Το κράτος πρόνοιας και η έννοια του λόγου

Οι «νέοι φιλελεύθεροι» εκείνης της περιόδου τόνιζαν την ανάγκη για περισσότερες προνοιακές παροχές καθώς και για την εγκαθίδρυση ενός κράτους πρόνοιας, γεγονός που προετοίμασε το έδαφος για έναν κοινωνικό φιλελευθερισμό και οδήγησε σταδιακά στην Έκθεση του Beveridge και την δημιουργία ενός διευρυμένου κράτους πρόνοιας.

Στην περίπτωση της έκθεσης του Beveridge (Βeveridge Report – Social Insurance and Allied Services) την 1η Δεκεμβρίου του 1942, τέθηκαν ως κυριότεροι ιδεολογικοπολιτικοί στόχοι η δημιουργία ενός κράτους πρόνοιας που θα παρέχει φροντίδα σε όλους από τον λίκνο μέχρι τον τάφο και η θέσπιση ενός εισοδηματικού διχτυού ασφαλείας (safety net) που θα απελευθερώνει τα άτομα από την ανάγκη (freedom from want). Δευτερεύοντες στόχοι της έκθεσης Beveridge υπήρξαν η αντιμετώπιση της ασθένειας, της άγνοιας και της αεργίας. Ο Sir William Beveridge κατά την διατύπωση των καθοδηγούμενων αρχών που διέπουν τις συστάσεις που πρότεινε διατύπωνε ότι μία επαναστατική στιγμή στην παγκόσμια ιστορία αποτελεί ένα καιρό για επαναστατικές αλλαγές και όχι για ημίμετρα.

Υπό μία άποψη, και για να συμπληρωθεί μία συνοπτική ανάλυση της περίπτωσης του λόγου του Beveridge, οι συγκεκριμένες αρχές θα πρέπει να συμπληρωθούν με την παράγραφο της Έκθεσης όπου τίθενται οι βασικές αρχές για την επίτευξη του στόχου της κοινωνικής ασφάλειας: «Η Τρίτη Αρχή είναι ότι η κοινωνική ασφάλεια θα πρέπει να επιτευχθεί μέσω της συνεργασίας μεταξύ του Κράτους και του ατόμου.

Το κράτος θα πρέπει να προσφέρει ασφάλεια για τις υπηρεσίες και την συνεισφορά. Κατά την οργάνωση του θεσμού της κοινωνικής ασφάλειας το κράτος δεν θα πρέπει να περιορίζει την παροχή κινήτρων, ευκαιριών και υπευθυνότητας. Με την εγκαθίδρυση του εθνικού ελάχιστου, θα πρέπει να δίδεται η δυνατότητα και η ενθάρρυνση για την εθελοντική δράση κάθε ατόμου για την παροχή ενός επιπέδου ζωής που θα υπερβαίνει το εθνικό ελάχιστο για τον ίδιο και την οικογένειά του».

Είναι σαφές ότι η Έκθεση του Beveridge έθεσε τις βάσεις του διευρυμένου κράτους πρόνοιας καθολικής κάλυψης (…παροχή φροντίδας σε όλους από τον λίκνο μέχρι τον τάφο) σύμφωνα με ένα πρότυπο κοινωνικού φιλελευθερισμού, που στηρίχθηκε και δικαιολογήθηκε ρητορικά από την ιστορική ιδιαιτερότητα των αυξημένων κοινωνικών αναγκών και των υλικών καταστροφών που προκάλεσε ο σπαραγμός και η οδύνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (…μία επαναστατική στιγμή στην παγκόσμια ιστορία αποτελεί ένα καιρό για επαναστατικές αλλαγές και όχι για ημίμετρα). Επίσης, σύμφωνα με την Στασινοπούλου, η αποδοχή της Έκθεσης από τους φορείς παγιωμένων συμφερόντων απαίτησε από τον Beveridge την υιοθέτηση ρητορικών σχημάτων ανάδειξης των αρετών του βρετανικού λαού και της σημασίας της επιδεικνύομενης κοινωνικής δικαιοσύνης.

Πάντως, τα προνοιακά υποκείμενα ακόμη και στο θεσμικό μοντέλο πρόνοιας του Beveridge δεν είναι εντελώς απηλλαγμένα από την ατομική ευθύνη, πρωτοβουλία και υπευθυνότητα, σύμφωνα με την ιδεολογική μορφή του κλασσικού φιλελευθερισμού. Ενώ το κράτος ρυθμίζει καθολικά και διευρυμένα την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλειας πρέπει να επιτευχθεί μέσω της συνεργασίας μεταξύ του Κράτους και του ατόμου, το οποίο πέρα από την επιβίωση μέσω του εθνικού ελάχιστου εισοδήματος θα πρέπει να έχει την δυνατότητα να φροντίζει αυτόνομα για την εξασφάλιση ενός ανώτερου βιοτικού επιπέδου τόσο για το ίδιο όσο και για την οικογένειά του. Βεβαίως, αυτό το γεγονός δεν συνιστά την ακύρωση του καθολικού μοντέλου πρόνοιας, απλά πρωτοεισάγει τον ρόλο του ατόμου ως αυτόφωτο και ανεξάρτητο φορέα κοινωνικής ασφάλειας, που ενισχύεται από τις διευρυμένες ρυθμίσεις κοινωνικής πολιτικής.

socialpolicy.gr

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Esping Gosta Andersen: “The three worlds of welfare capitalism”, Cambridge, Polity Press 1990.
2. Στασινοπούλου Όλγα: “Κράτος Πρόνοιας – Ιστορική Εξέλιξη, Σύγχρονες Θεωρητικές Προσεγγίσεις”, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg, 2006.
3. Sir William Beveridge: “Social Insurance and Allied Services Report”, 1 Δεκεμβρίου 1942.