• Αρχική
  • Φορείς Κοινωνικής Πολιτικής
  • Αρθρογραφία-Μελέτες
  • Blog View
  • Συνεργασίες
  • ENGLISH edition
Κυριακή, 26 Ιουνίου, 2022
socialpolicy.gr
  • Επίκαιρα
    • All
    • Διεθνή
    • Ημερίδες-Συνέδρια
    • Θέσεις Εργασίας
    • Μεταπτυχιακά
    • Προπτυχιακά
    • Σεμινάρια
    • Υποτροφίες
    Programme Associate @ UNICEF | Athens – Greece

    Κοινωνικός/η Λειτουργός στο Κοινωνικό Φαρμακείο Δήμου Ηλιούπολης

    Αναλυτής πολιτικών (Policy Analyst) στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

    Σύμβαση Έργου στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

    Θέση Επιστημονικού/ής Συνεργάτη/Συνεργάτιδας στην Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

    Κοινωνικός/η Επιστήμονας στην Ε.Α.Τ.Α. A.E.

    Θερινό Σχολείο του ΕΑΠ «Φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές και τεχνικά έργα»

    Θερινό Σχολείο του ΕΑΠ «Φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές και τεχνικά έργα»

    Κοινωνικοί Λειτουργοί στην Κάριτας Ελλάς (Αθήνα)

    Διερμηνέας/Διαπολιτισμικός Μεσολαβητής Ουκρανικών (Aθήνα)

    Διερμηνείς Αραβικών, Γαλλικών, Φαρσί στην Κάριτας Ελλάς

    Ουκρανόφωνος Υπεύθυνος/η Πεδίου και Διασύνδεσης

    Human Resources Officer @ CRS Greece

    Κοινωνικός Λειτουργός στο ΚΕΘΕΑ (Κεφαλονιά)

    Δωρεάν webinar «Θεραπευτικές προσεγγίσεις και τεχνικές στις εξαρτήσεις»

    Volunteering Manager (Maternity Cover) @ ActionAid Hellas

    Θέσεις εργασίας στην Κάριτας Ελλάς

    Παράταση Προκήρυξης για την πρόσληψη από την Κάριτας Ελλάς Υπεύθυνου/ης Ένταξης και Βιοπορισμού – Ουκρανικά

    • Διεθνή
    • Θέσεις Εργασίας
    • Ημερίδες-Συνέδρια
    • Σεμινάρια
    • Προπτυχιακά
    • Μεταπτυχιακά
    • Υποτροφίες
  • Κοινωνική Πολιτική
    • All
    • Αρθρογραφία
    • Εργασία και Πολιτικές Απασχόλησης
    • Κοινωνική Προστασία
    • Κοινωνική Στέγαση
    • Κοινωνική Συνοχή
    • Προγράμματα
    • Σύλλογος Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής
    Ευρωπαϊκό Έργο “LIFE TWO” | Spring School/Città di Castello – Ιταλία

    Ευρωπαϊκό Έργο “LIFE TWO” | Spring School/Città di Castello – Ιταλία

    Παιδιά-μετανάστες: τα δικαιώματά τους σε περίθαλψη και εκπαίδευση

    Σε διαβούλευση το νομοσχέδιο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου

    Το ΤΕΠΑΚ συμμετείχε στην υλοποίηση του έργου «Κέντρα Εξυπηρέτησης Μεταναστών»

    Το ΤΕΠΑΚ συμμετείχε στην υλοποίηση του έργου «Κέντρα Εξυπηρέτησης Μεταναστών»

    Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα και ο πρόσφατος νόμος του Υπουργείου Περιβάλλοντος

    Κλιματική αλλαγή, ενεργειακή ανεξαρτησία, ενεργειακή φτώχεια: ταχύτερη δράση ζητά το ΕΚ

    ΓΣΕΕ: Με το σχέδιο νόμου για την ιδιωτική εκπαίδευση θίγεται το δημόσιο αγαθό της εκπαίδευσης που παρέχεται στα ιδιωτικά σχολεία και τίθεται ζήτημα νομιμότητας της έκδοσης ισότιμων τίτλων σπουδών

    Το Συμβούλιο συνιστά ευρωπαϊκή προσέγγιση για τα μικροδιαπιστευτήρια

    433 Θέσεις Πρακτικής Άσκησης Schuman στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

    Η Επιτροπή χαιρετίζει τους στόχους των κρατών μελών για μια πιο κοινωνική Ευρώπη έως το 2030

    16o τεύχος – Κοινωνική Πολιτική

    16o τεύχος – Κοινωνική Πολιτική

    Ανοιχτή Πρόσκληση για οικονομική υποστήριξη σε απομακρυσμένα σχολεία

    Ανοιχτή Πρόσκληση για οικονομική υποστήριξη σε απομακρυσμένα σχολεία

    Νέοι κανόνες για δίκαιους κατώτατους μισθούς στην ΕΕ

    Η Επιτροπή χαιρετίζει την επίτευξη πολιτικής συμφωνίας σχετικά με επαρκείς κατώτατους μισθούς για τους εργαζομένους στην ΕΕ

    Το ΤΕΠΑΚ γίνεται ο πρώτος δημόσιος οργανισμός στην Κύπρο που διαθέτει δωμάτιο θηλασμού

    Το ΤΕΠΑΚ γίνεται ο πρώτος δημόσιος οργανισμός στην Κύπρο που διαθέτει δωμάτιο θηλασμού

    • Προγράμματα
    • Αρθρογραφία
    • Εργασία και Πολιτικές Απασχόλησης
    • Κοινωνική Προστασία
    • Κοινωνική Συνοχή
    • Κοινωνική Στέγαση
    • Σύλλογος Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής
  • Κοινωνική Θεωρία
  • Κοινωνική Αλληλεγγύη
  • Απόψεις
  • Υγεία
    • All
    • Επιστήμη
    • Ψυχολογία
    Η Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα 2022

    Η Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα 2022

    Η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2022

    Η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2022

    Τετραετές Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Συστημική Ψυχοθεραπεία 2022-2023

    Τετραετές Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Συστημική Ψυχοθεραπεία 2022-2023

    Online Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Συμβουλευτική LGBTQIA2+Ατόμων

    Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Συμβουλευτική LGBTQIA2+ Ατόμων (Online)

    Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη 2022

    Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη 2022

    «e-Σχολείο Μακροχρόνιας Φροντίδας»

    «e-Σχολείο Μακροχρόνιας Φροντίδας»

    Ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου

    Ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου: Η Επιτροπή ξεκινάει διαδικασία σε επίπεδο ΕΕ για το «δικαίωμα στη λήθη»

    Οι σοβαρές επιπτώσεις της καπνοβιομηχανίας στο περιβάλλον

    Οι σοβαρές επιπτώσεις της καπνοβιομηχανίας στο περιβάλλον

    «Σύγχρονες προκλήσεις στην Κοινοτική Ψυχιατρική» |  Διαδικτυακή διάλεξη του καθ. Benedetto Saraceno

    «Σύγχρονες προκλήσεις στην Κοινοτική Ψυχιατρική» | Διαδικτυακή διάλεξη του καθ. Benedetto Saraceno

    Παγκόσμια Στατιστικά για την Υγεία | Έκθεση 2022

    Παγκόσμια Στατιστικά για την Υγεία | Έκθεση 2022

    • Επιστήμη
    • Ψυχολογία
  • Βιβλία
No Result
View All Result
  • Επίκαιρα
    • All
    • Διεθνή
    • Ημερίδες-Συνέδρια
    • Θέσεις Εργασίας
    • Μεταπτυχιακά
    • Προπτυχιακά
    • Σεμινάρια
    • Υποτροφίες
    Programme Associate @ UNICEF | Athens – Greece

    Κοινωνικός/η Λειτουργός στο Κοινωνικό Φαρμακείο Δήμου Ηλιούπολης

    Αναλυτής πολιτικών (Policy Analyst) στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

    Σύμβαση Έργου στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

    Θέση Επιστημονικού/ής Συνεργάτη/Συνεργάτιδας στην Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

    Κοινωνικός/η Επιστήμονας στην Ε.Α.Τ.Α. A.E.

    Θερινό Σχολείο του ΕΑΠ «Φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές και τεχνικά έργα»

    Θερινό Σχολείο του ΕΑΠ «Φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές και τεχνικά έργα»

    Κοινωνικοί Λειτουργοί στην Κάριτας Ελλάς (Αθήνα)

    Διερμηνέας/Διαπολιτισμικός Μεσολαβητής Ουκρανικών (Aθήνα)

    Διερμηνείς Αραβικών, Γαλλικών, Φαρσί στην Κάριτας Ελλάς

    Ουκρανόφωνος Υπεύθυνος/η Πεδίου και Διασύνδεσης

    Human Resources Officer @ CRS Greece

    Κοινωνικός Λειτουργός στο ΚΕΘΕΑ (Κεφαλονιά)

    Δωρεάν webinar «Θεραπευτικές προσεγγίσεις και τεχνικές στις εξαρτήσεις»

    Volunteering Manager (Maternity Cover) @ ActionAid Hellas

    Θέσεις εργασίας στην Κάριτας Ελλάς

    Παράταση Προκήρυξης για την πρόσληψη από την Κάριτας Ελλάς Υπεύθυνου/ης Ένταξης και Βιοπορισμού – Ουκρανικά

    • Διεθνή
    • Θέσεις Εργασίας
    • Ημερίδες-Συνέδρια
    • Σεμινάρια
    • Προπτυχιακά
    • Μεταπτυχιακά
    • Υποτροφίες
  • Κοινωνική Πολιτική
    • All
    • Αρθρογραφία
    • Εργασία και Πολιτικές Απασχόλησης
    • Κοινωνική Προστασία
    • Κοινωνική Στέγαση
    • Κοινωνική Συνοχή
    • Προγράμματα
    • Σύλλογος Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής
    Ευρωπαϊκό Έργο “LIFE TWO” | Spring School/Città di Castello – Ιταλία

    Ευρωπαϊκό Έργο “LIFE TWO” | Spring School/Città di Castello – Ιταλία

    Παιδιά-μετανάστες: τα δικαιώματά τους σε περίθαλψη και εκπαίδευση

    Σε διαβούλευση το νομοσχέδιο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου

    Το ΤΕΠΑΚ συμμετείχε στην υλοποίηση του έργου «Κέντρα Εξυπηρέτησης Μεταναστών»

    Το ΤΕΠΑΚ συμμετείχε στην υλοποίηση του έργου «Κέντρα Εξυπηρέτησης Μεταναστών»

    Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα και ο πρόσφατος νόμος του Υπουργείου Περιβάλλοντος

    Κλιματική αλλαγή, ενεργειακή ανεξαρτησία, ενεργειακή φτώχεια: ταχύτερη δράση ζητά το ΕΚ

    ΓΣΕΕ: Με το σχέδιο νόμου για την ιδιωτική εκπαίδευση θίγεται το δημόσιο αγαθό της εκπαίδευσης που παρέχεται στα ιδιωτικά σχολεία και τίθεται ζήτημα νομιμότητας της έκδοσης ισότιμων τίτλων σπουδών

    Το Συμβούλιο συνιστά ευρωπαϊκή προσέγγιση για τα μικροδιαπιστευτήρια

    433 Θέσεις Πρακτικής Άσκησης Schuman στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

    Η Επιτροπή χαιρετίζει τους στόχους των κρατών μελών για μια πιο κοινωνική Ευρώπη έως το 2030

    16o τεύχος – Κοινωνική Πολιτική

    16o τεύχος – Κοινωνική Πολιτική

    Ανοιχτή Πρόσκληση για οικονομική υποστήριξη σε απομακρυσμένα σχολεία

    Ανοιχτή Πρόσκληση για οικονομική υποστήριξη σε απομακρυσμένα σχολεία

    Νέοι κανόνες για δίκαιους κατώτατους μισθούς στην ΕΕ

    Η Επιτροπή χαιρετίζει την επίτευξη πολιτικής συμφωνίας σχετικά με επαρκείς κατώτατους μισθούς για τους εργαζομένους στην ΕΕ

    Το ΤΕΠΑΚ γίνεται ο πρώτος δημόσιος οργανισμός στην Κύπρο που διαθέτει δωμάτιο θηλασμού

    Το ΤΕΠΑΚ γίνεται ο πρώτος δημόσιος οργανισμός στην Κύπρο που διαθέτει δωμάτιο θηλασμού

    • Προγράμματα
    • Αρθρογραφία
    • Εργασία και Πολιτικές Απασχόλησης
    • Κοινωνική Προστασία
    • Κοινωνική Συνοχή
    • Κοινωνική Στέγαση
    • Σύλλογος Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής
  • Κοινωνική Θεωρία
  • Κοινωνική Αλληλεγγύη
  • Απόψεις
  • Υγεία
    • All
    • Επιστήμη
    • Ψυχολογία
    Η Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα 2022

    Η Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα 2022

    Η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2022

    Η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2022

    Τετραετές Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Συστημική Ψυχοθεραπεία 2022-2023

    Τετραετές Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Συστημική Ψυχοθεραπεία 2022-2023

    Online Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Συμβουλευτική LGBTQIA2+Ατόμων

    Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Συμβουλευτική LGBTQIA2+ Ατόμων (Online)

    Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη 2022

    Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη 2022

    «e-Σχολείο Μακροχρόνιας Φροντίδας»

    «e-Σχολείο Μακροχρόνιας Φροντίδας»

    Ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου

    Ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου: Η Επιτροπή ξεκινάει διαδικασία σε επίπεδο ΕΕ για το «δικαίωμα στη λήθη»

    Οι σοβαρές επιπτώσεις της καπνοβιομηχανίας στο περιβάλλον

    Οι σοβαρές επιπτώσεις της καπνοβιομηχανίας στο περιβάλλον

    «Σύγχρονες προκλήσεις στην Κοινοτική Ψυχιατρική» |  Διαδικτυακή διάλεξη του καθ. Benedetto Saraceno

    «Σύγχρονες προκλήσεις στην Κοινοτική Ψυχιατρική» | Διαδικτυακή διάλεξη του καθ. Benedetto Saraceno

    Παγκόσμια Στατιστικά για την Υγεία | Έκθεση 2022

    Παγκόσμια Στατιστικά για την Υγεία | Έκθεση 2022

    • Επιστήμη
    • Ψυχολογία
  • Βιβλία
No Result
View All Result
socialpolicy.gr
No Result
View All Result
Home Αρθρογραφία-Μελέτες

Κοινωνικός αποκλεισμός και φτώχεια: έννοιες ταυτόσημες;

#Μελέτες socialpolicygr | Άννα-Μαρία Μπουρδούνη

19 Μαΐου, 2022
in Αρθρογραφία-Μελέτες
0
κοινωνικός-αποκλεισμός-θεωρητική-προσέγγιση

Κοινωνικός αποκλεισμός και φτώχεια: έννοιες ταυτόσημες;

Άννα-Μαρία Μπουρδούνη

Απόφοιτος Μεταπτυχιακού Κοινωνικής Πολιτικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

 

Περίληψη

Ο όρος «κοινωνικός αποκλεισμός» είναι μια πρόσφατη έννοια που συχνά ταυτίζεται με τη φτώχεια. Αν και οι δύο έννοιες μοιάζουν μεταξύ τους, δεν αποτελούν ταυτόσημες έννοιες. Ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν έχει ένα γενικά αποδεκτό ορισμό, εξαιτίας της πολυδιάστατης φύσης του. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν στηρίζεται μόνο στην οικονομική κατάσταση των ατόμων, αλλά σε μια κοινωνική κατάσταση που συνδέεται με φαινόμενα όπως η περιθωριοποίηση, η κοινωνική αποβολή και το στίγμα. Οι κύριες αιτίες δημιουργίας του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η αποστέρηση θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων που προκύπτουν από την ιδιότητα του πολίτη και η ανάπτυξη των ατομοκεντρικών κοινωνιών. Αντίθετα, η φτώχεια συνδέεται αυστηρά με οικονομικά κριτήρια. Σύμφωνα με την R. Levitas υπάρχουν τρεις αιτιακές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη του κοινωνικού αποκλεισμού: η πρώτη αφορά την αναδιανεμητική πολιτική πόρων και συνδέεται περισσότερο με τη φτώχεια, η δεύτερη αφορά την κοινωνική ενσωμάτωση και συνδέεται κυρίως με την αμειβόμενη εργασία. Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, κοινωνικά αποκλεισμένοι είναι οι άνεργοι. Η τρίτη προσέγγιση αφορά τους ηθικούς και πολιτισμικούς λόγους που οδηγούν στον αποκλεισμό από την κοινωνική διαδικασία και συνδέεται με τις αποκλίνουσες συμπεριφορές. Εν κατακλείδι, ο κοινωνικός αποκλεισμός αφορά την περιθωριοποίηση ορισμένων ατόμων από το κοινωνικό σύνολο, γιατί ορισμένα χαρακτηριστικά τους καθιστούν «απειλή» για την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.

 

Λέξεις κλειδιά: κοινωνικός αποκλεισμός, περιθωριοποίηση, αίτιο, φτώχεια, κοινωνία

 

Social Exclusion and Poverty: Concept-wise Identical?

Anna-Maria Bourdouni

MA in Social Policy, Democritus University of Thrace

 

Abstract

The term “social exclusion” is a recent concept that is often equated with poverty. Although the two concepts are similar, they are not identical. Social exclusion does not have a generally accepted definition, due to its multidimensional nature. It is a process that is not based only on the economic situation of individuals, but on a social situation associated with phenomena such as marginalization, social expulsion and stigma. The main causes of social exclusion are the deprivation of fundamental human rights arising from citizenship and the development of individual-centered societies. On the contrary, poverty is strictly linked to economic criteria. According to R. Levitas, there are three causal approaches to the development of social exclusion: the first concerns resource redistribution policy and is more linked to poverty, the second concerns social inclusion and is mainly related to paid work. According to this approach, the unemployed people are socially excluded. The third approach concerns the ethical and cultural reasons that lead to exclusion from the social process and is associated with deviant behaviors. In conclusion, social exclusion concerns the marginalization of certain individuals from society as a whole, because certain characteristics those individuals bear make them a “threat” for the maintenance of social cohesion.

 

Key words: social exclusion, marginalization, cause, poverty, society

 

Εισαγωγή

Παρότι ο όρος «κοινωνικός αποκλεισμός» χρησιμοποιείται ευρέως, οι έννοιες που του αποδίδονται ποικίλλουν. Η δυσκολία να προσδιορισθούν τα χαρακτηριστικά του και να αναζητηθούν τα αίτια και οι μηχανισμοί παραγωγής και αναπαραγωγής του οφείλονται στο γεγονός ότι είναι πολλές οι πτυχές, τα χαρακτηριστικά του καθώς και οι αιτίες και οι συνθήκες της εκδήλωσής του. Οι παράγοντες που συμμετέχουν στη διαμόρφωσή του είναι κυρίως κοινωνικοί και οικονομικοί.

Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες στην ακαδημαϊκή κοινότητα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρείται μια τάση μεταστροφής από τη μελέτη των προβλημάτων φτώχειας στη μελέτη των προβλημάτων κοινωνικού αποκλεισμού. Οι έννοιες της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού είναι σχετικές μεταξύ τους, αλλά δεν ταυτίζονται. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα ερευνώντας την φτώχεια και τη φύση της κατέληξαν ότι αποτελεί ένα αίτιο του κοινωνικού αποκλεισμού, ωστόσο, δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας που οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό και ούτε αποτελεί υποχρεωτική για να θεωρείται κάποιος κοινωνικά αποκλεισμένος (Οικονόμου και Φέρωνας 2006: 136).

Αυτή η ερευνητική μεταστροφή προέκυψε μελετώντας τρεις κυρίως παράγοντες: στη έρευνα και αξιολόγηση των ήδη υφιστάμενων στατιστικών δεδομένων, στην επικράτηση της σχετικής θεώρησης της φτώχειας έναντι της απόλυτης και στη συνειδητοποίηση τόσο σε επιστημονικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο ότι η σχετική στέρηση δεν προσδιορίζεται μόνο με εισοδηματικούς όρους, αλλά περιλαμβάνει πολύ περισσότερες παραμέτρους της κοινωνικής ζωής των ατόμων και των νοικοκυριών. (Ανδριοπούλου και Παπαδόπουλος και Τσακλόγλου 2013: 32)

Η ανάπτυξη των θεωριών του κοινωνικού αποκλεισμού ώθησε τους ερευνητές να αποδείξουν ότι η σχετική στέρηση δεν αφορά μόνο την απόκλιση από ένα επαρκές ή αποδεκτό από την κοινωνία εισόδημα, αλλά επεκτείνεται τόσο σε άλλες παραμέτρους της οικονομικής δραστηριότητας, όπως η πρόσβαση στην εργασία, όσο και σε άλλα πεδία, όπως η πολιτική με την έννοια της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος ή το πολιτιστικό με την έννοια της διατήρησης κοινωνικού δικτύου.

Το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού δεν είναι καινούριο. Ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι συνυφασμένος με όλη την ανθρώπινη ιστορία. Σε όλη την ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας άτομα και ομάδες αποκλείονταν πρόσκαιρα ή και δια παντός από το σύνολο ή από ορισμένες μορφές κοινωνικής ζωής. Μπορεί να γίνεται αντιληπτό ως σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα, αλλά καταστάσεις αποκλεισμού υπήρχαν πάντοτε, με τη διαφορά ότι είναι σχετικά πρόσφατη η απόδοση τους με τον όρο «αποκλεισμός».

Η βασική ιδέα σε όλες τις απόπειρες εννοιολογικού προσδιορισμού είναι ότι ο αποκλεισμός αφορά την ανισότητα σε όλες της τις διαστάσεις. Σε συνδυασμό με την έννοια της περιθωριοποίησης, ο κοινωνικός αποκλεισμός αντιπροσωπεύει ένα σχετικά πρόσφατο τρόπο μετονομασίας ενός μεγάλου αριθμού καταστάσεων και τάσεων που αναγνωρίζονται ως προβλήματα ή απειλές για το επιθυμητό μέλλον της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Έτσι, υπάρχει δυσκολία απόδοσης ενός χρηστικού ορισμού για αυτό το φαινόμενο και αυτό έγκειται σε μεγάλο βαθμό σε μεθοδολογικά αίτια. Ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι προϊόν της απόπειρας ταξινόμησης των σημερινών κοινωνικών προβλημάτων. Είναι η έννοια μέσω της οποίας περιγράφονται, ορίζονται και ερμηνεύονται σήμερα τα κοινωνικά προβλήματα.

Ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι μια διαφορετική έννοια από εκείνες της φτώχειας και της περιθωριοποίησης. Η έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί μία πολυσυζητημένη και αμφισβητούμενη έννοια. Χρησιμοποιήθηκε με διάφορους τρόπους από το σύνολο των κοινωνικών εταίρων και τοποθετήθηκε στο επίκεντρο του πολιτικού, επιστημονικού και δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος. Ο όρος «κοινωνικός αποκλεισμός» δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως. Η επιστημονική συζήτηση συχνά εστιάζεται γύρω από την αδυναμία καθολικής αποδοχής ενός ενιαίου ορισμού. Κοινή είναι η διαπίστωση, για τη σταδιακή μετατόπιση από τον όρο «φτώχεια» στον όρο «κοινωνικός αποκλεισμός».

 

Θεωρητική συζήτηση

Η έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού εμφανίζεται για πρώτη φορά σε επιστημονικό κείμενο την δεκαετία του 1960, στο έργο του Pierre Masse, Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Σχεδιασμού της Γαλλίας, «Les dividences du progres» (Masse 1969: 1056).  Είναι ένας πρόσφατος όρος περιγραφής μιας διαχρονικά σημαντικής διαδικασίας, κατάστασης και σχέσης. Ο όρος αποτελούσε μια περιγραφή ενός ποσοστού του πληθυσμού που παρέμενε στο περιθώριο της οικονομικής ανάπτυξης και των απολαβών που περιλαμβάνουν. Ο κοινωνικός αποκλεισμός ταυτιζόταν σχεδόν αποκλειστικά με την φτώχεια. Το βάρος της ευθύνης καταλογιζόταν στο άτομο και την αδυναμία προσαρμογής του στα νέα δεδομένα. Ωστόσο, η πατρότητα του όρου, με την σημερινή του έννοια και την πολυδιάστατη φύση του, αποδίδεται στον Rene Lenoir, ανώτατο στέλεχος της γαλλικής κρατικής διοίκησης, ο οποίος χρησιμοποίησε τον όρο «κοινωνικός αποκλεισμός» για πρώτη φορά το 1974, αναφερόμενος σε διάφορες κατηγορίες πληθυσμού που δεν καλύπτονταν από την κοινωνική ασφάλιση, όπως ΑΜΕΑ, ηλικιωμένοι και μονογονεϊκές οικογένειες. Πιο συγκεκριμένα, ο Lenoir παρατήρησε ότι το 1/10 του πληθυσμού της Γαλλίας δεν είχε πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες που παρέχονταν από το κράτος στους πολίτες (Lenoir 1974: 180). Επομένως, τη δεκαετία του 1970, ο όρος του κοινωνικού αποκλεισμού αφορούσε τις περιπτώσεις αποκλεισμένων που δεν καλύπτονταν από τους διοικητικούς μηχανισμούς κοινωνικής προστασίας.

Λόγω της πολυδιάστατης φύσης του φαινομένου δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος ορισμός. Πυρήνα του κοινωνικού αποκλεισμού συνιστά η αδυναμία των ατόμων να συμμετέχουν σε βασικές πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές λειτουργίες, ή/και αποστέρηση του ατόμου από θεμελιώδη πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα (Πεμπετζίδου και Παπαθεοδώρου 2004: 250). Ένα άτομο θεωρείται κοινωνικά αποκλεισμένο αν δεν συμμετέχει σε ένα σύνολο δραστηριοτήτων, όπως για παράδειγμα, η παραγωγή και η κατανάλωση προϊόντων ή συμμετοχή σε πολιτικές και κοινωνικές δράσεις, της κοινωνίας στην οποία ζει και θα ήθελε να συμμετέχει. Ο κοινωνικός αποκλεισμός σχετίζεται με την κοινωνική παθολογία φαινομένων, όπως η περιθωριοποίηση, η απομόνωση, η φτώχεια, η αποκλίνουσα συμπεριφορά, η κοινωνική αποβολή και το στίγμα.

Η έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού αναφέρεται σε μια κατάσταση μη ενσωμάτωσης αλλά και στους μηχανισμούς που οδηγούν στον αποκλεισμό από δραστηριότητες της κοινωνίας το οποίο το άτομο επιθυμεί να συμμετέχει, αλλά για κάποιο λόγο αδυνατεί. Ο κοινωνικός αποκλεισμός φανερώνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κοινωνίας στης οποίας υφίσταται και οι αδυναμίες της (Παπαδοπούλου 2004: 98).

Τα άτομα που βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό είτε σταδιακά απομακρύνονται από μια ομάδα στην οποία λειτουργούσαν και συμμετείχαν μέχρι πρότινος και ενώ το επιθυμούν, δεν μπορούν να συνεχίσουν να συμμετέχουν, είτε δεν είχαν εξαρχής πρόσβαση σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, ενώ το επιθυμούσαν. Σε πολλές περιπτώσεις περιλαμβάνει και την άσκηση λεκτικής ή/και σωματικής παρενόχλησης.

Μια αξιωματική προσέγγιση της μέτρησης του φαινομένου βασίζεται στο άθροισμα των ατομικών εμπειριών κοινωνικού αποκλεισμού (Αμίτσης 2006: 70). Οι ατομικές εμπειρίες κατηγοριοποιούνται και αποτελούν τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες που συνήθως δυσκολεύονται ή δεν μπορούν να συμμετέχουν  σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη (Βενιέρης 2006: 59). Στις ευπαθείς ομάδες συγκαταλέγονται ανάμεσα σε άλλες και κατηγορίες ανθρώπων που δεν σχετίζονται με την φτώχεια όπως οι πρόσφυγες, οι ΑΜΕΑ, οι Ρομά, οι αποφυλακισμένοι, οι ψυχικά πάσχοντες, οι χρήστες ναρκωτικών, τα θύματα Trafficking και οι φορείς AIDS. Όλες αυτές οι κατηγορίες αποτελούν και αναδεικνύουν τις διαφορετικές περιπτώσεις και τις διαφορετικές όψεις του κοινωνικού αποκλεισμού (Παπαδοπούλου 2004: 314).

Ο κοινωνικός αποκλεισμός προσιδιάζει περισσότερο σε διαδικασία παρά σε κατάσταση. Είναι μια διαδικασία έκπτωσης, συνδεδεμένη με την ανισότητα και την φτώχεια. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην διαδικασία του κοινωνικού αποκλεισμού. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι η ηλικία, η θρησκεία, το φύλο, η καταγωγή και το είδος της εργασίας.

To γεγονός ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός χαρακτηρίζεται ως πολυδιάστατο φαινόμενο φανερώνει ότι τα αίτια της διαδικασίας αυτής ποικίλλουν. Οι διαφορετικές αιτίες και οι αλληλεπιδράσεις του φαινομένου με τις διαδικασίες που επηρεάζει, σκιαγραφούν την πολυπλοκότητα της φύσης του. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται συχνά σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη και τη διάρρηξη του κοινωνικού δεσμού (Βενιέρης 2006: 59). Η ιδιότητα του πολίτη συνδέεται με την καθολική συμμετοχή μέσω δικαιωμάτων που συνδέονται με την αυτοδιάθεση, τις οικονομικές και πολιτικές διαδικασίες και τη διασφάλιση της κοινωνικής σύνθεσης. Ο κοινωνικός δεσμός συνδέεται με τις κοινωνικές σχέσεις και την κοινωνική αλληλεγγύη, γίνεται πιο εύθραυστος όταν αυτά φθίνουν, οδηγώντας στην αύξηση των ευάλωτων ομάδων.

Για την αποτελεσματικότερη μελέτη του φαινομένου, η Ruth Levitas, καθηγήτρια στο τμήμα Κοινωνιολογίας του πανεπιστημίου του Μπρίστολ, προχώρησε στην κατηγοριοποίηση του κοινωνικού αποκλεισμού με βάση τα αίτια ενεργοποίησής του. Η Levitas κατέληξε σε τρεις βασικές αιτιακές προσεγγίσεις κοινωνικού αποκλεισμού: την κατηγορία που σχετίζεται με την άνιση διανεμητική πολιτική, την κατηγορία που σχετίζεται με την κοινωνική ενσωμάτωση και την κατηγορία που σχετίζεται με αποκλίνουσες συμπεριφορές (Levitas 2005: 7). Η κατηγοριοποίηση του κοινωνικού αποκλεισμού διαχωρίζει το φαινόμενο από την φτώχεια, αποδεικνύοντας ότι οι έννοιες του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας σχετίζονται, αλλά η οικονομική δυσχέρεια δεν αποτελεί το μοναδικό αίτιο  δημιουργίας του φαινομένου.

Η πρώτη αιτιακή προσέγγιση του κοινωνικού αποκλεισμού σχετίζεται με την άνιση διανεμητική πολιτική. Παράγοντες που οδηγούν τα άτομα στην μη ενσωμάτωση είναι η φτώχεια και η εισοδηματική ανεπάρκεια. Επομένως, η κοινωνικά αποκλεισμένη ομάδα σε αυτήν την αιτιακή κατηγορία είναι οι φτωχοί, αυτοί δηλαδή που ζουν κάτω από το μέσο όριο φτώχειας συγκριτικά με την υπόλοιπη κοινωνία. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός διαθέτει αιτιώδη σχέση με την φτώχεια, δεν αποτελούν όμως ταυτόσημες έννοιες. Διαχωρίζεται από την φτώχεια, γιατί δεν αναφέρεται μόνο σε οικονομικά φαινόμενα και δεν αποτελεί απλά μια κατάσταση, αλλά μια σύνθετη διαδικασία. Επομένως, θα μπορούσε κάποιος να είναι φτωχός και ταυτόχρονα κοινωνικά ενσωματωμένος και ταυτόχρονα, θα μπορούσε κάποιος να είναι εύπορος και κοινωνικά αποκλεισμένος. Η οικονομική δυσχέρεια δεν συνεπάγεται απαραίτητα και κοινωνικό αποκλεισμό (Βενιέρης 2006: 50).

Η δεύτερη αιτιακή προσέγγιση αφορά την κοινωνική ενσωμάτωση. Ως κοινωνική ενσωμάτωση ορίζεται η αποστέρηση των δικαιωμάτων που πηγάζουν από την ιδιότητα του πολίτη και τη διάρρηξη του κοινωνικού δεσμού. Η συγκεκριμένη προσέγγιση σχετίζεται με την αμειβόμενη και ασφαλή συνθήκη εργασίας. Η κοινωνικά αποκλεισμένη ομάδα σε αυτήν την κατηγορία είναι οι άνεργοι. Με βάση αυτήν την προσέγγιση η κοινωνική ενσωμάτωση έχει ως τρόπο ενσωμάτωση της αμειβόμενης και ασφαλούς εργασίας και άρα, οι κοινωνικά αποκλεισμένοι είναι αφενός οι άνεργοι και αφετέρου όσοι δεν εργάζονται σε ασφαλείς συνθήκες εργασίας. Οι συνθήκες αυτές δεν αφορούν το είδος της εργασίας, αλλά την ασφάλεια που καλύπτει τον εκάστοτε εργασία και την αυτοπεποίθηση του εργαζομένου να προγραμματίζει τη ζωή του και τον βιοπορισμό του από αυτήν. (Κασιμάτη 1998: 221)

Η τρίτη αιτιακή προσέγγιση συνδέεται με τις αποκλίνουσες συμπεριφορές. Αφορά, ηθικούς και πολιτισμικούς λόγους, όταν ορισμένα χαρακτηριστικά των ατόμων τους καθιστούν «απειλή» για το κοινωνικό σύνολο. Τα άτομα περιθωριοποιούνται γατί αποκλίνουν από την κοινωνική νόρμα και είναι ανήμποροι να αλλάξουν την κατάστασή τους. Με βάση αυτήν την προσέγγιση, κοινωνικά αποκλεισμένη ομάδα θεωρούνται άτομα με παραβατική ή μη αποδεκτή από το κοινωνικό σύνολο συμπεριφορά. Η προσέγγιση αυτή θεωρεί ως κοινωνικά αποκλεισμένους τους ανήθικους και τους παραβάτες.

Λόγω της πολυδιάστατης και πολύπλοκης φύσης του φαινομένου του κοινωνικού αποκλεισμού, δημιουργείται ένα ευρύ φάσμα συνεπειών. Οι συνέπειες του κοινωνικού αποκλεισμού περιλαμβάνουν την δημιουργία ατομοκεντρικών κοινωνιών. Η στροφή προς τις ατομοκεντρικές κοινωνίες διασπά την κοινωνική συνοχή και διαρρηγνύει τους κοινωνικούς δεσμούς, την μονιμότητα και την σταθερότητα των κοινωνικών σχέσεων που συνδέουν τα μέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας. Άλλη συνέπεια του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η έλλειψη δυνατότητας άσκησης των δικαιωμάτων που προκύπτουν από την ιδιότητα του πολίτη. Η άσκηση των δικαιωμάτων αυτών συνδέεται στενά με την κοινωνική συμμετοχή και αποτελεί θεμέλιο της κοινωνικής ενσωμάτωσης και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι το αποτέλεσμα παρεμπόδισης αυτών των δικαιωμάτων. Οι ψυχολογικές συνέπειες, είναι άλλη μια κατηγορία συνεπειών που δημιουργούνται μέσω του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς το άτομο δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τα χαρακτηριστικά που τον οδήγησαν στο περιθώριο, γεγονός που έχει αντίκτυπο στον ψυχισμό του. Άλλη μια συνέπεια αποτελεί ο στιγματισμός ατόμων και των συνοικιών που κατοικούν. Οι κοινωνικά ενσωματωμένοι αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τους περιθωριοποιημένους και τους απομακρύνουν με την στάση τους από την ενσωμάτωσή τους στο κοινωνικό σύνολο. Με τη σειρά τους, οι κοινωνικά αποκλεισμένοι συγκεντρώνονται εθελοντικά ή υποχρεωτικά σε συγκεκριμένες περιοχές, δημιουργώντας ομάδες ήπιας απομόνωσης, στιγματίζοντας περιοχές, τις οποίες οι κοινωνικά ενσωματωμένοι αποφεύγουν, γιατί εκεί δεν αισθάνονται ασφαλείς. Το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού οδηγεί σε ελλιπή ή ανεπαρκή σχέση με τους κοινωνικούς μηχανισμούς, όπως η αγορά εργασίας και η οικογένεια. Αποτέλεσμα της συνέπειας αυτής είναι η ασταθής εργασία ή η πλήρης αποχή από αυτήν και η δημιουργία εύθραυστων κοινωνικών σχέσεων, κυρίως με την οικογένειά, που μπορεί να αποτελεί ένα ή και το μοναδικό υποστηρικτικό δίκτυο, των κοινωνικά αποκλεισμένων, την περίοδο της απομάκρυνσής τους από την κοινωνική νόρμα (Castel 1991: 147).

Ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο με συνέπειες τόσο στα άτομα μεμονωμένα, όσο και στο σύνολο της κοινωνίας. Τα άτομα αλλά και κοινωνικές ομάδες γίνονται αντικείμενο ρατσισμού, απομόνωσης και περιθωριοποίησης. Για αυτούς τους λόγους, η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού συνεπάγεται την ατομική πρωτοβουλία, τις ενέργειες του κράτους, υιοθετώντας πολιτικές πρόνοιας, καθώς και υπερεθνικές παρεμβάσεις. Η ατομική πρωτοβουλία συνιστά την απομάκρυνση των στερεοτυπικών αντιλήψεων και την συμμετοχή σε δράσεις στήριξης ευπαθών ομάδων. Το κράτος καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό μέσω κρατικών πολιτικών πρόνοιας, όπως η υιοθέτηση στρατηγικών κοινωνικής πολιτικής με στόχο την αναδιανομή εισοδήματος για τον περιορισμό των οικονομικών ανισοτήτων. Το κράτος πρόνοιας παρεμβαίνει για να εξασφαλίσει την ισορροπία ανάμεσα στα κοινωνικά στρώματα. Αυτό συνεπάγεται, ότι αν δεν υπάρχει ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας, το οποίο θα παρέχει κοινωνική προστασία, η διαταραχή αυτή επηρεάζει τα άτομα και μπορεί να τα οδηγήσει στο περιθώριο και στον κοινωνικό αποκλεισμό (Rosanvallon 2003: 174). Μια σημαντική υπερεθνική παρέμβαση στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η δημιουργία της «Πράσινης Βίβλου» για την Ισότητα και την Διακριτική Μεταρρύθμιση στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση από την Επιτροπή Ευρωπαϊκή Κοινοτήτων με στόχο την ολική εξάλειψή του φαινομένου.1 Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι υπάρχουν κάθετες και οριζόντιες πολιτικές για την αποτροπή του αποκλεισμού και την σταδιακή ενσωμάτωση των ατόμων που απομακρύνθηκαν από την κοινωνική νόρμα, στο κοινωνικό σύνολο.

 

Συμπέρασμα

Τα αποτελέσματα της μελέτης αποδεικνύουν ότι, ενώ υπάρχει σημαντική επικάλυψη ανάμεσα στο φαινόμενο της φτώχειας και εκείνο του κοινωνικού αποκλεισμού, σε καμία περίπτωση αυτά δεν ταυτίζονται.

Οι ευπαθείς κοινωνικές ομάδες που αντιμετωπίζουν την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό αδυνατούν να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες ως προς την πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη, στην εκπαίδευση, στον εργασιακό τομέα και φυσικά και στα κοινωνικά δικαιώματα.

Με σκοπό να επιλυθούν σε κάποιον βαθμό τα προβλήματα τους θα πρέπει οι κρατικοί φορείς να δώσουν πρόσβαση των ατόμων αυτών στους παραπάνω τομείς. Για παράδειγμα, θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, καθώς και να δημιουργηθούν σχολεία δεύτερης ευκαιρίας για να μπορέσουν οι κοινωνικά αποκλεισμένοι να έχουν μια ισάξια μεταχείριση και να μην νιώθουν μειονεκτικά απέναντι στους συνανθρώπους τους. Παράλληλα, θα πρέπει να δημιουργηθούν κέντρα επαγγελματικού προσανατολισμού, συμβουλευτικής κατάρτιση και επιμόρφωσης, καθώς και πρακτική άσκηση για τις ευπαθείς ομάδες και την ευαισθητοποίηση και την πληροφόρηση σχετικά με αυτές.

Ως προς τις πολιτικές στήριξης, θα πρέπει να αποκτήσουν μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση που θα έχει ως στόχο τη δημιουργία δομών και υπηρεσιών με σκοπό τη πρόληψη και απαλοιφή του φαινομένου καθώς και την υποχρεωτική δράση για τη χειραφέτηση των ανθρώπων. Το κράτος και συνολικά οι κοινωνίες θα πρέπει να είναι αυτές οι εγγυήτριες δυνάμεις που θα εξασφαλίζουν στα μέλη τους ζωή με αξιοπρέπεια και δικαιώματα χωρίς αυτό να προϋποθέτει την ανταποδοτικότητα αυτών.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να προωθηθεί η συγκρότηση ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας και η δόμηση μιας κοινωνίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή συνεπάγεται επανεξέταση της έννοιας των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, ώστε να τεθεί υπό αμφισβήτηση η συσσώρευση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Επανακαθορισμό των οικονομικών προτεραιοτήτων και στρατηγικών ανάπτυξης, ώστε να τεθεί υπό αμφισβήτηση η πολιτική που διευρύνει τις ανισότητες, οξύνει τις διαφορές, ευθύνεται για την αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού .

 

Σημειώσεις

1 Το Πράσινο Βιβλίο για την Κοινωνική Πολιτική (1993β, σελ.21), υπογραμμίζει ότι: « Ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν σημαίνει μόνο ένα ανεπαρκές εισόδημα. Προχωράει πέρα ακόμα και από την συμμετοχή στην εργασιακή ζωή, εκδηλώνεται σε πεδία όπως η στέγαση, η εκπαίδευση, η υγεία και η πρόσβαση σε υπηρεσίες. Επηρεάζει όχι μόνο τα άτομα αλλά και κοινωνικές ομάδες (…) που γίνονται αντικείμενα ρατσισμού, απομόνωσης ή εξασθένισης των παραδοσιακών μορφών κοινωνικών σχέσεων(…)».

 

Αναφορές

Ελληνική βιβλιογραφία 

Αμίτσης, Γ. (2006), Η ευρωπαϊκή στρατηγική κοινωνικής ένταξης, Παπαζήσης, Αθήνα.

Ανδριοπούλου, Μ. και Παπαδόπουλος, Φ. και Τσάκογλου, Π. (2013), Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός στην Ελλάδα, Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Αθήνα.

Βενιέρης, Δ. (2006), Ευρωπαϊκή Κοινωνική Πολιτική και Κοινωνικά Δικαιώματα, Τόπος (Μοτίβο Εκδοτική), Αθήνα.

Κασιμάτη, Κ. (1998), Έρευνα για τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών ερευνών, Αθήνα.

Οικονόμου, X. και Φέρωνας, Α. (2006), Οι εκτός των τειχών: φτώχεια και αποκλεισμός

Παπαδοπούλου Δ. (2002), Κοινωνικός Αποκλεισμός. Για τους ανθρώπους που παραμερίζουμε, Αρμός, Αθήνα.

Πεμπετζίδου, M. και Παπαθεοδώρου, Χ. (2004), Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός, Εξάντας, Αθήνα.

 

Ξένη βιβλιογραφία

Castel, R. (1991), De l’Indigence a` l’exclusion: la de´saffiliation, Esprit, Paris.

Lenoir, R. (1974), Les exclus un français sur dix, Éditions du Seuil, Paris.

Levitas, R. (2005), Three discourses of social exclusion. Palgrave Macmillan, London.

Masse, P. and Masse, B. (1969), Les dividendes du progres, Éditions du Seuil, Paris

Rosanvallon, P. (2003), La nouvelle question sociale – repenser l’ Etat-providence, Éditions du Seuil, Paris.

 

Διαβάστε Επίσης  Η Αθέατη «ματιά» στην υπερχρέωση των νοικοκυριών
Tags: ανθρώπινα δικαιώματαιδιότητα του πολίτηκοινωνική προστασίακοινωνικός αποκλεισμόςκοινωνιολογίαφτώχεια

Related Posts

Παιδιά-μετανάστες: τα δικαιώματά τους σε περίθαλψη και εκπαίδευση
Κοινωνική Προστασία

Σε διαβούλευση το νομοσχέδιο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου

by admin
23 Ιουνίου, 2022
0

«Εθνικό Σύστημα επιτροπείας ασυνόδευτων ανήλικων και πλαίσιο φιλοξενίας ασυνόδευτων ανήλικων»

Read more
433 Θέσεις Πρακτικής Άσκησης Schuman στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Η Επιτροπή χαιρετίζει τους στόχους των κρατών μελών για μια πιο κοινωνική Ευρώπη έως το 2030

23 Ιουνίου, 2022
Νέοι κανόνες για δίκαιους κατώτατους μισθούς στην ΕΕ

Η Επιτροπή χαιρετίζει την επίτευξη πολιτικής συμφωνίας σχετικά με επαρκείς κατώτατους μισθούς για τους εργαζομένους στην ΕΕ

15 Ιουνίου, 2022
Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Εργασίας | Καθολική Κοινωνική Προστασία για τον τερματισμό της Παιδικής Εργασίας

Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Εργασίας | Καθολική Κοινωνική Προστασία για τον τερματισμό της Παιδικής Εργασίας

12 Ιουνίου, 2022
Διαφοροποιήσεις σημειώνονται στους κατώτατους μισθούς στην ΕΕ

Επαρκείς κατώτατοι μισθοί σε όλη την ΕΕ: συμφωνία για νέους ευρωπαϊκούς κανόνες

7 Ιουνίου, 2022
Load More

Αφήστε μια απάντηση Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ευρωπαϊκό Έργο “LIFE TWO” | Spring School/Città di Castello – Ιταλία

Ευρωπαϊκό Έργο “LIFE TWO” | Spring School/Città di Castello – Ιταλία

24 Ιουνίου, 2022
Η Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα 2022

Η Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα 2022

24 Ιουνίου, 2022
Programme Associate @ UNICEF | Athens – Greece

Κοινωνικός/η Λειτουργός στο Κοινωνικό Φαρμακείο Δήμου Ηλιούπολης

24 Ιουνίου, 2022

Όλες οι αναρτήσεις στο e-mail σας

Προστεθείτε στους 5.955 εγγεγραμμένους.

Follow us on Facebook

Follow us on Facebook

newsletter

Subscribe to our mailing list

* indicates required



newsletters socialpolicy.gr


Next Post
“Ριζοσπαστικοποίηση: Μορφές – Αιτίες – Διεθνές Πλαίσιο”

"Ριζοσπαστικοποίηση: Μορφές – Αιτίες – Διεθνές Πλαίσιο"

Αυξάνονται οι ανάγκες για πάνω από 8 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους στην Ουκρανία

Αυξάνονται οι ανάγκες για πάνω από 8 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους στην Ουκρανία

Πρόγραμμα επιχορήγησης επιχειρήσεων για την απασχόληση 15.000 ανέργων ηλικίας άνω των 50 ετών που βρίσκονται σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση

Έναρξη προγράμματος απόκτησης εργασιακής εμπειρίας για 300 νέους ανέργους

socialpolicy.gr

© 2021 socialpolicy.gr

Navigate Site

  • Αρχική
  • Σχετικά με εμάς
  • Επικοινωνία
  • Όροι Χρήσης

Follow Us

No Result
View All Result
  • Αρθρογραφία-Μελέτες
  • Επίκαιρα
    • Διεθνή
    • Σεμινάρια
    • Θέσεις Εργασίας
    • Ημερίδες-Συνέδρια
    • Μεταπτυχιακά
    • Προπτυχιακά
    • Υποτροφίες
  • Κοινωνική Πολιτική
    • Εργασία και Πολιτικές Απασχόλησης
    • Αρθρογραφία
    • Προγράμματα
    • Κοινωνική Προστασία
    • Κοινωνική Συνοχή
    • Φορείς Κοινωνικής Πολιτικής
    • Κοινωνική Στέγαση
    • Σύλλογος Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής
  • Κοινωνική Θεωρία
  • Κοινωνική Αλληλεγγύη
  • Απόψεις
  • Βιβλία
  • Υγεία
    • Επιστήμη
    • Ψυχολογία
  • Επιλεγμένα
  • Σχετικά με εμάς
  • Συνεργασίες
  • Επικοινωνία
  • Όροι Χρήσης
  • Blog View
  • ENGLISH edition

© 2021 socialpolicy.gr

error: Content is protected !!
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.Εντάξει