο διαμένουν προσωρινώς σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης-ΚΥΤ (hotspots) και καταυλισμούς στα νησιά. Στην Ελλάδα λειτουργούν ΚΥΤ στη Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο και Κω, όπου παρέχουν ένα προσωρινό κατάλυμα έως ότου εξεταστεί η αίτηση πολιτικού ασύλου κάθε αιτούντος. Λειτουργούν ως μέσο διαχείρισης και διευθέτησης των προσφυγικών ροών όπου διαμένει ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων (ΔιαΝΕΟσις, 2020, σ. 37).

Οι μεταβατικές αυτές μορφές φιλοξενίας αποτελούν προσωρινά, πρόχειρα καταλύματα, με σκοπό την όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείριση του προσφυγικού. Η λειτουργία των δομών αυτών έγκειται όχι μόνο στην παροχή στέγασης αλλά και στην κάλυψη βιοτικών αναγκών, όπως επαρκής σίτιση, υγιεινή, καθώς και παιδαγωγικές και μαθησιακές ανάγκες. Ταυτόχρονα, παρέχονται υπηρεσίες όπως πληροφόρηση για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, ανάπτυξη δεξιοτήτων (Παλάντζας, 2016, σ. 62). Ωστόσο, στην πράξη τόσο στα ΚΥΤ, στους καταυλισμούς, όσο και στα Προσωρινά Κέντρα Φιλοξενίας οι συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής είναι ακατάλληλες. Χαρακτηρίζονται από υπερπληρότητα, συνωστισμό, ανεπαρκή σίτιση και υγιεινή, συνθήκες απάνθρωπες, όπου οι υποδομές θεωρούνται ακατάλληλες (Κουραχάνης, 2019, σ. 110). Δεν αποτελούν ασφαλές καταφύγιο, καθώς είναι πρόχειρα καταλύματα και σκηνές στις οποίες υπάρχει συνωστισμός, άθλιες συνθήκες υγιεινής, βία, με ελλιπές και ανειδίκευτο προσωπικό (Black, 1994, σ. 360).

      Όπως τονίζει εκπρόσωπος του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων, ο κ. Γιονούς Μοχαμαντί , «οι συνθήκες της συμβίωσης μεταξύ των ίδιων των προσφύγων εξαρτώνται, ακριβώς, από ποιες είναι οι συνθήκες ζωής. Οι άνθρωποι που ζουν από διάφορες χώρες, από διάφορους πολιτισμούς, δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, άρα υπάρχουν συνεχώς εντάσεις μεταξύ των προσφύγων των διαφόρων ομάδων. Το θέμα είναι οι συνθήκες που υπάρχουν εκεί πέρα βάζουν τους ανθρώπους σε τέτοια κατάσταση. Είναι οι συνθήκες που δημιουργούν αυτές τις καταστάσεις».

Συνεπώς, στην πράξη, η μορφή της λειτουργίας που υιοθετούν αυτά τα κέντρα αλλά και τα ΚΥΤ μεταλλάσσεται, καθώς ως επί το πλείστον παύουν να έχουν προσωρινό χαρακτήρα και τείνουν στην ολοένα μακροβιότερη διαμονή των προσφύγων και μεταναστών εντός τους. Οι δομές αυτές λειτουργούν με τρόπο αποτρεπτικό της προσέλκυσης προσφυγικών ροών, εξυπηρετώντας σκοπούς συμφερόντων της εκάστοτε εξουσίας. Αυτές οι δομές φιλοξενίας ενισχύουν την απομόνωση και τον εγκλεισμό των προσφύγων και μεταναστών, επεκτείνοντας τις ήδη καταπονημένες πληγές και τις κακουχίες με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι. Το αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών δημιουργεί πληθώρα προβλημάτων που ανακύπτουν είτε στους ίδιους τους πρόσφυγες, οι οποίοι αναγκάζονται να διαβιώνουν σε αντίξοες συνθήκες, είτε στην ίδια την κοινωνία η οποία αντιδρά και εναντιώνεται στην εγκατάσταση προσφύγων και μεταναστών εντός της, αλλά ταυτόχρονα και το κόστος που απαιτείται για τη λειτουργία αυτών των δομών είναι υπέρογκο (Παλάντζας, 2016, σ. 61).

Χαρακτηριστικά αναφέρει εκπρόσωπος της Mη Κυβερνητικής Οργάνωσης Solidarity Now, ο κ. Νικόδημος Μαϊνα Κινυουα, «αλλιώς ήταν σχεδιασμένα να γίνουν από το 2015 και μετά, και αλλιώς είναι σήμερα. Δηλαδή ακόμα και οι χώροι που ήταν σχεδιασμένοι για χ αριθμών π.χ. 2000, 3000, 5000, αυτή τη στιγμή αν π.χ. πάτε στην Μόρια είναι σχεδιασμένο για το ¼ του πληθυσμού που βρίσκεται αυτή τη στιγμή εκεί. Αν πάτε στην Μόρια θα δείτε ότι υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός αιτούντων άσυλο έξω από τη δομή». Τον οποίο εύστοχα συμπληρώνει εκπρόσωπος του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων, ο κ. Γιονούς Μοχαμαντί, «είναι κέντρα ταυτοποίησης, και δυστυχώς σε αυτά κέντρα είναι απάνθρωπες οι συνθήκες. Δεν συμβάλλουν σε τίποτα στη διαδικασία ασύλου, οι άνθρωποι εκεί ξεκινούν να έχουν κάποια προβλήματα μόνιμα, πολλοί έχουν ψυχολογικά προβλήματα λόγω των hotspots. Πέρα ότι δημιουργεί πρόβλημα στους πρόσφυγες, δημιουργεί πρόβλημα και στην τοπική κοινωνία. Κανονικά πρέπει να είναι μεταβατικές και για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα, αλλά δυστυχώς οι άνθρωποι εκεί μένουν ακόμα και δύο ή και τρία χρόνια εκεί».

Στον αντίποδα, υπήρξε και προσπάθεια δημιουργίας κοινωνικών διαμερισμάτων. Το Πρόγραμμα ESTIA χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. σε συνεργασία με την τοπική κοινότητα και τις ΜΚΟ. Ομάδα-στόχος αποτελούν οι αιτούντες άσυλο, με προτεραιότητα στις ευπαθείς ομάδες, στους αναγνωρισμένους πρόσφυγες και στους υποψήφιους προς μετεγκατάσταση ή οικογενειακή επανένωση. Το πρόγραμμα αυτό παρέχει στέγαση των προσφύγων σε κοινωνικά διαμερίσματα, ένα οικονομικό βοήθημα για τις βασικές ανάγκες και υποστηρικτικές υπηρεσίες. Έτσι, οι επαρκείς συνθήκες στέγασης βελτιώνουν τη ζωή τους, βοηθώντας τους να ενταχθούν στην κοινωνία και να δημιουργήσουν μια νέα ζωή (Κουραχάνης, 2019, σ. 146, 147).

Επιπροσθέτως, στη βάση αυτού του επιχειρήματος δημιουργήθηκε το πιλοτικό Πρόγραμμα HELIOS (Hellenic Integration Support for Beneficiaries of International Protection). Υπάγεται στις αρμοδιότητες του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) και χρηματοδοτείται από τη Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων (Directorate General Migration and Home Affairs of the European Commission, DG HOME) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Άρχισε τη δραστηριότητά του από τον Ιούνιο του 2019 και δρομολογείται έως τον Νοέμβριο 2020, και απευθύνεται στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας που αναγνωρίστηκαν από 1/1/2018 έως και 31/12/2019, οι οποίοι διαμένουν σε προσωρινές δομές κατοικίας. Βασικός του στόχος αποτελεί η προώθηση της διασφάλισης στέγασης, η πραγματοποίηση ένταξης, καθώς και η επίτευξη αυτονομίας και ανεξαρτησίας του ωφελούμενου/της ωφελούμενης. Συγκεκριμένα, η δράση του έγκειται στην πραγματοποίηση μαθημάτων ένταξης, όπως μαθήματα εκ μάθησης ελληνικής γλώσσας, προετοιμασία για εργασία, ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, προώθηση απασχόλησης και στέγασης, οικονομική στήριξη μέσω επιδομάτων, εποπτεία της διαδικασίας ένταξης μετά το πέρας του προγράμματος, καθώς και ευαισθητοποίηση και ενημέρωση της κοινωνίας για την ομαλότερη ένταξη αυτών εντός της. Η υλοποίηση του προγράμματος αποσκοπεί στην ένταξη των εξυπηρετούμενων εντός της ελληνικής κοινωνίας, μέσω της στήριξής της ανεξάρτητής διαβίωσής τους σε βάθος χρόνου, καθιστώντας τους ενεργά και αυτόνομα μέλη της.[12], [13]

Συμπεραίνοντας, η Ευρωπαϊκή Ένωση βλέποντας να απειλείται από την μαζική εισροή προσφύγων η οποία κατευθύνεται προς το εσωτερικό της, ακολουθεί μια υπολειμματική κοινωνική πολιτική για να αντιμετωπίσει αυτό το κοινωνικό φαινόμενο. Υιοθέτησε μια πολιτική που στοχεύει στην αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών και στη διαχείριση των ακραίων συμπτωμάτων του προσφυγικού ζητήματος. Οι πολιτικές της Ε.Ε. για το προσφυγικό ζήτημα έχουν καταστεί αυστηρότερες, κάτι που είναι έκδηλο στην μακρά καθυστέρηση που υφίσταται ο πρόσφυγας για να του παραχωρηθεί άσυλο, καθώς επίσης και το κλείσιμο των συνόρων. Η Ευρώπη επιθυμεί και προσπαθεί μέσα από τις πολιτικές της να προφυλαχτεί από τις μαζικές εισροές προσφύγων, γι’ αυτόν τον λόγο ισχυροποιεί τα εξωτερικά της σύνορα (Maclennan, More, 2007, σ. 531). Ταυτόχρονα, παρατηρείται πως η Ελλάδα είχε γενικότερα περιορισμένη κοινωνική πολιτική στέγασης, ενώ με την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης οι δυνατότητές της περιορίστηκαν στις πολιτικές έκτακτης ανάγκης και μεγάλο μέρος της παροχής στέγασης την επωμίστηκαν η τοπική κοινωνία, εθελοντικοί φορείς και ΜΚΟ. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να αναγνωρισθεί η προσπάθεια που αναλαμβάνει η Ελλάδα να διαχειριστεί το φαινόμενο, έστω και με αυτή τη μορφή, αν αναλογιστεί κανείς τη δυσμενή περίοδο που διανύει. Τέλος, η δημιουργία καταυλισμών εδαφικοποιεί και οριοθετεί τους πρόσφυγες, σηματοδοτώντας τη θέση των προσφύγων στην κοινωνία (Fozdar and Hartley, 2013, σ. 148). Τα ζητήματα ως προς τη διευθέτηση του προσφυγικού αντί να βελτιώνονται, παίρνουν ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις, καθώς, σύμφωνα με εκπρόσωπο της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, την κα. Σπυροπούλου, «δεν υπάρχει βούληση, και δεν είναι μόνο ζήτημα ελληνικό, είναι της γενικότερης στάσης Ευρώπης. Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποφασίσει ότι δεν θέλει πρόσφυγες άλλους στο έδαφός της». Συνεπώς, το φαινόμενο αυτό αναφέρεται ως προσφυγική κρίση, ωστόσο, στην πραγματικότητα αποτελεί κρίση υποδοχής και αλληλεγγύης (Σπυροπούλου, Χριστόπουλος, 2016, σ. 24).

 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ | ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

(Α) Συνέντευξη με τον εκπρόσωπο της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Solidarity Now, κ. Νικόδημο Μαϊνα Κινυουα:

Ερώτηση 1^η: Ποια είναι η δράση σας στην πλοκή της ως οργανισμός πάνω στο προσφυγικό ζήτημα;

Απάντηση: Κάνουμε το Πρόγραμμα στέγασης σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Γιάννενα, όπου προσφέρουμε ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες και συμβουλευτική για θέματα ασύλου, και έχουμε δύο κέντρα ένα στην Αθήνα και ένα στη Θεσσαλονίκη που μέσα έχει δικηγόρους, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, όπου κάνουμε γενικότερα παρέμβαση και για θέματα που αφορούν το άσυλο των ανθρώπων.

Ερώτηση 2^η: Ποιες είναι οι συνθήκες υποδοχής, καθώς και η ψυχολογική κατάσταση των προσφύγων κατά την άφιξή τους στο ελληνικό έδαφος;

Απάντηση: Υπάρχουν αρκετά στάδια από το 2015 μέχρι σήμερα, προφανώς σήμερα δεν συζητάμε ότι τα πράγματα είναι όπως το 2015, σήμερα είναι πολύ καλύτερη η κατάσταση αλλά δεν είναι όπως πρέπει να είναι. Και σε αυτό το στάδιο πρέπει πάλι να πούμε και για την κατάσταση που υπάρχει στα νησιά και για την κατάσταση που υπάρχει στην ενδοχώρα που είμαστε εμείς. Για να έρθουν στην ενδοχώρα χρειάζεται μια τακτική μετακίνηση που σημαίνει ότι εκεί παρεμβαίνει το Υπουργείο, η Ύπατη Αρμοστεία και άλλοι φορείς προκειμένου αυτοί οι ευάλωτοι άνθρωποι να μετακινηθούν προς την ενδοχώρα, όπου κατά κύριο λόγο είναι έτοιμοι να τους υποδεχθούνε τα προγράμματα σε διαμερίσματα. Όσον αφορά τα νησιά η κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη. Αλλά στην ενδοχώρα το τελευταίο χρονικό διάστημα όπου οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν αναγνωριστεί μετακινούνται χωρίς καμία ενημέρωση, ούτε καμία υποστήριξη προς την ενδοχώρα, προς το κέντρο, γι’ αυτό έχουμε και τα προβλήματα, ένα ενάμισι μήνα και με την πλατεία Βικτωρίας στο κέντρο της Αθηνάς. Δηλαδή αυτοί οι άνθρωποι έρχονται, έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες ασύλου, έχουν πάρει πολιτικό άσυλο, ενδεχομένως οι περισσότεροι να έχουν πάρει διαβατήρια, αλλά στους περισσότερους εκκρεμεί στο να πάρουν διαβατήριά τους, δεν υπάρχει χώρος στέγασης, δεν υπάρχει καμιά μέριμνα γι’ αυτούς, οπότε αυτοί οι άνθρωποι πάνε και μένουν μόνοι τους στην πλατεία Βικτωρίας. Εδώ λοιπόν έρχονται οι οργανώσεις και οι φορείς που μπορούν να παρέμβουν. Σε αυτή τη φάση που είμαστε τώρα την κύρια παρέμβαση την κάνει το κράτος, όπου τους παίρνει αυτούς τους ανθρώπους και τους πηγαίνει σε διάφορες Δομές χωρίς να ενημερώνει κανέναν. Άλλοι όσο καταφέρουν να έχουν συγγενείς, φίλους, γνωστούς και μπορούν κάπου να φιλοξενηθούν, να μείνουν λίγο αόρατοι πριν τους μαζέψει η αστυνομία, υπάρχει ένα θέμα συζήτησης.  Το βασικό θέμα είναι το επόμενο διάστημα αυτό το πράγμα θα επιδεινωθεί, γιατί οι άνθρωποι που θα βγουν από το πρόγραμμα στέγασης στα νησιά λόγω αναγνώρισης είναι πάρα πολλοί.

Ερώτηση 3η: Ποιο πιστεύετε είναι το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες κατά την έλευσή τους σε μια ξένη χώρα, καθώς και εσείς ως οργανισμός;

Απάντηση: Ως οργανισμός προσπαθούμε να παρέμβουμε εκεί που δεν μπορεί να παρέμβει το κράτος, όπως οι ΜΚΟ οργανώσεις ή εκεί που το κράτος έχει αδυναμία, εκεί που έχει αδυναμία να μπορέσει να παρέμβει, δηλαδή να κάνει δράσεις πεδίου. Το βασικό πρόβλημα που έχει να κάνει με τη χώρα μας, είναι ότι στην Ελλάδα υπάρχει μια αδυναμία σε ότι έχει να κάνει με τις διαδικασίες απόδοσης ασύλου, καθυστερούν πάρα πολύ, και αυτό κάνει τους ανθρώπους να βρίσκονται σε απελπιστική κατάσταση όσο αναμένουν να δούνε εάν το καθεστώς τους θα αναγνωριστεί ως πρόσφυγας ή όχι. Γιατί πρόσφυγας δεν είναι μόνο αυτός που έρχεται από περιοχές που είναι σε πόλεμο, πρόσφυγας μπορεί να είναι ο οποιοδήποτε διώκεται ή κινδυνεύει η ζωή του στη χώρα καταγωγής του.

Ερώτηση 4^η: Σε τι βαθμό οι νεοεισερχόμενοι πρόσφυγες δέχονται (αβίαστα) την καταγραφή και παραπομπή τους για την αίτηση πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Η διαδικασία είναι υποχρεωτική και το γνωρίζουν και οι ίδιοι. Όλοι οι πρόσφυγες οι οποίοι έρχονται στην Ελλάδα από το 2015, η πλειονότητά τους επιδιώκει να κάνει αίτημα ασύλου. Γιατί αυτό τους βοηθάει να έχουν κάποιες βασικές υπηρεσίες μέχρι να αναγνωριστούν ή μέχρι να δουν τι θα κάνουν.

Ερώτηση 5^η: Κατά πόσο η διαδικασία ασύλου ακολουθεί τα χρονικά περιθώρια που ορίζονται για την ολοκλήρωσή της; Ποιοι λόγοι συμβάλλουν στην καθυστέρησή της;

Απάντηση: Τα χρονοδιαγράμματα δεν τηρούνται. Αυτό έχει να κάνει με την αδυναμία του προσωπικού της Υπηρεσίας Ασύλου, όχι το γνωστικό αντικείμενο, αλλά ο αριθμός των ανθρώπων οι οποίοι χειρίζονται υποθέσεις. Δηλαδή ένας χειριστής της υπόθεσης μπορεί να έχει περισσότερες από εκατό υποθέσεις, και άρα το χρονοδιάγραμμα δεν ακολουθείται. Αυτό είναι το οποίο δυσχεραίνει και γενικότερα την κατάσταση, και την ψυχική υγεία, αλλά και τη δυνατότητα ένταξης αυτών των ανθρώπων στην κοινωνία. Δηλαδή αν δεν ορίζει ο νόμος μέσα σε χ χρονικό διάστημα ενός έτους πρέπει να ολοκληρωθεί η διαδικασία, το λιγότερο που μπορεί να κάνει να περάσει από συνέντευξη αυτός που θα μπει σήμερα, για να μπορέσει να κάνει την καταγραφή σήμερα είναι περίπου στον χρόνο. Και μετά ακολουθεί και άλλη συνέντευξη που είναι μετά από ένα χρόνο κτλ. Μιλάμε για διπλασιασμό ή τριπλασιασμό του χρόνου ολοκλήρωσης της διαδικασίας.

Ερώτηση 6^η: Ποια προβλήματα αντιμετωπίζετε κατά την διαδικασία χορήγησης πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Είναι η πολύ μεγάλη καθυστέρηση, και σε αυτό το χρονικό διάστημα δεν υπάρχει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο του τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει ένας ο οποίος είναι σε αυτή τη φάση. Δηλαδή από το να μπορεί να βγάλει ΑΜΚΑ για να μπορεί να έχει ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες ή όχι, αν μπορεί να βγάλει ΑΦΜ και πότε μπορεί να εργαστεί. Το τελευταίο διάστημα αντιμετωπίζουμε ένα θέμα με τα παιδιά τα οποία είναι ανήλικα που έχουν αθλητικές δεξιότητες και αν μπορούν να εγγραφούν και να έχουν κανονική επαγγελματική συμμετοχή στα αθλήματά τους, ποδόσφαιρο, μπάσκετ κτλ.  Όπου το κράτος σου λέει προφορικά ότι μπορεί, αλλά η αντίστοιχη υπηρεσία για το μπάσκετ, το στίβο σου λέει ότι εγώ χρειάζομαι διαβατήριο για να μπορώ εγώ να τον εγγράψω. Όλο αυτά δημιουργούν κολλήματα που κυρίως τα αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που είναι στο στάδιο πριν την αναγνώρισή τους. Εν μέρει μπορεί να είναι και η διαφορετική γλώσσα που μιλάνε ωστόσο δεν είναι το βασικό πρόβλημα, γιατί πλέον υπάρχουν και στις Υπηρεσίες Ασύλου αλλά και οργανισμοί και οργανώσεις παρέχουν στους ανθρώπους ή αν χρειαστεί το κράτος τους απαραίτητους διερμηνείς σε όποια γλώσσα θέλουν από το πιο απλό που μπορεί να είναι αραβικά, αγγλικά, μέχρι και τις πιο δύσκολες κτλ. Πάντα θα υπάρχει κάποιος άνθρωπος που θα μπορεί να βοηθήσει αρκεί να το ζητήσει το κράτος, να το ζητήσει η Υπηρεσία Ασύλου και θα βρεθεί, αυτό δεν είναι το βασικό πρόβλημα. Το βασικό πρόβλημα είναι η χρονοκαθυστέρηση στην εξέλιξη του αιτήματος ασύλου. Και σημειώνω ότι όλοι δεν είναι πολιτικοί πρόσφυγες, ανεξάρτητα αν στο τέλος καταφεύγουν σε αυτό γιατί οι χειριστές ξέρουν καλύτερα να χειρίζονται τις υποθέσεις του πολιτικού ασύλου.

Ερώτηση 7^η: Oι διαδικασίες της οικογενειακής επανένωσης και μετεγκατάστασης αποτελούν χρονοβόρες διαδικασίες; Τι προβλήματα αντιμετωπίζετε ως προς τις διαδικασίες αυτές;

Απάντηση: Η μετεγκατάσταση έχει ολοκληρωθεί εδώ πέρα εδώ και δύο χρόνια. Άρα αυτή τη στιγμή είναι η οικογενειακή επανένωση, που είναι αυτό που λέμε Δουβλίνο ΙΙ, Δουβλίνο ΙΙΙ. Χθες τυχαία έβλεπα τα στατιστικά στοιχεία, μόνο οι κεντροευρωπαϊκές χώρες, οι μεγάλες έχουν πάρει σχετικά γρήγορα αρκετά μεγάλο πληθυσμό. Θέλω να σημειώσω ότι στην Κύπρο της έχουν κάνει αίτηση να κάνουν 12 άτομα οικογενειακή επανένωση, και μιλάμε ότι σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ανήλικα ασυνόδευτα, έχει δεχτεί τους τρεις, μιλάμε για το 2020 και μέχρι σήμερα δεν έχει πάρει ούτε ένα. Μιλάμε για την Κύπρο που μιλάμε την ίδια γλώσσα, έχουμε σχεδόν κοινό τρόπο αντίληψης των πραγμάτων. Άρα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι η διαδικασία αυτή πηγαίνει πάρα πολύ αργά, πολύ πιο αργά από την ίδια  την απόδοση ασύλου. Για την οικογενειακή επανένωση, υπάρχει ένα Πρόγραμμα που γίνεται από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και είναι το κύριο αντικείμενό της όλα αυτά τα χρόνια που λειτουργεί ο οργανισμός που κάνει τις οικογενειακές μετακινήσεις. Οπότε δεν έχει να κάνει με το αν την αναλαμβάνει η χώρα. Η διαδικασία έχει να κάνει ως εξής: αν εγώ δηλώσω ότι έχω συγγενή πρώτου βαθμού σε κάποια άλλη χώρα, αυτομάτως η διαδικασία αναγνώρισης του ασύλου μου θα εξεταστεί στη χώρα που είναι να μετακινηθώ εγώ.

Ερώτηση 8^η: Ο αριθμός των αιτήσεων πολιτικού ασύλου αυξάνεται ή μειώνεται με την πάροδο των χρόνων; Ποιοι παράγοντες πιστεύετε συμβάλλουν σε αυτό;

Απάντηση: Τυχαία χθες κοίταγα τα στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου από το 2013 μέχρι σήμερα έχουν αυξηθεί περίπου 300%. Αυτό έχει να κάνει με την μετακίνηση πληθυσμού που είτε είναι από εμπόλεμες καταστάσεις, κυρίως η Υποσαχάρια Αφρική, το Αφγανιστάν, οι άνθρωποι που ζουν σε περιοχές που δεν μπορούν να ζήσουν, να βιοποριστούν εκεί, και υπάρχουν και πολεμικές συγκρούσεις.

Ερώτηση 9^η: Σε τι βαθμό οι πρόσφυγες είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν τη διαδικασία και να εκπληρώσουν τις νομικές τους υποχρεώσεις, πριν-κατά-έπειτα της χορήγησης πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Δεν είναι θέμα επιλογής τους. Η διαδικασία είναι αυτή. Ενδεχομένως, κατά την άποψή μου, τη γνωρίζουν καλύτερα από τις Υπηρεσίες ποια είναι η διαδικασία. Οι άνθρωποι δεν έχουν άλλη  διέξοδο, γιατί δυστυχώς στην Ελλάδα οι υπόλοιπες δυνατότητες χορήγησης άδειας  νόμιμης διαμονής στη χώρα βρίσκονται στα τάρταρα όσον αφορά με την απόδοσή της. Εδώ άνθρωποι που βρίσκονται 20 και 30 χρόνια στη Ελλάδα έχουν αδυναμία να ανανεώσουν τις άδειες παραμονής τους, άρα το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι αίτηση ασύλου. Και όχι απλά το ακολουθούν με θρησκευτική ευλάβεια αλλά το χρειάζονται για να μπορούν να μετακινηθούν νόμιμα ή ενδεχομένως να κερδίσουν χρόνο ώσπου να μπορέσουν να μετακινηθούν με μη τυπικούς τρόπους σε κάποια άλλη χώρα.

Ερώτηση 10^η: Κατά πόσο οι προσωρινές δομές φιλοξενίας (hotspots) αποτελούν μεταβατικές μορφές φιλοξενίας; Αλλάζει η λειτουργία τους στην πράξη; Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν σε αυτό;

Απάντηση: Αλλιώς ήταν σχεδιασμένα να γίνουν από το 2015 και μετά, και αλλιώς είναι σήμερα. Δηλαδή ακόμα και οι χώροι που ήταν σχεδιασμένοι για χ αριθμών π.χ. 2000, 3000, 5000, αυτή τη στιγμή αν π.χ. πάτε στην Μόρια είναι σχεδιασμένο για το ¼ του πληθυσμού που βρίσκεται αυτή τη στιγμή εκεί. Αν πάτε στην Μόρια θα δείτε ότι υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός αιτούντων άσυλο έξω από τη δομή. Το πόσο θα δεις όλη αυτή η κατάσταση εκεί πέρα επηρεάζει και τους ίδιους τους ανθρώπους που μένουν εκεί. Βέβαια θα έλεγα το ότι οι άνθρωποι δυστυχώς από ένα χρονικό διάστημα και μετά ιδρυματοποιούνται λόγω της κατάστασης, ειδικά στις δομές οι οποίες είναι αποκομμένες από τις περιοχές γύρω ή από κάποια κοντινή πόλη που δεν μπορούν να μετακινηθούν εύκολα ούτε με τα πόδια, ούτε υπάρχει μετακίνηση με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.

Ερώτηση 11^η: Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσης στα hotspots, καθώς και οι συνθήκες συμβίωσης μεταξύ των προσφύγων;

Απάντηση: Οι συνθήκες είναι πάρα πολύ δύσκολες. Το μόνο που μπορώ να πω για να καταλάβει κανείς τι γίνεται είναι ότι, εδώ υπάρχει ένα θέμα που έχει να κάνει με τη διαχείριση. Δηλαδή φαντάζομαι θα έχεις ακούσει ότι η διαβίωση μεταξύ των ανθρώπων, των αιτούντων άσυλο είναι πάρα πολύ δύσκολη. Αυτό έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με δύο πράγματα. Το ένα είναι, κατά τη δική μου άποψη, η άγνοια των διαχειριστών hotspot, το πώς πρέπει να είναι, και κυρίως δεν έχουν κάνει τον διαχωρισμό. Γιατί καταλαβαίνετε ότι όταν κάποιος άνθρωπος ζει σε ένα τέτοιο περιβάλλον, που κατά τη δική μου εκτίμησης, είναι στα όρια της φυλακής, γιατί υπάρχει και απαγόρευση μετακίνησης για κάποιες ώρες, έντονη παρακολούθηση από την αστυνομία κτλ. Οι άνθρωποι καταλαβαίνετε είναι λίγο δύσκολο να συμβιώσουν. Και από την άλλη, υπάρχουν και πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους, και αυτό δεν το έχουν λάβει καθόλου υπόψιν τους. Και από την  άλλη, το κυριότερο είναι ότι ο διαχωρισμός μέσα εκεί δεν έχει να κάνει με την ευαλωτότητα. Έχει να κάνει μόνο με την ανάγκη να χωρίσουν μερικές δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους κάπου. Άρα μία γυναίκα μόνη με ένα ή δύο παιδιά ανήλικα ή σε εμβρυακή ηλικία μαζί σε ένα χώρο που υπάρχει ένας μεγάλος πληθυσμός που δεν βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με αυτήν, καταλαβαίνεις ότι από μόνο του αυτό είναι προβληματικό.

Ερώτηση 10^η: Ποια προβλήματα αντιμετωπίζετε ως προς την υλοποίηση των πολιτικών σας στην πράξη ως οργανισμός, αλλά και οι ίδιοι οι ωφελούμενοι;

Απάντηση: Εμείς είμαστε ένας οργανισμός που στην ουσία διαχειρίζεται τα θέματα που προκύπτουν, δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή στο προσφυγικό θέματα τα οποία υπάρχουν και τα αναγνωρίζουμε όλοι από την αρχή. Από το κράτος, το Υπουργείο και τους φορείς. Εμείς κάνουμε σχεδόν οριζόντιες παρεμβάσεις όχι όμως σε όλους τους τομείς. Σας είπα και πριν ότι έχουμε κάνει το πρόγραμμα στέγασης, έχουμε κάνει παρέμβασης μέσα στα Κέντρα Φιλοξενίας στο εκπαιδευτικό κομμάτι, και στο κομμάτι που αφορά τα παιδιά. Οι δυσκολίες έχουν να κάνουν με το ότι έχουν οριοθετήσει το καθεστώς των ανθρώπων που βρίσκονται σε αυτούς τους χώρους. Θα ήταν πολύ πιο απλό δηλαδή, τα παιδιά που πηγαίνουν, που παρακολουθούνε να είναι όλα μαζί, μαζί με τις οικογένειές τους, και όχι να βρίσκονται σε έναν χώρο μερικών δέκατων τετραγωνικών χιλιομέτρων, το ένα σε μια άλλη γωνία και το άλλο στην άλλη και να προσπαθούνε να φτάσουν και μόνα τους πολλές φορές στον χώρο που θα γίνονται συγκεκριμένες παρεμβάσεις από τη δική μας την ομάδα.

Ερώτηση 11^η: Σε τι βαθμό η κοινωνική ενσωμάτωση των προσφύγων ως τελικός στόχος πραγματοποιείται επιτυχώς;

Απάντηση: Μηδέν. Είναι θέμα πολιτικής. Η κοινωνική ένταξη και ενσωμάτωση είναι θέμα πολιτικής. Θα μπορούσα να σου πω χιλιάδες πράγματα. Αν η πολιτική αντιμετωπίζει όπως σήμερα το προσφυγικό τότε ναι δεν υπάρχει σωτηρία. Αν ο πρόσφυγας σήμερα είναι ο εχθρός της πολιτικής, καταλαβαίνετε ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ο άνθρωπος που μπορεί να ενταχθεί, να ενσωματωθεί σε μια κοινωνία. Θα σας πω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα όπου εμείς όλοι ζητάμε, όλα αυτά τα χρόνια από το 2015 μέχρι σήμερα, να μην γίνονται τόσο μεγάλος αριθμός εργατών γης, άδειες να έχουν το καλοκαίρι ή το χειμώνα στην Ελλάδα ούτως ώστε οι άνθρωποι οι οποίοι βρίσκονται εδώ πέρα και έχουν αναγνωριστεί ή είναι σε φάση αναγνώρισης να είναι η μαγιά που θα πηγαίνει να δουλεύει ως εργάτης γης. Οπότε εμάς σε τι μας βοηθάει? ‘Ότι θα αρχίσουν σιγά σιγά να εντάσσονται, γιατί θα αρχίσουν να έρχονται σε επαφή, και θα υπάρχει και μια επικοινωνία με την τοπική κοινωνία βάσει των αναγκών της εργασίας, θα τους αποδίδεται ένα μικρό ποσό το οποίο θα το παίρνουν, θα πληρώνονται δηλαδή γι’ αυτό. Η κυβέρνηση, το κράτος με τους μηχανισμούς του θα παρακολουθεί όλη τη διαδικασία αλλά δεν θα υπάρχει εκμετάλλευση από τους ιδιοκτήτες ή από τους γαιοκτήμονες, και θα υπάρχει και μια οικονομική ενίσχυση στους εργοδότες, ή μέσω των χρημάτων που παίρνουν αυτή τη στιγμή οι πρόσφυγες ή από τον ΟΑΕΔ. Δυστυχώς αυτό δεν θεωρείται, δεν θα έλεγα μόνο για τη σημερινή κυβέρνηση, γενικότερα από τα πολιτικά κόμματα ότι είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος, βάσει και της κατάστασης για να ξεκινήσει η διαδικασία της ένταξης ή της ενσωμάτωσης. Παρά ότι θεωρούμε ότι αυτοί οι άνθρωποι θα πρέπει να βρίσκονται στον δρόμο, να είναι ανενεργής ή να βρίσκονται σε ένα καμπ, στα σπίτια και να κάθονται και να κοιτάν το ταβάνι. Ένας άνθρωπος που είναι ανενεργός νιώθει και άχρηστος, νιώθει ότι δεν έχει δυνατότητες, ατονεί. Και όταν έρθει η ώρα για να μπορέσει να βγει στην κοινωνία, έχει παραιτηθεί και από τις ικανότητές του. Άρα θα έλεγα και με πιο σύντομο τρόπο το ότι, εάν θέλουν το πολιτικό σύστημα να εντάξει στην τοπική κοινωνία, θα πρέπει πρώτα να δει ποιες είναι οι βασικές ανάγκες του ίδιου του κράτους. Θα έλεγα και στην  πιο ακραία μορφή του, επειδή και εγώ έχω μεταναστευτική καταγωγή, εάν θεωρεί ότι ο Έλληνας του αύριο μπορεί να είναι ο πρόσφυγας του σήμερα. Δηλαδή πρόσφυγες πέμπτης γενιάς εάν συζητάμε ότι πριν 15 μέρες βγήκε μια έρευνα  του ΟΟΣΑ ότι η Ελλάδα το 2100 είναι 5.000.000 πληθυσμός έχουμε πολύ δουλειά να κάνουμε και ως πολιτικό σύστημα να σκεφτούμε πολύ περισσότερα πράγματα

Ερώτηση 12^η: Γιατί πιστεύετε τα ζητήματα ως προς τη διευθέτηση του προσφυγικού αντί να βελτιώνονται, παίρνουν ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις;

Απάντηση: Το προσφυγικό μεγαλώνει όσον αφορά τον αριθμό, αλλά και την κοινωνική σύγκρουση. Το ένα έχει να κάνει και με το άλλο. Σε πραγματικούς αριθμούς σήμερα το 2020 έχουμε πολύ μικρότερο αριθμό νεοεισερχομένων στην Ελλάδα. Έχουμε πολύ μικρότερο αριθμό προσφύγων από το 2015 στην πραγματικότητα. Το πρόβλημα λοιπόν είναι ότι το πολιτικό σύστημα βρίσκει το προσφυγικό ως το πιο πρόσφορο έδαφος για να οριοθετήσει τη σχέση του σε σχέση με τα υπόλοιπα πολιτικά κόμματα και σε σχέση με την κοινωνία. Η δική μου άποψη είναι ότι οι πρόσφυγες μπορούν και είναι στη φύση τους να προσαρμοστούν πολύ πιο γρήγορα από την τοπική κοινωνία στις νέες συνθήκες, γιατί έχουν μετακινηθεί βιαίως από την βολική κατάσταση που ήταν μέχρι τώρα. Αν λοιπόν το πολιτικό σύστημα θέλει να διαμορφώσει ένα καλύτερο περιβάλλον για την κοινωνία μας, για τις πόλεις μας, αλλά και για τις περιοχές μας, δεν έχει παρά να δει το τι θέλει και πως θέλει να είναι οι πρόσφυγες σήμερα για να δει το μέλλον της χώρας. Η Ε.Ε. για το προσφυγικό, ευτυχώς, έχει δώσει δυσανάλογα χρήματα στην Ελλάδα και σε σχέση και  με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και από την Μάλτα και την Ισπανία. Αυτό λοιπόν θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν ως εφαλτήριο προκειμένου να διαμορφώσουν καλύτερες συνθήκες για να μπορέσουν να έχουν οι πρόσφυγες και η τοπική κοινωνία σοβαρό κέρδος. Είναι πολλά θέματα τα οποία από ένα τηλέφωνο και μια συνέντευξη δεν μπορούν να ειπωθούν όχι επειδή έχω πρόβλημα να τα πω αλλά επειδή θέλει πάρα πολύ χρόνο. Στις μεγάλες πόλεις της χώρας το θέμα των διαμερισμάτων, η κατοικία κρατήθηκε πάρα πολύ ψηλά λόγω του Προγράμματος στέγασης των προσφύγων. Δηλαδή δεκάδες, χιλιάδες διαμερίσματα έχουν ενοικιαστεί στις μεγάλες πόλεις, που αυτά τα διαμερίσματα σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν ερείπια μέσα στις πολυκατοικίες, και θα δημιουργούσαν και προβλήματα και στις υπόλοιπές πολυκατοικίες, γιατί όταν σε μία πολυκατοικία δεν κατοικεί κανένας καταλαβαίνεις ότι διαλύεται το σπίτι, διαλύεται η ίδια η πολυκατοικία. Σχετικά με τις τιμές των διαμερισμάτων, προχθές μου έλεγε ένας μεγάλος μεσίτης της Αθήνας, μου το έλεγε και με στόμφο, ότι φταίνε οι ΜΚΟ και οι πρόσφυγες που αυτή τη στιγμή τα ενοίκια στην Αθήνα βρίσκονται πάρα πολύ υψηλά και δεν βρίσκονται στην τάξη του 2011- 2012. Χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψιν το ότι ο ίδιος κέρδισε πάρα πολλά χρήματα από όλη αυτή τη διαδικασία. Άρα τι φταίει; Μέρος όλου αυτού του προβλήματος είναι ότι δεν μπήκαν όρια τα οποία μόνο η πολιτική ηγεσία θα μπορούσα να βάλει αυτά τα όρια. Εδώ πέρα στην Αθήνα αντιμετωπίζουμε και στις μεγάλες πόλεις πρόβλημα με τα σχολεία. Τα παιδιά των προσφύγων σε ποια σχολεία θα πάνε? Τα οποία σχολεία είναι υπερπλήρεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι η περιοχή του κέντρου της Αθήνας, δηλαδή από τις περιοχές Πατησίων, Αριστοτέλους, Αχαρνών κτλ. Δεν υπάρχουν θέσεις πλέον όχι για πρόσφυγες, αλλά και για τα παιδιά των Ελλήνων. Οι θέσεις στα σχολεία έχουν υπερκαλυφθεί. Τα παιδιά πλέον που βρίσκονται στο Πρόγραμμα στέγασης πηγαίνουν σε σχολείο της Χαλκηδόνας. Ξέρεις πόσο μακριά είναι από το κέντρο της Αθήνας; Στη Νέα Φιλαδέλφεια, Λιόσια. Αυτό άμα δεν υπάρχει ένας κεντρικός σχεδιασμός, ποιος θα το κάνει; Μια ΜΚΟ δεν μπορεί να κάνει αυτόν τον κεντρικό σχεδιασμό, δεν έχουμε επαφή με όλα τα Υπουργεία. Πρέπει να συμμετέχει το Υπουργείο μέσω της κυβέρνησης, να συμμετέχει ο Δήμος, η Περιφέρεια, να γίνει ένας κεντρικός σχεδιασμός. Υπάρχει ένας προβληματισμός στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη γιατί είναι δυο μεγάλες πόλεις, αν στις περιοχές που μένουν οι πρόσφυγες δημιουργηθεί γκέτο. Προφανώς μπορεί να δημιουργηθεί, όχι γκέτο αλλά να δημιουργηθούν συνθήκες δύσκολες και για τους ίδιους τους ανθρώπους. Αλλά αν υπήρχε ένας κεντρικότερος σχεδιασμός θα ήταν πιο απλά τα πράγματα. Δεν θα μπορούσαν δηλαδή όλα τα σπίτια που νοικιάζονταν από τις ΜΚΟ να βρίσκονται πχ Αχαρνών, Πατησίων, Κυψέλη.

Ερώτηση 13^η: Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι σε αυτά που αναφερθήκαμε παραπάνω;

Απάντηση: Γενικά κατά την άποψή μου και εντύπωση όλα αυτά τα χρόνια, γιατί στο χώρο στο προσφυγικό και το μεταναστευτικό είμαι από το 1994, είναι ότι εν αντιθέσει με κάποιες άλλες χώρες, βλέπε Γερμανία, Ολλανδία, με τα όποια προβλήματα δημιουργούνται σε αυτές τις χώρες, είτε στο κομμάτι της επανένωσης, είτε στο κομμάτι της μετεγκατάστασης κτλ. εκεί υπάρχει ένας υποτυπώδης σχεδιασμός. Δηλαδή η πολιτική κοιτάει τα πράγματα για το αύριο, για το πως θα είναι τα επόμενα βήματα. Εδώ πέρα είμαστε 100 βήματα πίσω. Που θα έπρεπε να υπάρχει πραγματικά σε αυτό το πράγμα μια εθνική γραμμή ούτως ώστε να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε τις πόλεις μας, τα χωριά μας, να αναπτύξουμε ένα καινούριο μοντέλο εργασίας. Το 2015 που ερχόντουσαν οι πρώτοι πρόσφυγες ήταν άνθρωποι οι οποίοι είχαν και αρκετές δεξιότητες, ήταν άνθρωποι οι οποίοι δούλευαν σε βιομηχανίες, εταιρίες παραγωγής πετρελαίου κτλ. πράγμα από το οποίο η χώρα είχε και έχει ανάγκη. Κάποιοι φύγαν πολύ γρήγορα από τη χώρα γιατί είδαν ότι δεν υπάρχει κάτι για να κάνουν, εν αντιθέσει με σήμερα. Σήμερα πάλι εδώ έχουμε ανθρώπους που ξέρουν να χρησιμοποιούν τα χέρια τους για οτιδήποτε. Πράγματα για τα οποία πάλι έχει ανάγκη η χώρα. Κατά τη δική μου εντύπωση, άποψη να μπορέσουν να πάνε στην παραγωγή πρώτων υλών, να πάνε στα χωράφια, γιατί αυτό ξέρουν να κάνουν, δεν μπορείς να τους βάλεις σε ένα γραφείο απαιτώντας από αυτούς να σου κάνουν μια επιστημονική μελέτη, δεν ξέρουν, οι άνθρωποι είναι με πολύ χαμηλή μόρφωση έως καθόλου.

 

(Β) Συνέντευξη με τον προϊστάμενο του Τμήματος Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Συνεργασίας της Υπηρεσίας Ασύλου, κ. Εδουάρδο-Αλβέρτο Χώλλ:

Ερώτηση 1^η: Ποια είναι η δράση σας και η εμπλοκή σας ως οργανισμός πάνω στο προσφυγικό ζήτημα;

Απάντηση: Το core business της Υπηρεσίας Ασύλου είναι η καταγραφή και η εξέταση των αιτημάτων διεθνούς προστασίας, αυτό που αποκαλείται πολιτικό άσυλο. Η διεθνής προστασία στη διεθνή νομοθεσία και στην ευρωπαϊκή είναι βασικά δύο ειδών, είναι το προσφυγικό, δηλαδή η απόδοση του καθεστώτος πρόσφυγα, και η απόδοση του καθεστώτος επικουρικής προστασίας. Το core business της Υπηρεσίας Ασύλου, λοιπόν, είναι η καταγραφή και η εξέταση των αιτημάτων για διεθνή προστασία και η απόδοση ενός εκ των δύο αυτών τύπων διεθνούς προστασίας ή απόρριψη του αιτήματος στον πρώτο βαθμό. Εάν υπάρξει προσφυγή εκ μέρους αυτών που απορρίφθηκε η αίτησή τους ή εκ μέρους αυτών που πήραν επικουρική προστασία και όχι το ανώτερο είδος που είναι το προσφυγικό, οι προσφυγές εξετάζονται στο δεύτερο βαθμό που είναι από τις επιτροπές της Αρχής Προσφυγών που είναι άλλη υπηρεσία. Αυτό είναι το βασικό core business, τώρα κάνουμε και κάποια πιο περιφερειακά πράγματα, το κυριότερο ίσως είναι ότι εμπλεκόμαστε στην έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για τους δικαιούχους πια, δηλαδή σε αυτούς στους οποίους έχει αποδοθεί το καθεστώς διεθνούς προστασίας, το προσφυγικό ή επικουρική προστασία, όπως είπαμε, εμπλεκόμαστε στην έκδοση  των τίτλων των ταξιδιωτικών εγγράφων, τα διαβατήρια δηλαδή, εάν το ζητήσουν, και εμπλεκόμαστε επίσης στην έκδοση των αδειών παραμονής είτε για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες, είτε για αυτούς για τους οποίους εκκρεμεί, δηλαδή είναι στη μέση της διαδικασίας και επίσης χρειάζονται ένα νομικό έγγραφο για την Ελλάδα, οπότε εμπλεκόμαστε και στην έκδοση αυτών των νομιμοποιητικών εγγράφων, και εμπλεκόμαστε τελείως περιφερειακά  στην περίπτωση αιτούντων οι οποίοι υποβάλλουν αίτημα αστεγίας, προωθούμε το αίτημα σε υπηρεσίες που ασχολούνται με την παροχή στέγης, όπως είναι το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Αυτή είναι η εμπλοκή της Υπηρεσίας Ασύλου στο προσφυγικό ζήτημα.

Ερώτηση 2^η: Ποιες είναι οι συνθήκες υποδοχής ,καθώς και η ψυχολογική κατάσταση των προσφύγων κατά την άφιξή τους στο ελληνικό έδαφος;

Απάντηση: Η υποδοχή των αιτούντων άσυλο  και η προσωρινή τους στέγαση και τα υπόλοιπα δεν είναι υπόθεση της Υπηρεσίας Ασύλου. Είναι κυρίως υπόθεση της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Βέβαια είναι διαφορετική υπηρεσία. Είναι η υπηρεσία που διαχειρίζεται τα Hotspots, αλλά και όλες τις άλλες δομές που βρίσκονται στην επικράτεια και φιλοξενούν αιτούντες άσυλο ή αναγνωρισμένους πρόσφυγες, και δικαιούχους επικουρικής προστασίας. Επομένως, οι συνθήκες υποδοχής δεν είναι στη δική μας δικαιοδοσία.

Ερώτηση 3^η: Ποιο πιστεύετε είναι το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες κατά την έλευσή τους σε μια ξένη χώρα, καθώς και εσείς ως οργανισμός;

Απάντηση: Καταρχάς, οι εισερχόμενοι, παρατύπως συνήθως, στη χώρα μας υπήκοοι τρίτων χωρών, δεν είναι υπήκοοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έρχονται στη χώρα παρατύπως, δεν περνάνε από αναγνωρισμένα συνοριακά φυλάκια. Οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν μεικτές ροές, δηλαδή μεταξύ αυτών είναι και πρόσφυγες και άνθρωποι οι οποίοι δεν θα τύχουν διεθνούς προστασίας. Σε περίπτωση που εξεταστούν, και θεωρηθεί ότι είναι μετανάστες που δεν χρειάζονται διεθνή προστασία, συχνά ονομάζονται και οικονομικοί μετανάστες. Δηλαδή εισέρχονται στη χώρα μας για λόγους του δεν έχουν να κάνουν με τα προσφυγικά ζητήματα, αλλά για να βρουν μία καλύτερη ζωή. Άρα οι ροές είναι μεικτές, δεν είναι ποτέ μόνο πρόσφυγες ή μόνο μετανάστες, είναι και από τα δύο. Και φυσικά η δουλειά της δικής μας υπηρεσίας  είναι, από αυτούς που υποβάλλουν αίτημα για διεθνή προστασία (και η μεγάλη πλειοψηφία αυτό κάνει), να ξεχωρίσουμε ποιοι είναι αυτοί που δικαιούνται διεθνή προστασία για να τους την αποδώσουμε και ποιοι είναι αυτοί που δεν δικαιούνται την προστασία, και επομένως να μην πάρουν διεθνή προστασία και να πορευτούν ανάλογα. Επομένως, το δικό μας βασικό πρόβλημα, και πάλι έχει να κάνει με το core business,  είναι, από τις μεικτές ροές που εισέρχονται στη χώρα μας, που είναι πολλές, να ξεχωρίσουμε αυτούς που σε πρώτο βαθμό δικαιούνται διεθνή προστασία. Αυτό είναι το δικό μας ζήτημα. Τώρα γι’ αυτούς που περνάνε τα σύνορα, συνήθως επαναλαμβάνω παρατύπως, το δικό τους πρόβλημα, καταρχάς, είναι να καταγραφούν ως αιτούντες διεθνή προστασία. Αυτό δεν είναι πάντα και το πιο εύκολο, λόγω των μεγάλων ροών και λόγω της υποστελέχωσης και των δικών μας υπηρεσιών και των υπηρεσιών της ΥΠΥΤ. Αυτό ίσως είναι ένα βασικό πρόβλημα. Η πραγματικότητα είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που εισέρχονται θέλουν να αιτηθούν διεθνή προστασία, και καταφέρνουν να καταγράψουν το αίτημά τους.

Ερώτηση 4^η: Σε τι βαθμό οι νεοεισερχόμενοι πρόσφυγες δέχονται (αβίαστα) την καταγραφή και παραπομπή τους για την αίτηση πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Την επιδιώκουν. Επιδιώκουν να υποβάλουν αίτηση διεθνούς προστασίας και να την καταγράψουν. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που επιθυμούν αυτή την καταγραφή, γιατί επιθυμούν διακαώς να υποβάλλουν αίτημα. Υποθέτω ο πιο βασικός και ο πιο πρακτικός είναι ότι υποβάλλοντας αίτημα και με την καταγραφή του αιτήματος  λαμβάνουν μία προσωρινή άδεια παραμονής και με αυτήν νομιμοποιούν την παραμονή τους στην χώρα. Άρα δεν μπορούν να απελαθούν. Επομένως, στη δική μας υπηρεσία οι εισερχόμενοι παρατύπως όντως δέχονται αβίαστα την καταγραφή και παραπομπή τους για το αίτημα πολιτικού ασύλου. Όχι απλώς δέχονται αβίαστα αλλά την επιδιώκουν. Στο κάτω-κάτω, η υποβολή αιτήματος πολιτικού ασύλου δεν είναι υποχρεωτική. Ερωτώνται αν θέλει κάποιος να υποβάλει αίτημα. Η πρακτική είναι ότι όντως έρχονται όλοι έτοιμοι να υποβάλουν αίτημα. Υποθέτουμε ότι ο βασικός λόγος είναι ότι θέλουν να προστατευτούν από πιθανότητα επιστροφής ή απέλασης, η οποία είναι προσωρινή μέχρι να εξεταστεί το αίτημά τους. Το αίτημα δεν τους επιβάλλεται, όποιος θέλει κάνει. Ουσιαστικά είναι ο πιο γρήγορος και απλός τρόπος ώστε να μπορέσουν να νομιμοποιήσουν προσωρινά την παραμονή τους στην χώρα.

Ερώτηση 5^η: Κατά πόσο η διαδικασία ασύλου ακολουθεί τα χρονικά περιθώρια που ορίζονται για την ολοκλήρωσή της; Ποιοι λόγοι συμβάλλουν στην καθυστέρησή της;

Απάντηση: Οι προθεσμίες τίθενται στους νόμους, και στους παλαιότερους και στους πιο πρόσφατους, γιατί έχει γίνει μια αρκετά σημαντική νομοθετική αναθεώρηση των κανονισμών, σχετικά πρόσφατα. Η αυστηρότητα των προθεσμιών, το πόσο σύντομες και πόσο ελαστικές είναι, κυμαίνεται. Το θέμα είναι ότι σύμφωνα με όσους νόμους έχουν βγει μέχρι τώρα ως προς τις διαδικασίες χορήγησης πολιτικού ασύλου, όπου αναφέρονται προθεσμίες, υπάρχει πάντα η πρόταση ότι η παραβίαση των προθεσμιών δεν ακυρώνει την διαδικασία. Αυτή η πρόταση σημαίνει ότι υπάρχουν προθεσμίες και θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία, αλλά και να μην έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία μέχρι τότε, αυτό δεν σημαίνει ότι ακυρώνει και τη διαδικασία. Μπορεί να διαρκέσει περισσότερο. Οπότε βάζει από μόνος του ο νόμος, αυτό ισχύει και παλαιότερα και τώρα, στις νομοθετικές ρυθμίσεις ότι οι προθεσμίες δεν είναι απόλυτες. Στις προθεσμίες υπάρχουν καθυστερήσεις. Η καθυστέρηση είναι προφανής, καθώς οι αιτούντες άσυλο είναι πολύ περισσότεροι από αυτούς που διαχειρίζονται τα αιτήματά τους, δηλαδή από εμάς, της Υπηρεσίας Ασύλου. Η Υπηρεσία Ασύλου ξεκίνησε να εξετάζει αιτήματα ασύλου τον Ιούνιο του 2013. Η στελέχωσή της έχει αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο. Παρόλα αυτά παραμένει υποστελεχωμένη. Τη βασική δουλειά της Υπηρεσίας Ασύλου την κάνουν χειριστές, δηλαδή υπάλληλοι οι οποίοι ατομικά παίρνουν τον φάκελο, παίρνουν συνέντευξη με τον αιτούντα άσυλο, και βγάζουν την απόφαση σε πρώτο βαθμό. Η καθυστέρηση, επομένως, οφείλεται κατά βάση στο γεγονός ότι οι χειριστές είναι πολύ λιγότεροι  σε σχέση με το φόρτο εργασίας που έχουν να αντιμετωπίσουν. Οπότε αναγκαστικά υπάρχουν καθυστερήσεις. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι σχετικοί με αυτό. Αυτά βέβαια είναι πράγματα όχι μόνιμα αλλά σποραδικά. Αλλά η βασική παρατήρηση είναι ότι αυτοί (δηλαδή οι αιτούντες) είναι περισσότεροι από ότι εμείς που έχουμε να διαχειριστούμε αυτά τα αιτήματα.

Ερώτηση 6^η: Ποια προβλήματα αντιμετωπίζετε κατά την διαδικασία χορήγησης πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Κατά βάση ,όπως είπαμε, είναι ο φόρτος εργασίας. Ο αριθμός των αιτημάτων διεθνούς προστασίας είναι πολύ μεγάλος. Όπως είπαμε, είναι περιφερειακά ζητήματα που συνδέονται με αυτό ή έμμεσα, με αυτήν την εγγενή υποστέλεχωση. Η δουλειά μας, δηλαδή η καταγραφή και εξέταση των αιτημάτων σε πρώτο βαθμό, δεν μπορεί να γίνει χωρίς διερμηνέα. Ο διερμηνέας είναι απολύτως απαραίτητος σε όλη τη  διαδικασία, το λέει ο νόμος, το απαιτεί. Όλες οι διαδικασίες καταγραφής, εξέτασης κτλ., τα πάντα πρέπει να γίνονται σε γλώσσα που κατανοεί ο αιτών άσυλο. Αυτό σημαίνει ότι ο διερμηνέας πρέπει να ομιλεί την ελληνική, και τη γλώσσα που κατανοεί ο αιτών. Το άλλο ζήτημα είναι οι εγκαταστάσεις. Καλό θα ήταν να είχαμε πολλές περισσότερες, να ήταν φτιαγμένες περισσότερο για αυτήν την δουλειά και όχι να νοικιάζονται κτίρια τα οποία τυχαία βρέθηκαν, και δεν είναι εύκολα στην πρόσβαση κτλ. Πάντα τέτοια προβλήματα εμφανίζονται στην επικράτεια, γιατί η Υπηρεσία Ασύλου έχει γραφεία σε όλη την επικράτεια και ζητήματα τέτοιου είδους. Γι’ αυτά τα προβλήματα εύκολη λύση δεν υπάρχει. Είναι προφανές ότι το κράτος το δικό μας και οποιοδήποτε κράτος δεν μπορεί να επενδύσει στην διαδικασία ασύλου υπέρογκα ποσά. Υπάρχουν και άλλα πράγματα. Η χώρα μας προσελκύει μεγάλο αριθμό αυτών των μεικτών ροών για γεωγραφικούς λόγους. Είμαστε η κυριότερη πόρτα εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ως εκ τούτου υφιστάμεθα τελείως δυσανάλογο βάρος αντιμετώπισης, σε σύγκριση με το πόσο μεγάλο κράτος είμαστε και τι δυνατότητες έχουμε για να διαχειριστούμε αυτές τις ροές. Άρα τα προβλήματα μας είναι ότι για καθαρά γεωγραφικούς λόγους υφιστάμεθα ένα τελείως δυσανάλογο βάρος, ενώ άλλες χώρες που είναι πολύ μεγαλύτερες από εμάς που είναι και αυτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για γεωγραφικούς πάλι λόγους δεν υφίστανται το βάρος αυτό. Οπότε αυτοί έχουν την πολυτέλεια να επενδύουν στο σύστημα ασύλου και στη διαδικασία ασύλου πολύ λιγότερα λεφτά και να φαίνονται πολύ περισσότερο. Και οι πόροι που επενδύουν φαίνονται πολύ περισσότεροι, γιατί  έχουν πολύ μικρότερες απαιτήσεις, και πολύ λιγότεροι περνάνε τα σύνορά τους.

Ερώτηση 7^η: Oι διαδικασίες της οικογενειακής επανένωσης και μετεγκατάστασης αποτελούν χρονοβόρες διαδικασίες; Τι προβλήματα αντιμετωπίζετε ως προς τις διαδικασίες αυτές;

Απάντηση: Η διαδικασία της επανένωσης και μετεγκατάστασης ,καταρχάς, είναι δύο πράγματα. Η μετεγκατάσταση αφορά την μετακίνηση, από ένα κράτος της Ε.Ε. σε ένα άλλο, αιτούντων διεθνή προστασία, όχι αναγνωρισμένων προσφύγων. Ένα μεγάλο πρόγραμμα μετεγκατάστασης είχε γίνει από εμάς και την Ιταλία προ δύο ετών. Και αφορούσε μεταφορά αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Οι στόχοι που είχαν τεθεί όταν ξεκίνησε αυτό το πρόγραμμα ήταν πολύ φιλόδοξοι, ούτε καν πλησιάστηκαν και από εμάς και από την Ιταλία. Παρόλα αυτά ήταν μία ελπιδοφόρα διαδικασία, διότι έδειξε εμπράκτως την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, κάτι που είναι ζητούμενο σε όλα αυτά τα πράγματα. Άλλο πρόγραμμα μετεγκατάστασης προς το παρόν δεν προβλέπεται, δεν υπάρχει αυτή την στιγμή στον ορίζοντα τέτοιο σαν το προηγούμενο. Είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης βέβαια, αλλά πάντως δεν προβλέπεται κάτι άμεσα. Η οικογενειακή επανένωση μπορεί να είναι δύο ειδών. Έχει να κάνει με τη Σύμβαση του Δουβλίνου ΙΙΙ, που μεταξύ των άλλων ρυθμίζει και τέτοια ζητήματα. Δηλαδή περνάνε τα ανήλικα και τα ενήλικα παιδιά μιας οικογένειας η οποία έχει αναγνωριστεί ως πρόσφυγες π.χ. στην Ολλανδία, και εμείς στέλνουμε αίτημα σε Ολλανδία και λέμε ότι αυτά τα παιδιά τα συγκεκριμένα παρακαλούμε να τα δεχτείτε στη διαδικασία της οικογενειακής επανένωσης. Ένα είδος οικογενειακής επανένωσης είναι αυτή, και υπάρχει και οικογενειακή επανένωση που έχει περισσότερα χρόνια στις διαδικασίες αυτές, που γίνεται υπό την αιγίδα, υπό τον συντονισμό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες .Εν προκειμένω αναγνωρισμένοι πρόσφυγες που είναι στην Ελλάδα μπορούν να ζητήσουν να επανενωθούν με την οικογένειά τους, δηλαδή να φέρουν την οικογένειά τους στην Ελλάδα η οποία είναι ακόμα στην χώρα απ’ όπου προέρχονται. Η οικογενειακή επανένωση αυτού του τύπου την κάνουμε και εμείς, η Υπηρεσία Ασύλου ασχολείται με αυτήν την διαδικασία, τα νούμερα είναι πολύ μικρά, καμία σχέση με την οικογενειακή επανένωση τύπου Δουβλίνου, και είναι δύσκολο γιατί υπάρχουν φοβερές καθυστερήσεις κυρίως διότι δεν είμαστε η μόνη υπηρεσία του κράτους που εμπλέκεται. Άλλοι βασικοί εμπλεκόμενοι από πλευράς ελληνικού κράτους σε αυτήν την πιο παραδοσιακού τύπου οικογενειακή επανένωση είναι τα ελληνικά προξενεία στην χώρα από την οποία θα έρθουν τα μέλη της οικογενείας. Και εκεί υπάρχουν διάφορα ζητήματα που προκαλούν καθυστερήσεις. Δηλαδή είναι μία πολύ δύσκολη διαδικασία, γι’ αυτό και αριθμητικά είναι πολύ πιο μικρή σε σχέση με τις οικογενειακές επανενώσεις Δουβλίνου. Ως χώρα δεν κάνουμε επανεγκατάσταση, δηλαδή δεν παίρνουμε από άλλες χώρες αναγνωρισμένους πρόσφυγες και τους εγκαθιστούμε την Ελλάδα. Δεν συμμετέχουμε σε αυτό για προφανείς λόγους. Οικογενειακές επανενώσεις κάνουμε και τύπου Δουβλίνου και τις πιο παραδοσιακές.

Ερώτηση 8^η: Ο αριθμός των αιτήσεων πολιτικού ασύλου αυξάνεται ή μειώνεται με την πάροδο των χρόνων; Ποιοι παράγοντες πιστεύετε συμβάλλουν σε αυτό;

Απάντηση: Τα αιτήματα προφανώς αυξάνονται. Δεν νομίζω να υπάρχει χρόνος που να έχει παρατηρηθεί μείωση σε σύγκριση με τον προηγούμενο. Μπορεί κατά καιρούς, ανά μήνα ή ανά τρίμηνο, να υπάρχουν διακυμάνσεις που έχουν να κάνουν με διάφορα πράγματα. Συχνά έχουν να κάνουν με τις κλιματολογικές συνθήκες. Για παράδειγμα, η παρατεταμένη κακοκαιρία στο Αιγαίο θα μειώσει τις ροές ,ακόμη και οι λαθροδιακινητές δεν μπορούν και δεν έχουν να βάλουν άτομα πάνω στα μεταφορικά μέσα που έχουν να στείλουν στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Σάμου. Οπότε οι καιρικές συνθήκες έχουν να κάνουν με την εποχιακή μεταβολή των εισερχόμενων ροών. Άλλο θέμα που μπορεί να επηρεάσει είναι, για παράδειγμα, η πανδημία του covid 19, η οποία προσωρινώς είχε οδηγήσει σε σημαντική πτώση στις εισροές. Αλλά σε μία μακροπρόθεσμη οπτική, τουλάχιστον από τον Ιούνιο του 2013 που λειτουργεί η Υπηρεσία Ασύλου, οι ροές σαφώς τείνουν αυξανόμενες. Παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτήν την μακροπρόθεσμη και σταθερή, και θεαματική ενίοτε αύξηση είναι, καταρχάς, η μεγάλη πολιτική αστάθεια στην περιοχή μας, για παράδειγμα στο Αφγανιστάν συνεχίζεται μια μεγάλη πολιτική αστάθεια, η οποία παράγει πρόσφυγες. Δεν έχει εξομαλυνθεί η κατάσταση εκεί πέρα. Δεν υπάρχει ειρήνευση, συνεχίζεται ο εμφύλιος πόλεμος. Άλλη πηγή είναι προφανώς η Συρία. Αντίστοιχες καταστάσεις αλλά όχι με τόσο μεγάλα νούμερα οι οποίες είναι ενδημικές ως προς την πολιτική αναστάτωση στην περιοχή εμφανίζονται στην Υεμένη, στη Σομαλία κτλ. Και υπάρχουν, επίσης, και χώρες οι οποίες  συμβάλουν στις ροές, των οποίων οι πολίτες που έρχονται στην Ελλάδα δεν είναι εμφανούς προσφυγικού προφίλ. Συχνά, από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές έρχονται χιλιάδες, που στην ουσία δεν είναι πρόσφυγες αλλά οικονομικοί μετανάστες. Οι λόγοι για τους οποίους έρχονται στην Ελλάδα αυτοί οι άνθρωποι είναι προφανείς:  θέλουν να πετύχουν μία είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να μπορέσουν να βελτιώσουν τις πολύ κακές οικονομικές συνθήκες τις οποίες άφησαν πίσω τους. Οπότε είναι όλη αυτή η μίξη λόγων. Το βασικό είναι η γεωγραφία μας, πού βρισκόμαστε εμείς ως χώρα σε σχέση με αυτές τις πηγές προσφύγων και μεταναστών, και ποια είναι η γεωγραφική μας θέση ως είσοδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκεί εμείς «ανταγωνιζόμαστε» μόνο σαν γεωγραφική είσοδο, την Ισπανία και την Ιταλία, και κατά δεύτερο λόγο, την Μάλτα. Γι’ αυτό, πηγές εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση παραδοσιακά χωρίζονται στης ανατολικής Μεσόγειου που είμαστε εμείς κατά βάση, της κεντρικής Μεσογείου που είναι η Ιταλία και η Μάλτα, και της δυτικής Μεσογείου πια που είναι η Ισπανία.

Ερώτηση 9^η: Σε τι βαθμό οι πρόσφυγες είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν τη διαδικασία και να εκπληρώσουν τις νομικές τους υποχρεώσεις, πριν-κατά-έπειτα της χορήγησης πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Η πλειοψηφία των εισερχομένων υπηκόων τρίτων χωρών, είτε αποδειχτούν ότι είναι μετανάστες είτε πρόσφυγες, γενικά προσπαθούν όσο το επιτρέπουν οι καταστάσεις, οι οποίες είναι δύσκολες, αλλά προσπαθούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους όσο καλύτερα μπορούν. Απαντάνε στις ερωτήσεις, συνεργάζονται. Δεν νομίζω πως υπάρχει κάποιο τέτοιο πρόβλημα. Η πλειοψηφία επιθυμεί διακαώς να υποβάλει αίτημα διεθνούς προστασίας. Οπότε ως προς αυτό θέλουν πολύ να εκπληρώσουν τις νομικές τους υποχρεώσεις. Γιατί πρέπει να υποβάλουν αίτημα ασύλου για να μπορούν να νομιμοποιήσουν τη παραμονή τους στη χώρα.

Ερώτηση 10^η: Ποια προβλήματα αντιμετωπίζετε ως προς την υλοποίηση των πολιτικών σας στην πράξη ως οργανισμός, αλλά και οι ίδιοι οι ωφελούμενοι;

Απάντηση: Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε εμείς ως υπηρεσία τα αναλύσαμε παραπάνω. Οι ίδιοι οι επωφελούμενοι, δηλαδή οι αιτούντες διεθνής προστασία, αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα. Και δεν εννοώ τον υπερπληθυσμό στην Μόρια, γιατί σε τελική ανάλυση αυτά δεν αφορούν την Υπηρεσία Ασύλου, αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα υπό την έννοια ότι όσο και να τους πληροφορήσουμε, που καταβάλουμε μεγάλη προσπάθεια, δεν είναι πάντα εύκολο να καταλαβαίνουν μια διαδικασία η οποία δεν είναι απλή. Σε αυτό προσπαθούμε να βοηθήσουμε όσο μπορούμε, υπάρχουν και ένα σωρό ΜΚΟ και διεθνείς και ελληνικές οι οποίες, επίσης, καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες στο να βοηθούν και να διευκολύνουν τους ανθρώπους αυτούς, να λειτουργούν μέσα σε αυτή τη διαδικασία που υπάρχει, η οποία είναι όμως αναγκαία. Μπορεί να είναι περίπλοκη, αλλά σε τελική ανάλυση είναι προς το συμφέρον τους. Δηλαδή το περίπλοκο της διαδικασίας οφείλεται στο ότι προσπαθούμε εμείς από την πλευρά μας να εξετάσουμε όσο καλύτερα μπορούμε και με όσο μεγαλύτερη λεπτομέρεια μπορούμε τα αιτήματα ασύλου, ούτως ώστε σε τελική ανάλυση να μην μας ξεφύγει κανένας, δηλαδή να μην πάρει δικαίωμα ασύλου ενώ το δικαιούται. Για αυτό πρέπει να εξετάζονται τα αιτήματα με προσοχή. Όλα αυτά όμως προκαλούν κάποιες καθυστερήσεις, κάποιες στενώσεις, να φροντίσουμε να βρεθεί κάποιος διερμηνέας, να μπορεί να εκφραστεί ο αιτών όσο καλύτερα μπορεί για να πει το πρόβλημα του και να δούμε αν όντως έχει δικαίωμα προσφυγικό κτλ. Οπότε το περίπλοκο της διαδικασίας είναι προς όφελος των επωφελούμενων. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, πολλοί από τους επωφελούμενους, όχι όλοι, δεν έχουν ξανακάνει τέτοια πράγματα. Δεν έχουν ξαναέρθει σε καθημερινή τριβή με την γραφειοκρατία και τη διαδικασία της γραφειοκρατίας, άλλοι ναι, άλλοι λιγότερο, είναι και ζητήματα κουλτούρας, κατανόησης κτλ. Οπότε και οι επωφελούμενοι αντιμετωπίζουν μία πλειάδα προβλημάτων στο να λειτουργήσουν μέσα σε αυτές τις διαδικασίες, προβλήματα όμως τα οποία δεν είναι ανυπέρβλητα, αντιμετωπίζονται και από την πλευρά μας και από την πλευρά τους. Το σύστημα, αν μπορούσαν να μειωθούν οι ροές ως ένα βαθμό, θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα. Για παράδειγμα, η αναγκαστική μείωση ροών λόγω του κορωνοϊού, όπως και το δικό μας το lockdown, που πάγωσαν οι διαδικασίες και δεν καταγράφονταν αιτήματα, έδωσε την ευκαιρία στους χειριστές της Υπηρεσίας Ασύλου να ολοκληρώσουν τη διαδικασία σε ένα μεγάλο απόθεμα υποθέσεων που είχαν, δηλαδή υποθέσεις οι οποίες, ενώ είχε γίνει η συνέντευξη δεν είχαν γραφτεί οι αποφάσεις. Αυτή η αναγκαστική ανάπαυλα μας επέτρεψε να εκκαθαρίσουμε σε μεγάλο βαθμό αυτές τις συγκεκριμένες εκκρεμότητες. Αυτό σημαίνει ότι αν μπορούσαμε να πάρουμε περισσότερες ανάσες, το σύστημα θα λειτουργούσε καλύτερα. Αλλά βέβαια αυτό δεν εξαρτάται από εμάς. Όπως είπαμε, η πίεση που υφίσταται το σύστημα είναι αντικατοπτρισμός της γεωγραφίας και των πολιτικών εξελίξεων στην στενότερη αλλά και ευρύτερη περιοχή στην οποία βρισκόμαστε εμείς ως χώρα.

Ερώτηση 11^η: Σε τι βαθμό η κοινωνική ενσωμάτωση των προσφύγων ως τελικός στόχος πραγματοποιείται επιτυχώς;

Απάντηση: Σε αυτούς τους τομείς εμείς δεν εμπλεκόμαστε. Η ενσωμάτωση των προσφύγων δεν είναι μέρος των αρμοδιοτήτων μας, παρά μόνο πολύ περιφερειακά, και ότι εμπλεκόμαστε στην έκδοση των αδειών παραμονής των αναγνωρισμένων προσφύγων και των ταξιδιωτικών εγγράφων τους. Η κοινωνική ενσωμάτωση αφορά σε άλλους αρμόδιους. Για παράδειγμα, η επαγγελματική εκπαίδευση στην οποία τυχόν θα συμμετάσχουν οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες για να αποκατασταθούν επαγγελματικά στην Ελλάδα. Προφανώς δεν είναι μόνο ζήτημα του Υπουργείου Ασύλου και Μετανάστευσης, αλλά περιλαμβάνει και αρμοδιότητες του Υπουργείου Παιδείας ίσως, του Υπουργείου Εργασίας κτλ., πάντως γενικά φεύγει από τις δικές μας αρμοδιότητες.

Ερώτηση 12^η: Γιατί πιστεύετε τα ζητήματα ως προς τη διευθέτηση του προσφυγικού αντί να βελτιώνονται, παίρνουν ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις;

Απάντηση: Καταρχάς, κάποια ζητήματα βελτιώνονται. Δεν είναι όλα μαύρα, δεν είναι κάθε χρόνο και χειρότερα. Ας πούμε, η υποστελέχωση της Υπηρεσίας Ασύλου είναι ενδημική αλλά πάντως δεν είναι πάντα η ίδια, δηλαδή κάθε χρόνο οι απασχολούμενοι της Υπηρεσίας Ασύλου, ειδικά οι καταγραφείς αιτημάτων ασύλου και οι χειριστές αιτημάτων ασύλου, όπως είπαμε αυτό είναι το core business της υπηρεσίας, αυξάνονται. Οπότε,  δεν τείνουν όλα προς το δυσμενέστερο. Η διευθέτηση του προσφυγικού δεν εξαρτάται από την χώρα μας μόνο, όπως είπαμε είναι ζήτημα γεωγραφίας. Πρώτον, ότι η χώρα μας είναι ακριβώς στο σημείο που λειτουργεί ως πόρτα εισόδου των υπηκόων τρίτων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε είναι πρόσφυγες είτε είναι οικονομικοί μετανάστες, και κατά δεύτερον, η χώρα μας βρίσκεται σε μια περιοχή η οποία χαρακτηρίζεται από μια ενδημική πολιτική αστάθεια, η οποία προκαλεί πολιτικές αντιπαραθέσεις μέσα στις γειτονικές χώρες, προκαλεί ένοπλες συρράξεις, προκαλεί εμφυλίους πολέμους κτλ. Οπότε μία διευθέτηση του προσφυγικού, υπό την έννοια ότι θα καθορίσουμε να περνάνε τα σύνορά μας οργανωμένοι τόσος αριθμός ανθρώπων και αυτούς θα μπορούμε να διαχειριστούμε, αυτά τα πράγματα δεν είναι πολύ ρεαλιστικά. Το ρεαλιστικό είναι ότι οι μεικτές προσφυγο-μεταναστευτικές ροές θα είναι ζήτημα για εμάς και για το μέλλον. Και αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να συνεχίσουμε να επενδύουμε και να χτίζουμε, να δυναμώνουμε ένα σύστημα ασύλου, με την ευρύτερη έννοια, όχι μόνο την Υπηρεσία Ασύλου, αλλά και την ΥΠΥΤ, και την Αρχή Προσφυγών, αλλά και ευρύτερα. Να συνεχίσουμε να δυναμώνουμε και επενδύουμε σε ένα σύστημα ασύλου, ώστε να είναι ρωμαλέο, να είναι ικανό να αντιμετωπίσει όσο το δυνατόν καλύτερα τις μεικτές προσφυγο-μεταναστευτικές ροές, και αυτό προσπαθούμε να κάνουμε.

 

(Γ) Συνέντευξη με τον εκπρόσωπο του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων, κ. Γιονούς Μοχαμαντί:

 

Ερώτηση 1^η: Ποια είναι η δράση σας και η εμπλοκή σας ως οργανισμός πάνω στο προσφυγικό ζήτημα;

Απάντηση: Καταρχάς, είμαι και ο ίδιος πρόσφυγας, από το Αφγανιστάν. Η οργάνωση μας είναι ένα σωματείο των κοινοτήτων των προσφύγων, δηλαδή από διάφορες χώρες τα κύρια μέλη είναι κοινότητες προσφύγων και μεταναστών, όπως από το Αφγανιστάν, τη Σομαλία, το Σουδάν, την Ιβοριανή κοινότητα, την Νιγηρία, και άλλες χώρες. Έχουμε κάνει αυτό το σωματείο, που δημιουργήθηκε το 2010, από τέσσερις κοινότητες, τότε Σομαλία, Σουδάν, Αφγανιστάν και το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, τώρα πια σχεδόν έχουμε όλες τις προσφυγικές κοινότητες. Δεν έχουμε υπηρεσίες κατευθείαν για πρόσφυγες, αυτό που κάνουμε εμείς είναι συνηγορία για τα δικαιώματα των προσφύγων. Στόχος μας είναι πιο πολύ η ένταξη των προσφύγων και μεταναστών στην ελληνική κοινωνία με τον πιο σωστό τρόπο. Πιο πολύ συνεργαζόμαστε με τις αρχές για να βρεθεί μία πιο σωστή και αποτελεσματική λύση στην ένταξη των μεταναστών. Έχουμε άμεση σχέση με την Υπηρεσία Ασύλου. Επειδή εμείς είμαστε κοινότητες προσφύγων, οι πρόσφυγες έρχονται κατευθείαν σε εμάς και τους παραπέμπουμε σε διάφορες υπηρεσίες ή κρατικές, όπως η Υπηρεσία Ασύλου ή οι ΜΚΟ, οργανώσεις που υπερασπίζονται και έχουν υπηρεσίες για πρόσφυγες.

Ερώτηση 2^η: Ποιες είναι οι συνθήκες υποδοχής, καθώς και η ψυχολογική κατάσταση των προσφύγων κατά την άφιξή τους στο ελληνικό έδαφος;

Απάντηση: Καταρχάς, η Ελλάδα είναι η κύρια είσοδος των προσφύγων στην Ευρώπη. Δυστυχώς ποτέ δεν ήταν οι συνθήκες για την υποδοχή των προσφύγων καλές στην Ελλάδα. Αλλά αυτή τη στιγμή έχουμε δύο σημεία εισόδου, δηλαδή δύο τρόπους εισόδου, μία είναι τα χερσαία σύνορα από τον Έβρο και άλλη μία είναι από την θάλασσα στα νησιά. Οι δύο αυτές διαφέρουν. Στα νησιά όταν μπαίνουν εφαρμόζεται κανονικά η Συμφωνία που υπάρχει ανάμεσα σε Ευρώπη και σε Τουρκία. Άρα, οι άνθρωποι κρατιούνται στα νησιά στα μεγάλα κέντρα υποδοχής που είναι ανοιχτά, αλλά ελεγχόμενα στα διάφορα νησιά, κυρίως στην Λέσβο, Σάμο, Χίο, Λέρο που παραμένουν σε διάφορα κέντρα τα οποία είναι υπερπληθυσμένα, δηλαδή διάφορα κέντρα που είναι για 3000 άτομα, φιλοξενούν 20000 άτομα. Για παράδειγμα, στην Μόρια, τη Σάμο εκεί που είναι για 2000 μένουν 6000 άτομα, αυτό σημαίνει ότι πάντα αυτός ο υπερπληθυσμός δημιουργεί πολύ μεγάλο πρόβλημα, οι συνθήκες είναι πολύ δύσκολες, τώρα και με το ζήτημα του κορονοϊού δεν υπάρχουν αυτές οι κοινωνικές αποστάσεις, γιατί δεν είναι δυνατό να τηρηθούν. Ακόμα, υπάρχει πρόβλημα με το ρεύμα, το νερό, και άλλα ζητήματα. Οι συνθήκες υποδοχής είναι πάρα πολύ δύσκολες, ο κόσμος περιμένει πάρα πολύ καιρό στην ουρά όχι μόνο για φαγητό αλλά και για να καταγραφεί, για να περάσει τη διαδικασία ασύλου. Κάθε κυβέρνηση αλλάζει τις νομοθεσίες, η κυβέρνηση που έχουμε έχει αλλάξει 3 φορές τις νομοθεσίες σχετικά με άσυλο. Αυτό δημιουργεί μεγάλη σύγχυση στους ανθρώπους, δεν ξέρεις τι θα γίνει αύριο, η αβεβαιότητα γενικά υπάρχει, οι πρόσφυγες είναι περισσότεροι γυναίκες και παιδιά, το 60 τις εκατό, άρα είναι πιο ευάλωτοι σε τέτοιες συνθήκες, οι οποίες είναι πολύ δύσκολες. Από τα χερσαία σύνορα όταν μπαίνουν οι άνθρωποι, αρχικά μπαίνουν στα κέντρα κράτησης, προκαταγράφονται και μετά αφήνονται ελεύθεροι και έρχονται προς την Θεσσαλονίκη, προς την Αθήνα. Μετά, σχετικά με την πρόσβαση στην Υπηρεσία Ασύλου, μήνες οι άνθρωποι περιμένουν να καταγραφούν και δεν καταγράφονται. Όταν δεν καταγράφονται από την Υπηρεσία Ασύλου σημαίνει ότι δεν έχουν πρόσβαση σε καμία υπηρεσία, ούτε επίδομα, άρα κανονικά μένουν στον δρόμο, είναι οι άνθρωποι που κοιμούνται στην πλατεία Βικτωρίας, στα διάφορα πάρκα. Άρα, οι συνθήκες υποδοχής δεν υπάρχουν, πρέπει να βρουν κάπου να μείνουν ή μένουν σε διάφορα σπίτια στο κέντρο στην Αθήνα που νοικιάζουν κάποιοι και μετά μένουν 30-40 άτομα μέσα σε πολύ άσχημες συνθήκες. Αυτή είναι η κατάσταση.

Σχετικά με την ψυχολογική κατάστασή τους, όταν μιλάμε για πληθυσμό προσφύγων, καταρχάς, οι άνθρωποι είναι όπως σας είπα το 60 τις εκατό γυναίκες και παιδιά, δεν επιλέγουν να φύγουν από τις χώρες, τους αναγκάζουν οι λόγοι, που είναι ο πόλεμος και οι συρράξεις. Ήδη έχουν τραύματα ψυχολογικά λόγω πολέμου, λόγω κατάστασης στις χώρες τους. Μετά είναι το ταξίδι της προσφυγιάς, είναι άλλος Γολγοθάς αυτό, που συνήθως γίνονται θύματα trafficking στα χέρια των διακινητών, έχουμε ανθρώπους με βγαλμένα νύχια, με κομμένα αυτιά, υπάρχουν πολλές γυναίκες θύματα βιασμού στην διαδρομή του ταξιδιού, άρα με όλη αυτή την κατάσταση πριν ακόμη φτάσουν στην Ελλάδα έχουν ένα ψυχολογικό τραύμα. Μετά είναι οι συνθήκες υποδοχής που τους πιέζουν ακόμα παραπάνω. Το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή την στιγμή είναι τα ψυχολογικά τραύματα. Δυστυχώς οι υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης δεν αρκούν ή δεν υπάρχουν σε πολλές περιπτώσεις, άρα είναι από τα πιο σοβαρά προβλήματα.

Ερώτηση 3^η: Ποιο πιστεύετε είναι το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες κατά την έλευσή τους σε μια ξένη χώρα, καθώς και εσείς ως οργανισμός;

Απάντηση: Οι πρόσφυγες φεύγουν από μια κατάσταση πολέμου και αυτό που ζητάνε είναι προστασία, διεθνής προστασία, αυτό που ορίζεται από την Διεθνή Συνθήκη 1951 των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες, για να νιώθουν ασφαλείς σε συνθήκες ανθρώπινες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν στην Ευρώπη είναι οι συνθήκες υποδοχής και μετά είναι η διαδικασία ασύλου, που αποτελεί χρονοβόρα διαδικασία, που περιμένουν ακόμα και 5-6 χρόνια για να εξεταστούν τα αιτήματα ασύλου. Αυτά είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα, αλλά εννοείται υπάρχουν και άλλα προβλήματα. Έρχονται παιδιά που πρέπει να ενταχθούν στο σύστημα εκπαίδευσης, το οποίο είναι άλλο ένα μεγάλο πρόβλημα, ενώ υπάρχει πρόβλημα και στο σύστημα υγείας. Αλλά εμείς θεωρούμε ένα μεγάλο πρόβλημα, μετά τις συνθήκες υποδοχής, το πρόβλημα στο σύστημα εκπαίδευσης. Τα παιδιά προσφύγων, που ιδιαίτερα στην Ελλάδα έχουν γίνει κάποια θετικά βήματα τα τελευταία χρόνια, που έχουν δικαίωμα να πάνε επίσημα στα κρατικά σχολεία ή στα δημόσια συστήματα εκπαίδευσης, αλλά παρόλα αυτά είναι και τα παιδιά που δεν έχουν πάει ακόμα σχολείο, που είναι 2-3 ετών, δεν έχουν που να πάνε για διάφορους λόγους, συνεπώς υπάρχει πολύ μεγάλο πρόβλημα. Ως οργανισμός εμείς έχουμε περάσει ήδη την δυσκολία, είμαστε μαζί τους, βλέπουμε ότι αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα. Εμείς, επειδή είμαστε ένα σωματείο που είμαστε ήδη πρόσφυγες, αντιμετωπίζουμε μεγαλύτερο πρόβλημα από άλλους οργανισμούς, υπάρχει πρόβλημα αποκλεισμού. Επειδή είμαστε πρόσφυγες, δεν έχουμε άλλους πόρους όπως οι ΜΚΟ και άλλες οργανώσεις, συνεπώς είναι διάφορα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε.

Ερώτηση 4^η: Σε τι βαθμό οι νεοεισερχόμενοι πρόσφυγες δέχονται (αβίαστα) την καταγραφή και παραπομπή τους για την αίτηση πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Καταρχάς, η Ελλάδα ήταν και είναι χώρα περάσματος, αλλά τώρα δεν είναι μόνο χώρα περάσματος είναι και χώρα υποδοχής, χώρα προορισμού για πάρα πολλούς πρόσφυγες. Όταν έρχονται οι πρόσφυγες, κατά πλειοψηφία, δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα, θέλουν να φύγουν, δεν τους ενδιαφέρει να κάνουν αίτηση ασύλου. Επειδή, όμως, δεν υπάρχει κανένα νόμιμος ή εύκολος τρόπος πρόσβασης προς στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, αναγκαστικά μένουν πάρα πολύ καιρό εδώ και αναγκαστικά πρέπει να ζητήσουν άσυλο. Αν δεν ζητήσουν άσυλο σημαίνει ότι δεν θα έχουν πρόσβαση στις άλλες υπηρεσίες, όπως στέγαση, σίτιση, οικονομική ενίσχυση, άρα αναγκαστικά όλοι πρέπει να ζητήσουν άσυλο είτε αυτοί που θέλουν να φύγουν, είτε αυτοί που θέλουν να μείνουν. Όλοι θέλουν να ζητήσουν άσυλο, αλλά δεν είναι η πρόθεση τους να μείνουν εδώ, θέλουν να φύγουν, αλλά αναγκαστικά μένουν για πάρα πολύ καιρό. Η καταγραφή τους είναι υποχρεωτική, πρέπει να κάνουν καταγραφή όλοι όταν μπαίνουν σε μια χώρα, αλλά όποιος ζητάει άσυλο καταγράφεται από την Υπηρεσία Ασύλου, όποιος δεν επιθυμεί πάει στα Κέντρα Κράτησης, που σημαίνει ότι άλλες διαδικασίες μετανάστευσης εφαρμόζονται πάνω του, επαναπροώθηση πίσω στην Τουρκία ή άλλες διαδικασίες που ορίζονται από το Υπουργείο μεταναστών. Η αίτηση πολιτικού ασύλου δεν είναι υποχρεωτική. Καταρχάς, είναι δικαίωμα κάθε ανθρώπου στον κόσμο να ζητήσει άσυλο  στις χώρες που έχουν υπογράψει την Συνθήκη του 1951 των Ηνωμένων Εθνών για πρόσφυγες. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα και οι ευρωπαϊκές χώρες που έχουν υπογράψει, αν ο πρόσφυγας από οποιαδήποτε χώρα επιθυμεί να ζητήσει άσυλο, πρέπει να καταγράψει το αίτημα ασύλου. Δεν είναι υποχρεωτικό κάποιος να ζητήσει άσυλο, όμως έχει το δικαίωμα, αλλά, ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι παίρνει πολιτικό άσυλο. Περνάει την όλη διαδικασία ασύλου, που κρίνεται αν κάποιος την παίρνει ή δεν την παίρνει.

Ερώτηση 5^η: Κατά πόσο η διαδικασία ασύλου ακολουθεί τα χρονικά περιθώρια που ορίζονται για την ολοκλήρωσή της; Ποιοι λόγοι συμβάλλουν στην καθυστέρησή της;

Απάντηση: Καταρχάς, είναι πολύ χρονοβόρα η διαδικασία ασύλου, παρόλο που στην νομοθεσία τώρα η κυβέρνηση κάνει μια προσπάθεια να επισπεύσει ιδιαίτερα στα νησιά την διαδικασία σε 6 μήνες. Αυτό δεν είναι και πολύ καλό, γιατί και εμείς και οι πρόσφυγες ζητάμε την γρήγορη διαδικασία ασύλου, αλλά δυστυχώς εδώ η γρήγορη διαδικασία ασύλου σημαίνει έκπτωση στην ποιότητα της διαδικασίας ασύλου, άρα πολλές φορές τα δικαιώματα των προσφύγων χάνονται. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να στελεχώνεται, η Υπηρεσία Ασύλου να έχει πιο πολλά άτομα για να είναι γρήγορη και δίκαιη η διαδικασία ασύλου. Λόγοι που καθυστερούν τη διαδικασία ασύλου είναι, καταρχάς, ότι η διαδικασία δεν είναι επαρκής στην Ελλάδα. Είναι λίγα άτομα, πολύ λίγα στελέχη που δουλεύουν, αυτό είναι το πρόβλημα. Από την άλλη, είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των προσφύγων που έρχονται στην Ελλάδα, συνεπώς είναι πολλά τα αιτήματα που υπάρχουν στην Ελλάδα. Αυτοί είναι οι λόγοι. Εννοείται υπάρχει πρόβλημα στη διαδικασία ασύλου, άρα υπάρχει καθυστέρηση. Η καθυστέρηση είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, ιδιαίτερα αν είσαι στην Αθήνα, και δεν είσαι στα νησιά, τότε η συνέντευξη για το άσυλο μπορεί να γίνει ακόμα και το 2025, μετά από τρία, τέσσερα χρόνια.

Ερώτηση 6^η: Ποια προβλήματα αντιμετωπίζετε κατά την διαδικασία χορήγησης πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Προβλήματα στέγασης. Αυτή τη στιγμή η στέγαση είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Υπάρχει πρόβλημα σχετικά με την πρόσβαση στην εκπαίδευση, πρόσβαση στην υγεία, την ενημέρωση γενικά για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις. Αυτή τη στιγμή λόγω covid δεν υπάρχει μία σωστή ενημέρωση για τους ανθρώπους. Όλα αυτά τα προβλήματα υπάρχουν στη διαδικασία ασύλου.

Ερώτηση 7^η: Oι διαδικασίες της οικογενειακής επανένωσης και μετεγκατάστασης αποτελούν χρονοβόρες διαδικασίες; Τι προβλήματα αντιμετωπίζετε ως προς τις διαδικασίες αυτές;

Απάντηση: Πάρα πολύ χρονοβόρες διαδικασίες. Υπάρχει ακόμα η περίπτωση που οικογένειες περιμένουν ακόμα και δύο χρόνια. Παρόλο που η ευρωπαϊκή Οδηγία του Δουβλίνου ορίζει ότι οι οικογένειες έχουν δικαίωμα με συγγενείς πρώτου βαθμού να ενώνονται σε μία χώρα, δυστυχώς η διαδικασία είναι τόσο χρονοβόρα, όχι επειδή φταίει μόνο η Ελλάδα, αλλά φταίνε άλλες χώρες. Αυτή είναι η αλήθεια. Φταίνε και οι άλλες και η Ελλάδα. Γενικά καθυστερούν πάρα πολύ.

Ερώτηση 8^η: Ο αριθμός των αιτήσεων πολιτικού ασύλου αυξάνεται ή μειώνεται με την πάροδο των χρόνων; Ποιοι παράγοντες πιστεύετε συμβάλλουν σε αυτό;

Απάντηση: Αυτό εξαρτάται από τις αιτίες της προσφυγιάς. Όταν υπάρχουν μεγαλύτεροι πόλεμοι και συρράξεις σε διάφορες χώρες τότε θα έχουμε αυξημένη ροή ανθρώπων προς χώρες, όπως η  Ευρώπη. Άρα, αυτή τη στιγμή είναι μειωμένη λόγω κάποιων δράσεων που έχει κάνει η κυβέρνηση, στα σύνορα είναι πολύ δύσκολο να περάσουν. Είναι μειωμένο αυτή τη στιγμή, αλλά μπορεί σε λίγο να αυξηθεί. Δεν υπάρχει προοπτική ότι θα μειωθεί, αλλά δυστυχώς υπάρχει προοπτική ότι θα αυξηθεί. Ωστόσο, διαχρονικά οι αιτήσεις ασύλου αυξάνονται, αλλά αν συγκρίνεις με το 2015-2016 είναι πολύ μειωμένες. Το 2015 είχαμε πολύ μεγάλη αύξηση.

Ερώτηση 9^η: Σε τι βαθμό οι πρόσφυγες είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν τη διαδικασία και να εκπληρώσουν τις νομικές τους υποχρεώσεις, πριν-κατά-έπειτα της χορήγησης πολιτικού ασύλου;

Απάντηση: Αναγκαστικά πρέπει να κάνουν. Οι πρόσφυγες ακολουθούν τη διαδικασία ασύλου, ακολουθούν τους νόμους και τους κανόνες. Αναζητούν ό,τι υπάρχει στον νόμο και στους κανόνες ώστε να το παρακολουθήσουν. Αλλά δυστυχώς οι διαδικασίες ασύλου και όλα αυτά που ορίζονται από τον νόμο, δεν ακολουθούνται από τις ίδιες τις αρχές, από την ίδια την Υπηρεσία Ασύλου. Εκεί που λέει ότι σε 6 μήνες πρέπει να εξεταστεί, πρέπει να είναι δίκαιο αλλά δεν είναι. Εκεί που λέει ότι αν είσαι ανήλικος και πρέπει να προστατευτείς, και να έχεις στέγαση, ο νόμος αυτό λέει, αλλά δεν υφίσταται. Εκεί που λέει ότι ο αιτών άσυλο στη διαδικασία ασύλου πρέπει να έχει δικηγόρο, δεν έχει. Αλλά γενικά παραβιάζεται η διαδικασία ασύλου από τις ίδιες τις αρχές, πρωτίστως, και όχι από τους πρόσφυγες.

Ερώτηση 10^η: Κατά πόσο οι προσωρινές δομές φιλοξενίας (hotspots) αποτελούν μεταβατικές μορφές φιλοξενίας; Αλλάζει η λειτουργία τους στην πράξη; Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν σε αυτό;

Απάντηση: Καταρχάς, δεν είναι χώρος υποδοχής και επιβίωσης αυτά τα κέντρα. Είναι κέντρα ταυτοποίησης, και δυστυχώς σε αυτά κέντρα είναι απάνθρωπες οι συνθήκες. Δεν συμβάλλουν σε τίποτα στη διαδικασία ασύλου, οι άνθρωποι εκεί ξεκινούν να έχουν κάποια προβλήματα μόνιμα, πολλοί έχουν ψυχολογικά προβλήματα λόγω των hotspots. Πέρα ότι δημιουργεί πρόβλημα στους πρόσφυγες, δημιουργεί πρόβλημα και στην τοπική κοινωνία. Κανονικά πρέπει να είναι μεταβατικές και για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα, αλλά δυστυχώς οι άνθρωποι εκεί μένουν ακόμα και δύο ή και τρία χρόνια, άρα δεν είναι μεταβατικές. Μένουν πάρα πολύ καιρό εκεί.

Ερώτηση 11^η: Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσης στα hotspots, καθώς και οι συνθήκες συμβίωσης μεταξύ των προσφύγων;

Απάντηση: Οι συνθήκες διαβίωσης, όπως είπαμε, είναι πολύ δύσκολες. Οι συνθήκες της συμβίωσης μεταξύ των ίδιων των προσφύγων εξαρτώνται, ακριβώς, από ποιες είναι οι συνθήκες ζωής. Οι άνθρωποι που ζουν από διάφορες χώρες, από διάφορους πολιτισμούς, δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, άρα υπάρχουν συνεχώς εντάσεις μεταξύ των προσφύγων των διαφόρων ομάδων. Ακόμα έχουμε ακούσει ότι σκοτώνεται ένας, μαχαιρώνεται ένας άλλος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι μαχαιροβγάλτης από τη χώρα του, ότι όλοι είναι εγκληματίες. Το θέμα είναι οι συνθήκες που υπάρχουν εκεί πέρα βάζουν τους ανθρώπους σε τέτοια κατάσταση. Δεν ξέρω αν μας έβαζαν σε ένα κέντρο όπως είναι της Μόριας, αν αρχίσουμε να ήμασταν όλοι έτσι. Είναι οι συνθήκες που δημιουργούν αυτές τις καταστάσεις.

Ερώτηση 12^η: Ποια προβλήματα αντιμετωπίζετε ως προς την υλοποίηση των πολιτικών σας στην πράξη ως οργανισμός, αλλά και οι ίδιοι οι ωφελούμενοι;

Απάντηση: Γενικά αντιμετωπίζουμε προβλήματα. Σχετικά με την πολιτική ένταξη υπάρχει πολύ μεγάλο πρόβλημα. Το πρόβλημα της ιθαγένειας είναι πολύ μεγάλο, δεν μπορούν να πάρουν την ελληνική ιθαγένεια πολύ εύκολα. Καταρχάς, δεν υπάρχει πολιτικό δικαίωμα, υπάρχει μεγάλο πρόβλημα σε αυτό. Το πολιτικό δικαίωμα σημαίνει ότι πρέπει να έχουν δικαίωμα ψήφου, να έχουν την υπηκοότητα. Αυτό ιδιαίτερα στην Ελλάδα είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα.

Ερώτηση 13^η: Σε τι βαθμό η κοινωνική ενσωμάτωση των προσφύγων ως τελικός στόχος πραγματοποιείται επιτυχώς;

Απάντηση: Αυτό είναι το μεγάλο βάσανο που υπάρχει. Πότε στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει μία πολιτική ένταξης. Δεν υπάρχει από το κράτος ένα πλαίσιο ένταξης, μια στρατηγική ένταξης. Άρα, δεν υπάρχει καθόλου ένταξη, αυτό που αναζητούμε εμείς. Συνεπώς, δεν υπάρχει πολιτική ένταξης για να δούμε αν είναι σωστή ή όχι. Εδώ υπάρχει αυτο-ένταξη, οι άνθρωποι ψάχνουν από μόνοι τους να κάνουν κάτι να ενταχθούν, αλλά από το κράτος δεν υπάρχει κάτι.

Ερώτηση 14^η: Γιατί πιστεύετε τα ζητήματα ως προς τη διευθέτηση του προσφυγικού αντί να βελτιώνονται, παίρνουν ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις;

Απάντηση: Επειδή δεν υπάρχει βούληση. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει βούληση, όχι μόνο στο ελληνικό επίπεδο, αλλά και στο ευρωπαϊκό, καθώς δεν είναι μόνο ελληνικό ζήτημα το προσφυγικο-μεταναστευτικό, είναι ευρωπαϊκό. Καταρχάς, υπάρχει ένα πολιτικό πρόβλημα, ειδικά στην Ευρώπη. Υπάρχει πρόβλημα στη βίζα. Εάν δεν αντιμετωπίζεται η ρίζα του προβλήματος, συνεχώς θα έχουμε αυτά. Και στη διαχείριση υπάρχει πρόβλημα μεταξύ των χωρών της Ευρώπης, δεν υπάρχει κανένας καταμερισμός ευθυνών, ούτε αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών. Δεν υπάρχει βούληση για μια ευρωπαϊκή αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτό είναι το πρόβλημα. Υπάρχουν από πίσω πολιτικά ζητήματα.

 

 

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

-Συνεντεύξεις

 

Χώλλ, Ε.Α. (2020). Προσωπική συνέντευξη

Σπυροπούλου, Γ. (2020). Προσωπική συνέντευξη

Μοχαμαντί, Γ. (2020). Προσωπική συνέντευξη

Μαϊνα Κινυουα, Ν. (2020). Προσωπική συνέντευξη

 

-Βιβλία/Μελέτες

Αντωνίου, Α. και Παπαϊωάννου Α. (2016). Οι Κανονισμοί Δουβλίνου ΙΙ και Δουβλίνου ΙΙΙ

ΔιαΝΕΟσις Οργανισμός Έρευνας & Ανάλυσης. (2020). Συγκριτική ανάλυση ένταξης μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα

Κουραχάνης, Ν. (2019). Πολιτικές στέγασης προσφύγων, Προς την κοινωνική ενσωμάτωση ή την προνοιακή εξάρτηση;, Αθήνα: Τόπος (Μοτίβο Εκδοτική)

Παλάντζας, Μ. (2016). Χωροθέτηση Προσωρινών Δομών Φιλοξενίας για διερχόμενους μεταναστευτικούς πληθυσμούς στην Π.Ε. Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη

Σιάμα Θ. (2011). Το νομοθετικό πλαίσιο για τους πρόσφυγες και ενσωμάτωση των παιδιών των προσφύγων

Σπυροπούλου, Γ. και Χριστόπουλος, Δ. (2016). Προσφυγικό: «Θα τα καταφέρουμε»; Ένας απολογισμός διαχείρισης και προτάσεις διεξόδου, Αθήνα: Παπαζήσης

 

-Νόμοι

Σύμβαση του 1951 για το καθεστώς των προσφύγων, όπως κυρώθηκε με τον Ν.Δ. 3989/1959: περί κυρώσεως της πολυμερούς συμβάσεως περί της νομικής καταστάσεως των προσφύγων (ΦΕΚ Α’ -26.09.1959)

Ο∆ΗΓΙΑ 2003/9/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 27ης Ιανουαρίου 2003 σχετικά µε τις ελάχιστες απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο στα κράτη µέλη

ΟΔΗΓΊΑ 2005/85/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΊΟΥ της 1ης Δεκεμβρίου 2005 σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα

Π.Δ 114/2010: Καθιέρωση ενιαίας διαδικασίας αναγνώρισης σε αλλοδαπούς και ανιθαγενείς του καθεστώτος του πρόσφυγα ή δικαιούχου επικουρικής προστασίας σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 2005/85/ΕΚ του Συμβουλίου «σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα» (L 326/13.12.2005)

Ν.Δ. 3907/2011 ΄Ιδρυση Υπηρεσίας Ασύλου και Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ «σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη − μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών» και λοιπές διατάξεις

Προεδρικό Διάταγμα 141/2013 : Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011 (L 337) σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση και το καθεστώς

 

-Ηλεκτρονικές πηγές

http://asylo.gov.gr/

https://www.unhcr.org/gr/προστασία-των-προσφύγων-στην-ελλάδα

https://help.unhcr.org/greece/el/applying-for-asylum/how-do-i-apply-for-asylum/

https://greece.iom.int/el/hellenic-integration-support-beneficiaries-international-protection-helios

https://migration.gov.gr/legal-migration/koinoniki-entaxi/draseis-koinonikis-entaxis-se-ethniko-epipedo/programma-helios/

 

Ξενόγλωσση

-Unpublished work

 

Black R. (1994). “Livelihoods under Stress: A Case Study of Refugee Vulnerability in Greece”

https://academic.oup.com/jrs/article-abstract/7/4/360/1532031?redirectedFrom=fulltext

Fozdar F., Hartley L. (2013). “Housing and the Creation of Home for Refugees in Western Australia”

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14036096.2013.830985

Maclennan D., More A. (2007). “The future of social housing: Key economic questions” https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02673039708720914

 

 

[1] Σύμβαση του 1951 για το καθεστώς των προσφύγων, όπως κυρώθηκε με τον Ν.Δ. 3989/1959: περί κυρώσεως της πολυμερούς συμβάσεως περί της νομικής καταστάσεως των προσφύγων (ΦΕΚ Α’ -26.09.1959)

[2] Ο∆ΗΓΙΑ 2003/9/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 27ης Ιανουαρίου 2003 σχετικά µε τις ελάχιστες απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο στα κράτη µέλη

[3] http://asylo.gov.gr/?page_id=414

[4] https://www.unhcr.org/gr/προστασία-των-προσφύγων-στην-ελλάδα

[5] http://asylo.gov.gr/?page_id=107

[6] ΟΔΗΓΊΑ 2005/85/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΊΟΥ της 1ης Δεκεμβρίου 2005 σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα

[7] Προεδρικό Διάταγμα 141/2013 : Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011 (L 337) σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση και το καθεστώς

[8]ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘ. 3907 ΄Ιδρυση Υπηρεσίας Ασύλου και Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ «σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη − μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών» και λοιπές διατάξεις.

[9] ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 114: Καθιέρωση ενιαίας διαδικασίας αναγνώρισης σε αλλοδαπούς και ανιθαγενείς του καθεστώτος του πρόσφυγα ή δικαιούχου επικουρικής προστασίας σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 2005/85/ΕΚ του Συμβουλίου «σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα» (L 326/13.12.2005), άρθρο 25

[10] http://asylo.gov.gr/?page_id=111

[11] https://help.unhcr.org/greece/el/applying-for-asylum/how-do-i-apply-for-asylum/

[12] https://greece.iom.int/el/hellenic-integration-support-beneficiaries-international-protection-helios

[13] https://migration.gov.gr/legal-migration/koinoniki-entaxi/draseis-koinonikis-entaxis-se-ethniko-epipedo/programma-helios/