Θύματα Βασανιστηρίων: η αθέατη πλευρά της ευαλωτότητας του προσφυγικού πληθυσμού

Σχεδόν 1.000 άτομα έχουν πιστοποιηθεί από τη ΜΕΤΑδραση ως θύματα βασανιστηρίων

Φυλάκιση σε απάνθρωπες συνθήκες, ακραίες τακτικές σωματικής κακοποίησης, βιασμός, καθημερινή ψυχολογική βία. Σε πολλές χώρες του κόσμου, αδιανόητοι σε εμάς τρόποι σκληρής και ταπεινωτικής μεταχείρισης εξακολουθούν να αποτελούν τακτική τιμωρίας, εκφοβισμού, ανάκρισης. Ένα υψηλό ποσοστό των προσφύγων που φτάνουν στην Ελλάδα είναι θύματα βασανιστηρίων, συχνά όμως αποτελούν το «αόρατο» πρόσωπο του ευάλωτου προσφυγικού πληθυσμού.

Η πράξη του βασανισμού στοχεύει στην κάμψη της αντίστασης των θυμάτων, αφήνοντας όσο λιγότερα αποδεικτικά στοιχεία γίνεται. Επιπλέον, τα θύματα βασανιστηρίων, όπως είναι φυσικό, κατά την άφιξή τους σε μία ξένη χώρα, δεν νιώθουν εμπιστοσύνη στις κρατικές αρχές και το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, τους αποτρέπει από το να μιλήσουν για τις ιστορίες τους. 

Από την άλλη πλευρά όμως, η πιστοποίηση μπορεί να αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για ένα θύμα βασανιστηρίων, στην αποφυγή της επαναπροώθησης ή απέλασης, στη στήριξη του αιτήματος ασύλου ή οικογενειακής επανένωσης και στην πρόσβαση σε υπηρεσίες σχετικές με τη σωματική και ψυχική αποκατάστασή του, την κοινωνική στήριξη κ.λπ. Επιπλέον, η πιστοποίηση βοηθάει τα θύματα βασανιστηρίων να αποφύγουν περαιτέρω εξετάσεις που μπορεί να είναι εκ νέου τραυματικές, ενώ η αναγνώριση και καταγραφή των εμπειριών τους αποτελεί μία πράξη που μπορεί από μόνη της να οδηγήσει τον επωφελούμενο σε ενδυνάμωση και δικαίωση. 

Από το Σεπτέμβριο του 2011, η ΜΕΤΑδραση, Οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών, έχει αναλάβει την πιστοποίηση θυμάτων βασανιστηρίων, καλύπτοντας το κενό που δημιουργήθηκε στη χώρα μας μετά την αναστολή της λειτουργίας του Ιατρικού Κέντρου Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων (ΙΚΑΘΒ). Από τον Μάρτιο του 2018, χάρη σε πρωτοβουλία που στηρίζεται από το Τμήμα Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ECHO), περισσότερα από 150 άτομα, κυρίως από τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό, αλλά και από την Τουρκία, το Σουδάν, την Υεμένη, το Καμερούν και άλλες χώρες, έχουν περάσει τη διαδικασία Διερεύνησης και Πιστοποίησης Θυμάτων Βασανιστηρίων στην Αθήνα. Η δράση έχει επίσης προσφέρει στήριξη σε ανθρώπους σε όλη την Ελλάδα που δεν είχαν τα μέσα να ταξιδέψουν στην Αθήνα για να λάβουν την πιστοποίηση. Για το άμεσο μέλλον σχεδιάζεται μία αποστολή για τη Θεσσαλονίκη, εξασφαλίζοντας την παροχή αυτής της υπηρεσίας ζωτικής σημασίας και στη βόρεια Ελλάδα.

Η διεπιστημονική ομάδα της ΜΕΤΑδρασης, η οποία αποτελείται από κοινωνικούς λειτουργούς, ιατρούς, ψυχολόγους και δικηγόρους, ανάμεσα στους οποίους πρώην στελέχη του ΙΚΑΘΒ, με 30ετή εμπειρία στο αντικείμενο, καθώς και από νέους εξειδικευμένους επιστήμονες με εμπειρία στο πεδίο, ακολουθεί την ολοκληρωμένη διαδικασία διερεύνησης και πιστοποίησης θυμάτων βασανιστηρίων, όπως αυτή καθορίζεται από το Πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης και σε συμφωνία με τις διεθνείς πρακτικές. Παράλληλα, η ομάδα συμμετέχει στη Διεθνή Επιτροπή Αναθεώρησης του Πρωτοκόλλου Κωνσταντινούπολης με στόχο την βελτιστοποίηση της εφαρμογής του.

Λίγοι γνωρίζουν πόσο διαδεδομένα είναι τα βασανιστήρια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ολόκληρες οικογένειες μπορεί να έχουν υποστεί βασανιστήρια. Η Μάριαμ και ο Αχμέτ από τη Συρία υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια από εξτρεμιστές του ISIS, οι οποίοι απέκτησαν τον έλεγχο της περιοχής και επιτέθηκαν βάναυσα στον τοπικό πληθυσμό. Οι εξτρεμιστές ακρωτηρίασαν την Άρβα, τη δίχρονη κόρη της οικογένειας, επειδή το κλάμα της «ενοχλούσε» τους βασανιστές. Ο 24χρονος Αζέρ από το Κονγκό εξαναγκάστηκε να παρακολουθήσει τους αστυνομικούς να εκτελούν τον πατέρα του και να βιάζουν την αδερφή του. Όλα αυτά έγιναν επειδή ο πατέρας του ήταν δημοσιογράφος και τόλμησε να εκφράσει τη διαφωνία του με την κυβέρνηση. Ο Αζέρ, μαζί με την αδερφή του, προσπάθησαν να διαφύγουν από τη χώρα, αλλά τους πιάσανε και τους βασάνισαν ξανά. Κατάφερε να διαφύγει, όμως δεν γνωρίζει τι απέγινε η αδερφή του, η οποία θεωρείται νεκρή.

Δυστυχώς, τέτοιες ιστορίες δεν αποτελούν την εξαίρεση, αλλά ένα μεγάλο ποσοστό των περιπτώσεων που εξετάζονται. Βάσει των αρχικών στοιχείων που έχει συλλέξει η ομάδα της ΜΕΤΑδρασης, 19,9% των ατόμων έχουν υποστεί φάλαγγα, 29,8% ηλεκτροσόκ, 25,8% προκλητά εγκαύματα, 47% εξαναγκάστηκε να παρακολουθεί τον βασανισμό τρίτων.

Μέχρι σήμερα, σχεδόν 1.000 επωφελούμενοι της δράσης έχουν πιστοποιηθεί ως Θύματα Βασανιστηρίων, είτε κατόπιν παραπομπής από κάποια αρμόδια κρατική αρχή ή άλλη οργάνωση, είτε απευθυνόμενοι απευθείας στην ΜΕΤΑδραση. Οι άνθρωποι αυτοί φέρουν ορατά αλλά και αόρατα τραύματα στο σώμα και την ψυχή τους και ο καθένας έχει την προσωπική του ιστορία: μία ιστορία βίας και κατάχρησης εξουσίας, αλλά ταυτοχρόνως δύναμης και ελπίδας για μία αξιοπρεπή ζωή, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Σχετικά με την Ανθρωπιστική Βοήθεια και Πολιτική Προστασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της αποτελούν τον κορυφαίο παγκόσμιο χορηγό ανθρωπιστικής βοήθειας. Η παροχή βοήθειας είναι μια έκφραση της Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης προς τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη ανά τον κόσμο. Στόχος της είναι να σώζει ζωές, να αποτρέπει και να ανακουφίζει τον ανθρώπινο πόνο και να διασφαλίζει την ακεραιότητα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια των πληθυσμών που πλήττονται από φυσικές καταστροφές και ανθρωπογενείς κρίσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξασφαλίζει την ταχεία και αποτελεσματική παροχή της βοήθειας της ΕΕ μέσω των δύο κύριων οργάνων της: της πολιτικής προστασίας και της ανθρωπιστικής βοήθειας. Μέσω του Τμήματος Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας (ECHO), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βοηθάει εκατομμύρια θύματα συγκρούσεων και καταστροφών κάθε χρόνο. Με έδρα στις Βρυξέλλες και ένα παγκόσμιο δίκτυο από τοπικά γραφεία, το Τμήμα Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρέχει βοήθεια στα πιο ευάλωτα άτομα βάσει των ανθρωπιστικών τους αναγκών. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.