“Είναι πραγματικά παιδιά”: Η θέση του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού σχετικά το ζήτημα κατοχής υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών

Το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Δίκτυο) παρακολουθεί με έντονο προβληματισμό όσα έχουν ακολουθήσει μετά την αθώωση του συγγραφέα Βασίλη Παπαθεοδώρου σχετικά με την υπόθεση κατοχής και χρήσης οπτικοακουστικού υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.

Όπως ο ίδιος ο συγγραφέας έχει ενημερώσει (με αναρτήσεις αποσπασμάτων της αθωωτικής απόφασης στα κοινωνικά δίκτυα), αφού καταδικάστηκε σε πρώτο βαθμό, άσκησε έφεση και αθωώθηκε τελεσίδικα από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο. Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έκανε δεκτό ότι η απόκτηση του παράνομου υλικού έγινε με μοναδικό σκοπό την έρευνα για τη συγγραφή βιβλίου με θέμα τη διαδικτυακή κακοποίηση παιδιών, όπως ισχυρίστηκε ο συγγραφέας επικαλούμενος μεταξύ άλλων και σχετική ευρωπαϊκή οδηγία που εξαιρεί τέτοια χρήση από το αξιόποινο (προοίμιο παρ.17 της Οδηγίας 2011/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου).

Η απόφαση της δικαιοσύνης είναι σεβαστή ενώ παράλληλα πρέπει να αναγνωριστεί και το δικαίωμα του Βασίλη Παπαθεοδώρου, όπως κάθε κατηγορούμενου που αθωώνεται, να «καθαρίσει το όνομά του» και να επιστρέψει στην κοινωνική ζωή απαλλαγμένος από το όποιο στίγμα. Είναι γεγονός ότι ο συγκεκριμένος συγγραφέας, πριν ακόμη του απαγγελθούν κατηγορίες, είδε το όνομά του να διαρρέει σχεδόν σε όλα τα ΜΜΕ, χαρακτηρίστηκε και αντιμετωπίστηκε με έντονη αποδοκιμασία και σφοδρή οργή πριν καν καταδικαστεί σε πρώτο βαθμό, ενώ τα βιβλία του, πολλά από αυτά βραβευμένα, εξαφανίστηκαν από βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες λες και δεν γράφτηκαν ποτέ.

Το Δίκτυο, από την πρώτη στιγμή που δημοσιοποιήθηκε η υπόθεση (Νοέμβριος 2022) έλαβε θέση, καθώς το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης αποτελεί σοβαρή παραβίαση βασικών δικαιωμάτων κάθε παιδιού. Διατηρώντας ψύχραιμη στάση επεσήμανε το τεκμήριο της αθωότητας, δεν απέσυρε ποτέ τα βιβλία του συγγραφέα από τα ράφια της δανειστικής του βιβλιοθήκης, τόνισε όμως τόσο την ηθική διάσταση του θέματος όσο και την βλάβη που πρακτικά επιφέρει στα παιδιά η απόκτηση υλικού σεξουαλικής κακοποίησής τους.

Τη θέση μας αυτή οφείλουμε να την επαναλάβουμε και μετά την αθώωση του Βασίλη Παπαθεοδώρου, ιδιαίτερα δε επειδή ο τρόπος προβολής της αθωωτικής απόφασης (από τα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα) φαίνεται να δίνει έμφαση στη δικαίωση του συγγραφέα και του δικαιώματός του στην έρευνα, στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης και της τέχνης, υποβαθμίζοντας ακούσια τη σοβαρότητα του ζητήματος της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, με κίνδυνο την κανονικοποίηση της.

Θα θέλαμε λοιπόν να επαναλάβουμε και μάλιστα με μεγαλύτερη σαφήνεια τα εξής: Σε ό,τι αφορά την ηθική διάσταση του ζητήματος, κάθε είδους έρευνα, ακόμη κι αν δεν είναι ποινικά κολάσιμη, για οποιονδήποτε σκοπό κι αν πραγματοποιείται, ακόμη και για τη συγγραφή ενός λογοτεχνικού βιβλίου, οφείλει να υπακούει σε κανόνες δεοντολογίας και ηθικής. Ειδικά μάλιστα για ένα τόσο σοβαρό θέμα όπως το συγκεκριμένο, αναμένεται αυξημένη ηθική ευθύνη για τήρηση του θεμελιώδους κανόνα της μη πρόκλησης βλάβης (άμεσης ή έμμεσης) στην ομάδα-στόχο που εστιάζει η έρευνα. Και η απόκτηση υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών βλάπτει ανεπανόρθωτα τα ίδια τα παιδιά, ανεξαρτήτως αξιόποινου ή μη, ακόμη κι αν στόχος είναι ένα βιβλίο που θα ενημερώσει και θα ευαισθητοποιήσει πάνω στο θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης.

Αυτό ενδεχομένως, λαμβάνοντας υπόψη και την παραπάνω απόφαση του δικαστηρίου, θα πρέπει να ωθήσει την Ελληνική Πολιτεία να επανεξετάσει τόσο την Οδηγία 2011/92/ΕΕ (με επικαιροποίηση των διατάξεών της, δεδομένου ότι έχουν παρέλθει αρκετά χρόνια από το 2011 οπότε και δημοσιεύθηκε) όσο και το σύνολο της σχετικής με την προστασία των παιδιών από την κακοποίηση και παρενόχληση στο διαδίκτυο νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένης της παιδικής πορνογραφίας, κάνοντας τις απαραίτητες τροποποιήσεις και θέτοντας συγκεκριμένους κανόνες και προϋποθέσεις ώστε να διασφαλίζεται ότι η για ειδικούς λόγους, κατ’ εξαίρεση, ανοχή χρήσης υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, δεν θα προκαλεί άμεση ή έμμεση βλάβη στα παιδιά.

Πως μπορεί να βλάπτει κάποιος τα παιδιά απλά επειδή «κατέβασε» από το διαδίκτυο και είδε (λίγο ή πολύ) υλικό σεξουαλικής κακοποίησης τους; Ακόμα και αν κάποιος δεν εμπλέκεται άμεσα στην παραγωγή ή τη διανομή τέτοιου υλικού, το γεγονός ότι το αποκτά συμβάλλει στην επιδείνωση και διαιώνιση της κατάστασης συντηρώντας εγκληματικά κυκλώματα που καταστρέφουν τις ζωές αμέτρητων παιδιών. Η κατανάλωση του υλικού δημιουργεί επιπλέον ζήτηση. Όσο περισσότεροι αποκτούν πρόσβαση σε αυτό τόσο μεγαλύτερη είναι η πίεση για τη δημιουργία νέου, οδηγώντας σε περισσότερη σεξουαλική κακοποίηση και περισσότερα παιδιά σε κίνδυνο. Επιπλέον, όποιος πληρώνει ή απλώς «κατεβάζει» τέτοιο υλικό, στηρίζει οικονομικά τα κυκλώματα εκμετάλλευσης παιδιών. Οι πλατφόρμες διακίνησης επωφελούνται οικονομικά από τη ζήτηση και διευρύνονται. Αντίστοιχα, το «κατέβασμα» τέτοιου υλικού, συχνά σημαίνει αυτόματη διαμοίραση. Δηλαδή, όταν κάποιος κατεβάζει ένα αρχείο, ταυτόχρονα και συνήθως ακούσια το «ανεβάζει» για άλλους. Έτσι, όχι μόνο συμβάλλει στη διάδοση του υλικού αλλά θέτει επιπλέον εμπόδια στις αρχές να εντοπίσουν τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί. Αυτό το τελευταίο συμβαίνει επειδή το αρχικό περιεχόμενο χάνεται μέσα σε χιλιάδες αντίγραφα, καθιστώντας δύσκολη την ιχνηλάτηση της αρχικής πηγής και του θύματος.

Όλα τα παραπάνω ενισχύουν μία κουλτούρα κακοποίησης, της οποίας έστω και ακούσια, γινόμαστε μέρος. Το υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών δεν είναι απλώς κάποιες εικόνες ή βίντεο στο διαδίκτυο που είδαμε λίγες ή μόνο την αρχή τους στιγμιαία. Σε αυτές τις εικόνες και τα βίντεο είναι πραγματικά παιδιά που καθημερινά χειραγωγούνται, απειλούνται, εκβιάζονται, πέφτουν θύματα εκδίκησης, εκφοβισμού, εκμετάλλευσης, σωματικής, ψυχολογικής βίας και κακοποίησης ακόμη και απαγωγής. Πραγματικά παιδιά που πολλές φορές όλες οι προαναφερόμενες παραβιάσεις τα οδηγούν ακόμη και στον θάνατο. Πραγματικά παιδιά.

Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού