Νίκι Βέντολα: “Τα προσωπικά και κοινωνικά δικαιώματα είναι η ζύμη για μια καλύτερη κοινωνία”

Συνέντευξη στον Θεόδωρο Ανδρεάδη Συγγελλάκη

• Θα ήθελα να αρχίσουμε από τη συνεργασία του κόμματός σας Αριστερά και Ελευθερία με το Δημοκρατικό Κόμμα. Θεωρείτε εφικτή τη συνεργασία των διαφορετικών δυνάμεων του προοδευτικού χώρου;

Πρέπει να καταλάβουμε, πρώτα από όλα, τι εννοούμε όταν μιλάμε για τη δημιουργία μιας συμμαχίας. Θεωρώ ότι, σε πολιτικό επίπεδο, είναι αναγκαίο να εργαστούμε για να δώσουμε ζωή σε μια πολιτική συμμαχία, η οποία να εκφράζει και έναν κοινωνικό χώρο, με όμοιες ευαισθησίες και πολιτιστικούς προσανατολισμούς, που να μπορούν να οδηγήσουν σε μια εναλλακτική πρόταση για τη διακυβέρνηση. Παρά ταύτα, οι «εναλλακτικές» αυτές, σε όλη την Ευρώπη, τα τελευταία τριάντα χρόνια, αλλοιώθηκαν από τη βουλιμία εξουσίας που καταβρόχθισε σαν κανίβαλος κάθε ελπίδα ανανέωσης και κοινωνικής αλλαγής.

Πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου πως όταν συνάπτεις συμμαχία δεν σημαίνει ότι παραδίδεσαι. Μιλάμε, αντιθέτως, για ένα πεδίο πολιτικής διεκδίκησης, που μπορεί να οικοδομηθεί μόνον χρησιμοποιώντας, ως βάση, την «ανταγωνιστική αλληλεγγύη». Ας μην ξεχνάμε ότι έχει τιναχθεί στον αέρα μια ολόκληρη πολιτική ορολογία της παραδοσιακής αριστεράς σε όλες της εκφάνσεις της και ότι έχει υποστεί ρήξη και το μεταρρυθμιστικό πρότυπο. Είδαμε όλοι ότι η μεταρρυθμιστική πολιτική υποτάχθηκε στον οικονομικό φιλελευθερισμό, φάνηκε έτοιμη να θυσιάσει σημαντικές δυνατότητες αυτόνομης παραγωγής σκέψης, και γενικότερα -παρά την εναλλακτική τους πρόταση έναντι της Δεξιάς- ότι οι μεταρρυθμιστές απέτυχαν σε δυο κύρια πεδία: δεν μπόρεσαν να συμπεριλάβουν τη μάχη για την ειρήνη στα βασικά σημεία προγραμματικής δράσης (πρόσφατα φιλοπόλεμα παραδείγματα, έστω και σύντομα, μας έδωσαν ο Ομπάμα και ο Ολάντ) και, παράλληλα, απέτυχαν στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Είδαμε τι έγινε, άλλωστε, με τις εξεγέρσεις στη Βραζιλία, παρά το ότι η χώρα αυτή μπορεί να θεωρηθεί από τα μεγαλύτερα «μεταρρυθμιστικά εργαστήρια». Θα μπορούσαμε να πούμε, δηλαδή, ότι οι μεταρρυθμιστές δεν τηρούν, συνήθως, τις υποσχέσεις τους.

Ξέρω, λοιπόν, ότι ο σύμμαχός μου είναι ακόμη γεμάτος πολιτική και πολιτιστική αμφισημία, ότι δεν κατανόησε πλήρως πως η φιλελεύθερη πολιτική δεν είναι μόνο μια λανθασμένη απάντηση, αλλά ότι επιθυμεί να υποθηκεύσει τη Δημοκρατία και το μέλλον όλου του πλανήτη μας. Ο Πάπας Φραγκίσκος δίνει σήμερα πιο εύστοχες απαντήσεις σε πολλά κοινωνικά προβλήματα από ό,τι πολλοί πολιτικοί, οι οποίοι έχουν παγιδευτεί, εδώ και δεκαετίες, σε έναν αόρατο αραχνένιο ιστό. Η συμμαχία για τη διακυβέρνηση έχει νόημα, κατά συνέπεια, μόνον αν θέλεις να προσπαθήσεις να διαρρήξεις τον ιστό αυτό.

• Πήρατε μέρος, πρόσφατα, σε συνέδριο όπου παρουσιάστηκαν πολύ ανησυχητικά οικονομικά στοιχεία για την ύφεση που αντιμετωπίζει η Κάτω Ιταλία. Είστε άνθρωπος του Νότου και γνωρίζετε την κατάσταση της Ελλάδας. Πότε και πώς νομίζετε ότι θα βγούμε από την κρίση;

H πρώτη προσπάθεια που κατέβαλε η ευρωπαϊκή ιθύνουσα τάξη αποσκοπούσε στο να αποκρύψει τις πραγματικές αιτίες της κρίσης. Δεν υπήρξε καμία δημόσια, ευρεία συζήτηση για το πώς και γιατί φτάσαμε στην κρίση αυτή. Εγώ θεωρώ ότι είναι αποτέλεσμα της συνεχούς μετάθεσης εξουσίας και χρηματικής δύναμης από τους αδύναμους προς τους ισχυρούς στις κοινωνίες μας. Την κρίση την παρήγαγε η κοινωνία της ανισότητας και, πιο συγκεκριμένα, η μεγάλη ασθένεια που έπληξε τον παγκόσμιο καπιταλισμό: η ιδέα ότι μπορούσε να παραχθεί χρήμα μόνον μέσω του χρήματος. Ο πλούτος, δηλαδή, πήρε διαζύγιο από την παραγωγή εργασίας. Και αυτό κατέστη δυνατό διότι και σε μεγάλο κομμάτι της λεγόμενης «προοδευτικής σκέψης», η εργασία άρχισε να χάνει την παλιά της σημασία.

• Και τώρα τι γίνεται;

Τώρα βρισκόμαστε στην εξής κατάσταση: οι φορείς της ασθένειας της κρίσης έβαλαν την μπλούζα του γιατρού. Οι κατά συρροήν δολοφόνοι, δηλαδή, μας παρουσιάζονται ως αστυνομικοί ειδικευμένοι στις έρευνες.

Ο κόσμος βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού εξαιτίας του οικονομικού φιλελευθερισμού και αυτοί οι φερόμενοι ως γιατροί -οι Ευρωπαίοι τεχνοκράτες- προτείνουν να ολοκληρωθεί το έργο κοινωνικής σφαγής, προσποιούμενοι ότι δεν γνωρίζουν πως η μείωση των κοινωνικών δικαιωμάτων και των εσόδων τροφοδοτεί την ύφεση. Ζούμε μια κρίση που δεν είναι αποτέλεσμα των «παραγώγων» του 2007 και 2008. Για την κρίση αυτή ευθύνονται οι κυβερνήσεις που είχαν την εξουσία στην Ευρώπη και οι τεχνοκράτες που επέβαλαν τις συνταγές τους. Η αυξανόμενη φτώχεια, στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, είναι κοινωνικό έγκλημα, για το οποίο ευθύνεται η χειρότερη ιθύνουσα τάξη που γνώρισε ποτέ η Ευρώπη.

• Η Αριστερά τι έχει να απαντήσει; Τι έχει να πει σε ό,τι αφορά τη μείωση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, για παράδειγμα, και για την απεριόριστη, συχνά, ισχύ των εργοδοτών;

Πρέπει να απαντήσουμε με μεγάλη αποφασιστικότητα στο γελοίο αυτό ψέμα που έχει εξέχουσα θέση στις ατζέντες των διαφόρων κυβερνήσεων. Και εννοώ την ιδέα ότι πρέπει να αυξηθεί η εποχική και επισφαλής εργασία για να κερδηθούν κάποια γραμμάρια ανταγωνιστικότητας. Είναι ένας απόλυτα ψευδής ισχυρισμός. Οι οικονομίες της κρίσης είναι εκείνες στις οποίες το κράτος αλλά και οι ιδιώτες δεν επένδυσαν σε νέες τεχνολογίες και νέα κατάρτιση. Η αλήθεια είναι, ουσιαστικά, η ακριβώς αντίθετη: στην Ευρώπη, την περίοδο κατά την οποία αυξήθηκαν τα κοινωνικά δικαιώματα και τα έσοδα των πολιτών, αναπτύχθηκε πιο έντονα και η οικονομία. Η πολιτική των χαμηλών εσόδων παράγει ύφεση. Το πραγματικό πρόβλημα, όμως, είναι ότι έχει οπισθοδρομήσει η συνολική παιδεία μας, τόσο που η θεωρία του Κέινς αντιμετωπίζεται, πλέον, σχεδόν ως εξτρεμιστική. Κάποιοι τεχνοκράτες και μιμητές τους θεωρούν ότι είσαι μοντέρνος αν αδιαφορείς και «γράφεις» τον κόσμο που υποφέρει. Αυτοί υποφέρουν όταν εκτινάσσεται το σπρεντ, όχι, όμως, όταν βλέπουν το αίμα των ανθρώπων. Το ότι όλο και περισσότερα παιδιά και ηλικιωμένοι, στην Ελλάδα, δεν έχουν μέλλον και δικαίωμα στην περίθαλψη, δεν τους συγκινεί. Τις τράπεζες, όμως, φρόντισαν να τις σώσουν και να την πληρώσουν οι πολίτες, με τη διάλυση του κοινωνικού κράτους.

• Πώς βλέπετε τις ευρωεκλογές του επόμενου Ιουνίου; Τι έχουν να προτείνουν οι αριστερές δυνάμεις;

Ελπίζω, πρώτα από όλα, η ριζοσπαστική Αριστερά να καταφέρει να εγκαταλείψει κάποιες πτυχές της ιδεολογικής ορθοδοξίας της, που κάνουν κακό και στον ίδιο της τον εαυτό. Φτάνει να ανατρέξουμε και στην περίπτωση της Ελλάδας, για να διαπιστώσουμε ότι όλα αυτά παρήγαγαν, στο παρελθόν, τρομερές εσωτερικές συγκρούσεις. Οι δε μεταρρυθμιστές έχασαν μεγάλο μέρος του βασικού περιεχομένου τους. Να είμαστε ειλικρινείς: κανείς δεν διαθέτει όλες τις πολύτιμες, αναγκαίες απαντήσεις. Πιστεύω ότι η Αριστερά πρέπει να καταφέρει, πρώτα απ’ όλα, να καταλάβει, να ακούσει καλύτερα από τους άλλους τα αιτήματα των πολιτών. Θεωρώ, δηλαδή, ότι η αναγέννηση της αριστεράς και της Ευρώπης, είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα, ότι χρειαζόμαστε μια «λαϊκή, πολιτική προφητεία», για την Ευρώπη και τους λαούς της.

• Δίνετε μεγάλη μάχη για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και των μειονοτήτων γενικότερα. Θεωρείτε ότι η κρίση έβαλε τα θέματα αυτά εκτός επικαιρότητας;

Πιστεύω ότι τα κοινωνικά αυτά δικαιώματα, από εκείνα των ομοφυλόφιλων ατόμων και ζευγαριών μέχρι τη δυνατότητα να αποφασίζουμε για το αν θέλουμε να υποβληθούμε σε θεραπευτικές αγωγές, σε περίπτωση απώλειας της βούλησής μας, είναι θέματα απόλυτα επίκαιρα. Διότι η κρίση, πριν από όλους τους άλλους, πλήττει όσους δεν έχουν κανένα αναγνωρισμένο δικαίωμα. Οπως με τους μετανάστες, και ιδιαίτερα με τα παιδιά τους, τα οποία είμαι πεπεισμένος ότι πρέπει να παίρνουν αυτόματα τη δική μας υπηκοότητα, όταν γεννιούνται στις χώρες μας. Προσωπικά και κοινωνικά δικαιώματα είναι η ζύμη -το νερό και το αλεύρι μας- για μια καλύτερη κοινωνία.

Ο Νίκι Βέντολα είναι επικεφαλής του κόμματος Αριστερά και Ελευθερία και πετυχημένος περιφερειάρχης της νότιας περιοχής της Απουλίας, με πρωτεύουσα το Μπάρι.

Εφημερίδα των Συντακτών