Κατά την τελευταία δεκαετία, η εισοδηματική ανισότητα κατατάσσεται μαζί με την τρομοκρατία, την κλιματική αλλαγή, τις πανδημίες, και την οικονομική στασιμότητα ως ένα από τα πιο επείγοντα ζητήματα στη διεθνή πολιτική ατζέντα. Παρόλα αυτά, παρά την διεθνή προσοχή, ελάχιστες δυνητικά αποτελεσματικές λύσεις έχουν προταθεί. Ο εντοπισμός των καλύτερων πολιτικών για τη μείωση της ανισότητας παραμένει ένας γρίφος.
Για να κατανοήσουμε γιατί το πρόβλημα προκαλεί σύγχυση τους διαμορφωτές πολιτικής, είναι χρήσιμο να συγκρίνουμε τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία με μια οικονομία που βασίζεται στην αγορά, στην οποία οι συντελεστές της παραγωγής είναι ιδιώτες. Η Κίνα, αντίθετα, διέπεται από μια πολιτική τάξη, με την οικονομία της – παρά τις δεκαετίες των μεταρρυθμίσεων υπέρ της αγοράς – να εξακολουθεί να ορίζεται από μεγάλη κρατική παρέμβαση.
Όμως, παρά τα ριζικά διαφορετικά πολιτικά και οικονομικά τους συστήματα, οι δύο χώρες έχουν περίπου το ίδιο επίπεδο εισοδηματικής ανισότητας. Ο συντελεστής Gini κάθε χώρας – ο πιο συχνός δείκτης μέτρησης της ισότητας του εισοδήματος – βρίσκεται περίπου στο 0,47.
Διαφέρουν όμως κατά ένα σημαντικό τρόπο. Στις ΗΠΑ, η ανισότητα έχει ραγδαία επιδείνωση. Το 1978, το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού των ΗΠΑ ήταν δέκα φορές πιο πλούσιο από ό, τι στην υπόλοιπη χώρα. Σήμερα, ο μέσος όρος εισοδήματος του ανώτατου 1% είναι περίπου 30 φορές μεγαλύτερος από το μέσο άτομο στο υπόλοιπο 99% του πληθυσμού. Κατά την ίδια περίοδο, η ανισότητα στην Κίνα έχει μειωθεί.
Αυτό αποτελεί πρόκληση για τους διαμορφωτές πολιτικής. Ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς έχει αποδειχθεί ότι είναι το καλύτερο σύστημα για την μεγέθυνση του εισοδήματος και τη δημιουργία ενός μεγάλου οικονομικού πλεονάσματος. Όμως, όταν πρόκειται για την κατανομή του εισοδήματος, δεν λειτουργεί το ίδιο καλά.
Οι περισσότερες δημοκρατικές κοινωνίες έχουν προσπαθήσει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μέσα από αριστερές αναδιανεμητικές πολιτικές ή δεξιές προσεγγίσεις της προσφοράς-ζήτησης. Καμία από τις δύο όμως δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Στις ΗΠΑ, η εισοδηματική ανισότητα έχει σταθερά διευρυνθεί στο πλαίσιο τόσο των Δημοκρατικών όσο και των Ρεπουμπλικανικών διοικήσεων. Η επιτυχία της Κίνας σε αυτόν τον τομέα επισημαίνει τα πιθανά πλεονεκτήματα του έντονου κρατικού παρεμβατισμού – ένα συμπέρασμα που κάνει πολλούς δυτικούς πολιτικούς να νιώθουν άβολα.
Στην πολιτική αυτή συζήτηση, υπάρχουν ισχυρισμοί ότι η ανισότητα είναι ασήμαντη, με τη σκέψη ότι αν μια παλίρροια προκαλεί την άνοδο όλων των σκαφών, δεν έχει σημασία εάν ορισμένοι μπορεί να “ανεβαίνουν” πιο αργά από τους άλλους. Όσοι τονίζουν το πρόβλημα της εισοδηματικής ανισότητας, υποστηρίζουν ότι η δημόσια πολιτική πρέπει να επιδιώκει να διασφαλίζει ότι όλοι οι πολίτες θα πρέπει να απολαμβάνουν τα βασικά πρότυπα διαβίωσης – θρεπτική διατροφή, κατάλληλη στέγη, ποιότητα στην υγειονομική περίθαλψη, και σύγχρονες υποδομές – και όχι με στόχο τη μείωση του χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών.
Οι κοινωνίες δεν ανθούν μόνο με την οικονομική ανάπτυξη. Υποφέρουν όταν οι φτωχοί δεν είναι σε θέση να δουν μια πορεία προς καλυτέρευση. Η κοινωνική κινητικότητα στις ΗΠΑ (και αλλού) έχει μειωθεί, υπονομεύοντας την πίστη στο «αμερικανικό όνειρο» (το οποίο περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι η σκληρή δουλειά θα σε φέρει σε μια καλύτερη θέση από τους γονείς σου). Κατά τα τελευταία 30 χρόνια, η πιθανότητα ένας Αμερικανός που γεννήθηκε στο τελευταίο τεταρτημόριο της κατανομής του εισοδήματος, θα φτάσει στο τέλος της ζωής του στην κορυφή έχει μειωθεί δραματικά.
Κατά τα τελευταία 50 χρόνια, ο παγκόσμιος συντελεστής Gini έπεσε από 0,65 στο 0,55, καθώς χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία σημείωσαν διψήφια οικονομική ανάπτυξη. Όμως περαιτέρω πρόοδος είναι απίθανο να συμβεί – τουλάχιστον για το ορατό μέλλον. Η οικονομική ανάπτυξη στις περισσότερες αναδυόμενες οικονομίες έχει επιβραδυνθεί κάτω από το 7%, το όριο που απαιτείται για να διπλασιαστεί το κατά κεφαλήν εισόδημα σε μια μόνο γενιά. Σε πολλές χώρες, το ποσοστό έχει πέσει σε εκείνο το σημείο το οποίο είναι πιθανό να δημιουργήσει μια βύθιση στη φτώχεια.
Αυτή η ζοφερή οικονομική προοπτική έχει σοβαρές συνέπειες. Η διεύρυνση της ανισότητας στην Αμερική παρέχει έδαφος για πολιτικές αναταραχές, αφού οι πολίτες παρακολουθούν την πτώση των μελλοντικών προοπτικών τους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η επιβράδυνση της οικονομικής σύγκλισης έχει παρόμοιες συνέπειες, καθώς οι πλουσιότερες χώρες διατηρούν την υπερμεγέθη επιρροή τους σε όλο τον κόσμο – που οδηγεί σε δυσαρέσκεια και ριζοσπαστικοποίηση μεταξύ των φτωχών. Όσο δύσκολος γρίφος και να φαίνεται πως είναι η εισοδηματική ανισότητα σήμερα, η αδυναμία επίλυσης τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολύ πιο σοβαρές προκλήσεις.
Πηγή: weforum.org
socialpolicy.gr
