Αναμφίβολα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (socialmedia) αποτελούν –ειδικά την τελευταία δεκαετία- το κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας και ενημέρωσης, ιδιαίτερα μεταξύ των εφήβων (Briggs&Burke, 2009). Οι έφηβοι χρησιμοποιούν καθημερινά τα social media και επηρεάζονται άμεσα από αυτά δημιουργώντας τάσεις και πρότυπα. Τα ρούχα που θα φορέσουν, το χτένισμα τους κ.α. εξαρτώνται από τις επικρατούσες κοινωνικές τάσεις που συχνά επηρεάζουν και τον τρόπο που θα σχετιστούν με συνομηλίκους τους.
Προτού αποδώσουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την αιτιολογία της σημαντικής επιρροής τους στους εφήβους, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι τα socialmedia αποτελούν ένα εργαλείο. Όπως κάθε εργαλείο έτσι και αυτόσυνοδεύεται από «οδηγίες χρήσης» και μία σειρά από καλές πρακτικές οι οποίες εξασφαλίζουν ότι ο χρήστης θα είναι ασφαλής και δεν θα «τραυματιστεί» από αυτό το εργαλείο.
Γιατί λοιπόν οι έφηβοι περνούν σημαντικό χρόνο χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Γιατί μοιάζουν ‘υπνωτισμένοι’ από κάθε νέα τάση η οποία προωθείται μέσα από τα μέσα; Πώς επηρεάζεται η προσωπική τους άποψη από την κυρίαρχη άποψη που προβάλλουν τα social media; Τι αλλάζει την εμφάνιση και την συμπεριφορά τους; Και κατά πόσο αυτές οι αλλαγές είναι αντιπροσωπευτικές για το κάθε άτομο ξεχωριστά;
Σε μία προσπάθεια προσέγγισης των παραπάνω ερωτημάτων θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας τη φύση και τα χαρακτηριστικά της εφηβείας. Το συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια του ατόμου να αυτό-προσδιοριστεί και να δομήσει την ταυτότητά του πλέον με έναν πιο ενήλικο τρόπο. Τα social media προβάλουν διαρκώς πρότυπα που έχουν έντονο αντίκτυπο στο εφηβικό κοινό το οποίο τα ακολουθεί απλά και μόνο επειδή τυγχάνουν ευρείας αποδοχής από τους συνομηλίκους τους. Αυτή η τάση έχει ως αποτέλεσμα να ασκείται κοινωνική πίεση στον έφηβο να τα ακολουθήσει και εκείνος ασχέτως αν είναι ή δεν είναι της αρέσκειας του να ορίζει τον εαυτό του μέσα από τους άλλους και όχι με βάση την επιθυμία και την προσωπικότητά του. (Christakis&Fowler, 2009).
Αξιοσημείωτη είναι η επίδραση των socialmedia και σε ό, τι αφορά την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού (Ehmke, 2016). Τα μηνύματα και οι αναρτήσεις αντικατέστησε σε μεγάλο βαθμό την συνάντηση- βόλτα, ενώ τα emoticons εδραίωσαν την θέση τους στην έκφραση συναισθημάτων και παραγκώνισαν την επαφή, το χάδι, το φιλί και την αγκαλιά. Τα συναισθήματα πλέον δεν εκφράζονται αλλά οπτικοποιούνται μέσα από μια οθόνη αφήνοντας ακίνητα τα χείλη μας. Από την άλλη, η «ασφάλεια» του μέσου αρκείται στα απολύτως απαραίτητα προκειμένου να μεταδοθεί η πληροφορία απαλλαγμένη από την προσωπική σχέση και επαφή.
Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί πως δυσκολίες σχετιζόμενες με αυξημένο άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση έχουν μελετηθεί ως απόρροια της υπερ-έκθεσης του παιδιού στα socialmedia (Valkenburget. al., 2006). Η διαρκής σύγκριση, η αναμονή για το επόμενο μήνυμα, σχόλιο ή αντίδραση, ο αριθμός των διαδικτυακών φίλων και των like καθώς και η αδυναμία των εφήβων να αντιληφθούν την επίπλαστα ευτυχισμένη εικόνα των online φίλων τους, αποτελούν ορισμένους από τους παράγοντες που δημιουργούν άγχος στα παιδιά και τα ωθούν στο κυνήγι μια ευτυχίας που βρίσκεται σε ένα ψηφιακό cloud αλλά όχι στις χαρές της καθημερινής ζωής.
Βέβαια, κυρίαρχο ρόλο στην αποφυγή της υπερέκθεσης του εφήβου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς και στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού διαδραματίζει η στάση του γονέα αλλά και η σχέση του γονέα με τα ψηφιακά μέσα. Η συναισθηματική διαθεσιμότητα του γονέα- φροντιστή, η επικοινωνία γονέα- εφήβου σε σταθερή βάση μέσα και από κοινές δραστηριότητες καθώς και η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους ίδιους τους γονείς (Lauricellaet. al, 2015) αποτελούν σημαντικές δικλείδες ασφαλείας για την ανάπτυξη μίας υγιούς σχέσης μεταξύ του εφήβου και των socialmedia.
Χρήσιμο, επιπλέον, θα ήταν να υπενθυμίζουμε στον έφηβο ότι η παρουσία του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί μία και μόνο διάσταση της εικόνας του, μία πλευρά της κοινωνικής του πραγματικότητας. Ένα και μόνο χρώμα από το «ουράνιο τόξο» της εφηβικής προσωπικότητας.
Βιβλιογραφία:
- Briggs, A., &Burke, P. (2009). Social History of the Media: From Gutenberg to the Internet, 3d edition
- Ehmke, R. (2016). How Using Social Media Affects Teenagers. Child Mind Institute
- Lauricella, A.R., Wartella, E., &Rideout, V. J. (2015). Young children’s screen time: The complex role of parent and child factors. Journal of Applied Developmental Psychology, 36, 11-17
- Christakis, N., & Fowler, J. (2009). “Connected: The Surprising Power of Our Social Networks and How They Shape Our Lives –How Your Friends’ Friends Affect Everything You Feel, Think, and Do”. New York: Little Brown
- Valkenburg, P. M., Jochen, P., & Schouten, A. P. (2006). Friend Networking Sites and Their Relationship to Adolescents’ Well-Being and Social Self-Esteem
