Τι θα πρέπει να είναι η ποιοτική έρευνα;

• Η ποιοτική έρευνα θα πρέπει να διεξάγεται με συστηματικό και αυστηρό τρόπο. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες για μια πρόχειρη ή περιστασιακή προσέγγιση της ποιοτικής έρευνας. Η προσέγγιση της ποιοτικής έρευνας δεν θα πρέπει να συγχέεται με μια άκαμπτη ή δομημένη προσέγγιση, η οποία δεν είναι συνήθως κατάλληλη για ποιοτική έρευνα.
• Η ποιοτική έρευνα θα πρέπει να διεξάγεται με στρατηγικό τρόπο, αλλά να είναι συγχρόνως ευπροσάρμοστη και να λαμβάνει υπόψη το πλαίσιο μέσα στο οποίο διενεργείται. Ουσιαστικά αυτό σημαίνει ότι οι ερευνητές που χρησιμοποιούν την ποιοτική έρευνα πρέπει να παίρνουν αποφάσεις έχοντας ως βάση όχι μόνο μια στέρεη ερευνητική στρατηγική, αλλά και την ευαισθησία απέναντι στα εναλλασσόμενα πλαίσια και στις συνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιείται η έρευνα.
• Η ποιοτική έρευνα απαιτεί την κριτική λεπτομερή αυτοεξέταση ή τον ενεργό (αυτοελεγκτικό) αναστοχασμό εκ μέρους του ερευνητή. Αυτό σημαίνει ότι οι ερευνητές θα πρέπει συνεχώς να εκτιμούν τις πράξεις και το ρόλο τους κατά την ερευνητική διαδικασία και να υποβάλλουν τα αποτελέσματα αυτής της εκτίμησης στην ίδια αυστηρή κριτική εξέταση στην οποία υποβάλλουν όλα τα υπόλοιπα ερευνητικά τους «δεδομένα». Τούτο στηρίζεται στην πεποίθηση ότι οι ερευνητές δεν μπορούν να είναι ουδέτεροι, αντικειμενικοί ή αποστασιοποιημένοι από τη γνώση και τα στοιχεία που παράγει η έρευνά τους. Αντίθετα, επιδίωξή τους πρέπει να είναι η κατανόηση του δικού τους ρόλου μέσα σε αυτή τη διαδικασία. Στην πραγματικότητα, αυτή καθαυτή η πράξη του να απευθύνουμε δύσκολα ερωτήματα στον ίδιο μας τον εαυτό κατά την ερευνητική διαδικασία αποτελεί μέρος της δραστηριότητας του ενεργού (αυτοελεγκτικού) αναστοχασμού.
• Η ποιοτική έρευνα πρέπει να παράγει κοινωνικές εξηγήσεις για νοητικούς γρίφους. {..} Το σύνολο της ποιοτικής έρευνας θα πρέπει να διατυπώνεται γύρω από ένα νοητικό γρίφο – δηλαδή γύρω από κάτι που ο ερευνητής επιθυμεί να εξηγήσει. Δεν είναι αρκετό για έναν ερευνητή να πει ότι απλά επιθυμεί να περιγράψει κάτι ή να διερευνήσει τι συμβαίνει. Οι περιγραφές και οι διερευνήσεις αυτού του είδους ενέχουν επιλεκτική παρατήρηση και ερμηνεία των πραγμάτων, και συνεπώς δεν μπορούν να έχουν ουδέτερο, αντικειμενικό ή ολοκληρωτικό χαρακτήρα. Η επιλογή των στοιχείων που κάποιος ερευνητής αποφασίζει να εκλάβει ως σχετικά για την περιγραφή ή τη διερεύνηση που επιδιώκει θα βασίζεται, φανερά ή συγκαλυμμένα, σε κάποιον τρόπο θεώρησης του κοινωνικού κόσμου, όπως και σε μια συγκεκριμένη μορφή επεξηγηματικής λογικής. Οι ερευνητές πρέπει να αναγνωρίζουν ότι παράγουν κοινωνικές εξηγήσεις και να είναι σαφείς ως προς τα είδη της λογικής στα οποία στηρίζουν αυτές τις εξηγήσεις.
• Η ποιοτική έρευνα πρέπει να παράγει κοινωνικές εξηγήσεις που να είναι κατά κάποιον τρόπο γενικεύσιμες ή να έχουν ευρύτερη απήχηση. Δεν νομίζω ότι οι ποιοτικοί ερευνητές θα πρέπει να ικανοποιούνται με την παραγωγή εξηγήσεων που είναι ιδιόμορφες ή ειδικά αρμόζουσες για τις περιορισμένες εμπειρικές παραμέτρους της μελέτης τους. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να υποτιμούμε τις προκλήσεις που συνεπάγεται η γενίκευση από την ποιοτική – ή και από οποιαδήποτε – έρευνα.
• Η ποιοτική έρευνα δεν θα πρέπει να θεωρείται ένα ενιαίο σώμα φιλοσοφίας και πρακτικής, οι μέθοδοι των οποίων μπορούν απλά να συνδυάζονται χωρίς προβλήματα. Ομοίως, η ποιοτική έρευνα δεν θα πρέπει να θεωρείται αναγκαστικά αντίθετη, και μη συμπληρωματική, της ποσοτικής έρευνας. Η διάκριση ανάμεσα στις ποσοτικές και τις ποιοτικές μεθόδους δεν είναι απόλυτα σαφής, και όλοι οι ερευνητές θα πρέπει να σκέφτονται πολύ προσεκτικά με ποιον τρόπο και για ποιο λόγο θα προχωρούσαν σε κάποιο συνδυασμό μεθόδων, είτε αυτές είναι ποιοτικές, είτε ποσοτικές, είτε και τα δύο.
• Η ποιοτική έρευνα θα πρέπει να διενεργείται ως μια δεοντολογική πρακτική και να λαμβάνεται υπόψη το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται.

_____________

Πηγή: Jennifer Mason, Η διεξαγωγή της ποιοτικής έρευνας, Επιστημονική Επιμέλεια Νότα Κυριαζή, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, σελ. 23-25