Έμφυλες διαφοροποιήσεις στον κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού

Επιμέλεια/Απόδοση: Ντούνης Ανδρέας

Οι έμφυλες διαφοροποιήσεις και οι ανισότητες αποτελούν θεμελιώδη χαρακτηριστικά του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας. Οι δείκτες της Eurostat παρέχουν ορισμένες ενδείξεις αναφορικά με τις έμφυλες ανισότητες στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Παρόλα αυτά, οι συγκεκριμένοι δείκτες ενδέχεται να υποεκτιμούν το μέγεθος του σημαντικά μεγαλύτερου κινδύνου φτώχειας που διατρέχουν οι γυναίκες καθώς υποθέτουν ότι οι πόροι του νοικοκυριού διαμοιράζονται και διανέμονται ίσα.

Έρευνες, όμως, έχουν αποδείξει την ύπαρξη ανισοτήτων των πόρων μεταξύ των μελών των νοικοκυριών. Σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, αποτελεί κοινή πρακτική η διαχείριση του οικογενειακού προϋπολογισμού από τις γυναίκες και η μείωση της δικής τους κατανάλωσης (π.χ. τρόφιμα, ρούχα, θέρμανση, αναψυχή, κ.ο.κ.) ούτως ώστε να διατηρήσουν το βιοτικό επίπεδο των αντρών συντρόφων τους και των παιδιών τους. Η διαβίωση με χαμηλό εισόδημα για παρατεταμένη περίοδο προξενεί stress και έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα της στέγασης, της υγείας και οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση. Επιπρόσθετα με την μεγαλύτερη έκθεση των γυναικών στη φτώχεια και με το χαμηλό τους εισόδημα, ενυπάρχουν έμφυλες διαφοροποιήσεις και στον τρόπο με τον οποίο οι άντρες και οι γυναίκες βιώνουν το stress και την κοινωνική απομόνωση της ζωής με χαμηλό εισόδημα, με επιπτώσεις τόσο στην υγεία όσο και στο προσδόκιμο επιβίωσης τους.

Έτσι, η ανάλυση με βάση το φύλο είναι απαραίτητη για την κατανόηση της έκτασης και της μορφής του κοινωνικού αποκλεισμού μεταξύ των μειονεκτουσών ομάδων του πληθυσμού: ορισμένες μειονεκτούσες ομάδες κυριαρχούνται αριθμητικά από το ένα φύλο. Πολλές κυριαρχούνται από γυναίκες, π.χ. μόνοι γονείς και ηλικιωμένοι άνθρωποι σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος – άλλες κυριαρχούνται από άντρες, για παράδειγμα πολλές κατηγορίες αστέγων και ανθρώπων που παράτησαν το σχολείο. Η συμπερίληψη του φύλου είναι σχετική και όταν η συμμετοχή σε μία ομάδα διαχωρίζεται πιο ισομερώς κατά φύλο, για παράδειγμα μεταξύ των Ρομά, των μεταναστών ή των Ατόμων με Αναπηρία.

Η έννοια της «διαθεματικότητας» παρέχει ένα εκλεπτυσμένο εργαλείο (περισσότερο από αυτό του «διπλού μειονεκτήματος») για την κατανόηση των έμφυλων διαφορών στην έκθεση σε διάφορες μορφές διακρίσεων και κοινωνικού αποκλεισμού.

Η υπόθεση της διαθεματικότητας είναι ότι οι έμφυλες διακρίσεις, ο ρατσισμός και άλλα συστήματα διακρίσεων αλληλεπιδρούν ώστε να δομήσουν τους ρόλους των γυναικών και των αντρών.

Ορισμένοι ωθούνται στο κοινωνικό περιθώριο, ενώ άλλοι εντάσσονται σε μεγαλύτερο βαθμό. Έτσι, οι γυναίκες από ομάδες εθνικών μειονοτήτων βιώνουν ουσιωδώς διακριτές εμπειρίες τόσο από τους άντρες της ίδιας μειονοτικής ομάδας όσο και από τις γυναίκες της εθνικά πλειονοτικής ομάδας.

Η συγκεκριμένη προσέγγιση αναγνωρίζει, επίσης, ότι ένα άτομο μπορεί να βιώνει τόσο καταπίεση όσο και προνόμια σε μία δεδομένη κοινωνία – για παράδειγμα μία γυναίκα μπορεί να κατέχει μία επαγγελματική θέση υψηλού κύρους αλλά εντούτοις να εκτίθεται στο ρατσισμό ή στην ενδοοικογενειακή βία. Εφαρμόζοντας την έννοια της διαθεματικότητας, δίνεται η δυνατότητα να αναπτυχθεί μία προσέγγιση συμπερίληψης και προσαρμογής του έμφυλου στοιχείου στις πολιτικές κοινωνικής ένταξης και να εκτεθεί η μειονεκτούσα κοινωνική θέση των γυναικών έναντι των αντρών.

___

Πηγή: European Commission Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities Unit G.1 Manuscript completed in November 2009, Gender mainstreaming active inclusion policies, page 5-6.

socialpolicy.gr