«Αποκαλύπτοντας τους αθέατους εργαζόμενους μετανάστες»

Πρόσφατη έρευνα της Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity και του Solidarity Now που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Revealing the Unseen Migrant Workers», ρίχνει φως στις συνθήκες εργασίας που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες εργαζόμενοι στην Ελλάδα, αποκαλύπτοντας σημαντικά ευρήματα.

H έρευνα «Αποκαλύπτοντας τους αθέατους εργαζόμενους μετανάστες»  διερευνά την επικράτηση και τον αντίκτυπο της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας μεταξύ των μεταναστών και των προσφύγων στην Ελλάδα. Η μελέτη, η οποία διεξήχθη με δείγμα 228 ερωτηθέντων στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, κατέδειξε σημαντικές προκλήσεις, που συμπεριλαμβάνουν παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων, ευαλωτότητες που συνδέονται με την επισφάλεια του νομικού καθεστώτος των μεταναστών και των προσφύγων, καθώς και  συστημικά εμπόδια που αποτρέπουν την επίσημη απασχόληση.

Υιοθετώντας μια προσέγγιση μικτής μεθόδου (mixed-method approach), η έρευνα συνδύασε δευτερογενή στοιχεία  (ποιοτική έρευνα) και πρωτογενή στοιχεία από πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν μέσω  ερωτηματολογίου (ποσοτική έρευνα). Τα ποσοτικά στοιχεία αναλύθηκαν με τη χρήση του SPSS. Οι συμμετέχοντες, προερχόμενοι από 36 χώρες, χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: σε όσους απασχολούνται με δηλωμένη ή υποδηλωμένη απασχόληση, και σε όσους εργάζονται σε αδήλωτες θέσεις εργασίας. Για να διασφαλιστεί η συμπερίληψη και η ακρίβεια των πληροφοριών, 11 πολύγλωσσοι συνεντευκτές διεξήγαγαν συνεντεύξεις αυτοπροσώπως ή μέσω τηλεφώνου, αποτυπώνοντας διαφορετικές οπτικές και εμπειρίες.

Τα ευρήματα αποκαλύπτουν τις τάσεις απασχόλησης και τις εργασιακές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Παρόλο που το 70% των ερωτηθέντων απασχολούνταν επίσημα, πολλοί αντιμετώπιζαν σημαντικές παραβιάσεις των εργασιακών τους δικαιωμάτων. Προέκυψαν ζητήματα όπως οι μισθολογικές αποκλίσεις, οι διευρυμένες ώρες εργασίας, και οι απλήρωτες υπερωρίες ακόμη και μεταξύ εκείνων που είχαν επίσημες συμβάσεις. Από την άλλη πλευρά, το 30% των ερωτηθέντων απασχολούνταν σε θέσεις αδήλωτης εργασίας, κυρίως στον κατασκευαστικό κλάδο και στον κλάδο οικιακής εργασίας.

Τα άτομα αυτά υπέστησαν σοβαρή εκμετάλλευση, που συμπεριλαμβάνει χαμηλότερες οικονομικές απολαβές και αποκλεισμό από κοινωνικές παροχές. Οι παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων ήταν ανησυχητικά συνήθεις, με το 63% των συμμετεχόντων να αναφέρουν τουλάχιστον ένα περιστατικό εργασιακής εκμετάλλευσης. Κοινά θέματα μεταξύ ερωτηθέντων περιλάμβαναν τη μη καταβολή επιδομάτων, την άρνηση παροχής άδειας ασθενείας και την ανεπαρκή ή ανύπαρκτη απόδοση αποζημίωσης στην περίπτωση εργατικών ατυχημάτων. Οι μετανάστες χωρίς χαρτιά και οι αιτούντες άσυλο αναδείχθηκαν ως η πιο ευάλωτη ομάδα, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μετανάστες χωρίς χαρτιά δεν μπορούν να εργαστούν με επίσημη σύμβαση, ενώ οι αιτούντες άσυλο έχουν δικαίωμα να εργαστούν μόνο αφού συμπληρωθούν δύο μήνες μετά την κατάθεση του αιτήματος ασύλου τους. Σημειώνεται ότι οι αιτούντες άσυλο αποτελούν το 43% των αδήλωτων εργαζόμενων.

Αρκετά εμπόδια κατά την απασχόληση επιδεινώνουν περαιτέρω αυτές τις προκλήσεις. Οι γλωσσικοί περιορισμοί αναδείχθηκαν ως το σημαντικότερο εμπόδιο, επηρεάζοντας το 45% των ερωτηθέντων. Άλλα κρίσιμα ζητήματα αφορούσαν τις ασταθείς διαδικασίες χορήγησης εγγράφων, όπως την έκδοση AMKA (22%), και την περιορισμένη πρόσβαση σε επαγγελματικά δίκτυα ή ευκαιρίες εργασίας (41%). Οι μόνες μητέρες και οι αιτούντες άσυλο ήταν σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση, καθώς συχνά αναγκάζονταν να αποδεχθούν επισφαλείς ή άτυπες εργασιακές συμφωνίες λόγω των συνθηκών.

Ο αντίκτυπος των παραπάνω στον βιοπορισμό των ατόμων αυτών αποδείχτηκε ιδιαίτερα σημαντικός, με τις παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων να επηρεάζουν το 40% των ερωτηθέντων. Οι συνέπειες περιλάμβαναν απλήρωτες άδειες, δυσκολίες στην ανανέωση αδειών διαμονής και περιορισμένη πρόσβαση σε επιδόματα ανεργίας. Πολλοί δεν προχώρησαν σε καταγγελία των παραβιάσεων αυτών, με το 35% να επικαλείται φόβους για απώλεια της εργασίας τους, περιορισμένη ενημέρωση σχετικά με τους μηχανισμούς καταγγελίας, και γλωσσικά εμπόδια ως βασικούς αποτρεπτικούς παράγοντες.

Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη συστημικών μεταρρυθμίσεων για την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης, τη μείωση των εμποδίων στην απασχόληση, και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων μεταναστών και προσφύγων στην ελληνική αγορά εργασίας. Οι βασικές συστάσεις περιλαμβάνουν την ενίσχυση του θεσμού της Επιθεώρησης Εργασίας και των μηχανισμών επιβολής του, τον εξορθολογισμό και την επέκταση της πρόσβασης προς τη νόμιμη απασχόληση, το σχεδιασμό  προσαρμοσμένων προγραμμάτων κατάρτισης στην ελληνική γλώσσα, και την παροχή οικονομικά προσβάσιμων λύσεων στέγασης για τη μείωση των επισφαλών συνθηκών διαβίωσης. Η παρούσα μελέτη υπογραμμίζει τις δυσκολίες που βιώνουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, και την αναγκαιότητα στοχευμένων παρεμβάσεων για την προώθηση της ένταξης στην αγορά εργασίας και την προστασία των δικαιωμάτων τους.

ΕΚΘΕΣΗ «ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΑΘΕΑΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ»

Το πρόγραμμα «Revealing the Unseen Migrant Workers» υλοποιείται από το Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity και το Solidarity Now, ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2023 με στόχο την ανάδειξη των επισφαλών συνθηκών εργασίας, της αδήλωτης εργασίας, της εργασιακής εκμετάλλευσης, καθώς και των ανισοτήτων και διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες εργαζόμενοι στην Ελλάδα.

Το πρόγραμμα υλοποιείται έως τον Σεπτέμβριο του 2025 και χρηματοδοτείται από το PICUM και το πρόγραμμα για τα εργασιακά δικαιώματα και την εργασία μεταναστών του Robert Bosch Stiftung.

g2red.org