Ντούνης Ανδρέας
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ολοένα και πιο αντιληπτό ότι η κοινωνική συνοχή αποτελεί μία απαραίτητη συνθήκη για τη δημοκρατική ασφάλεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης [1], οι κατακερματισμένες και άνισες κοινωνίες δε διαπνέονται μονάχα από αδικία αλλά επιπροσθέτως δεν μπορούν να παρέχουν εγγυήσεις για μία μακροπρόθεσμη σταθερότητα.
Αρκετές αναπτυσσόμενες χώρες έχουν καταφέρει να επιτύχουν αυξημένους ρυθμούς μεγέθυνσης και αυξημένης οικονομικής ευρωστίας, θέτοντας τα θεμέλια (;) για ένα καλύτερο επίπεδο ζωής για τους πολίτες τους. Παρόλα αυτά, σε αρκετές από αυτές τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες χώρες, οι εμπειρίες και η ποιότητα ζωής της πλειονότητας των πολιτών δεν έχουν ακολουθήσει την ίδια πορεία. Ακόμη και στις ανεπτυγμένες χώρες, με συγκριτικά χαμηλότερο επίπεδο πρόσφατης ανάπτυξης , επικρατούν ολοένα και περισσότερες τάσεις απόσχισης μεταξύ των καθημερινών ζητημάτων που απασχολούν τους πολίτες και τις πολιτικές ελίτ [2].
Ο Paul Bernard περιγράφει την έννοια της κοινωνικής συνοχής ως μία υβριδική έννοια αναφέροντας ότι: είναι «υβριδική» καθότι οι κατασκευές των συγκεκριμένων εννοιών «εμφανίζουν δύο όψεις» – βασίζονται , εν πρώτοις, μερικώς και επιλεκτικώς στην ανάλυση των δεδομένων και της κατάστασης, γεγονός που τις καθιστά σχετικώς ρεαλιστικές και τους δίνει τη δυνατότητα να επωφεληθούν από την αύρα της νομιμοποίησης που παρέχει η επιστημονική μέθοδος – και σε δεύτερη ανάλυση μπορούν να διατηρούν μία αμφισημία (vagueness) που τις καθιστά προσαρμόσιμες σε διάφορες καταστάσεις, και αρκετά ευέλικτες ώστε να ακολουθούν τις αναγκαιότητες της πολιτικής δράσης [3].
Η Regina Berger-Schmitt προσδιόρισε την έννοια της κοινωνικής συνοχής σε δύο διαστάσεις.
(α) Η διάσταση της ανισότητας – με κύριο στόχο την προώθηση της ισότητας των ευκαιριών και την μείωση των ανισοτήτων και των διαχωρισμών σε μία κοινωνία
(β) Η διάσταση του κοινωνικού κεφαλαίου – δίδοντας έμφαση στο στόχο της ενδυνάμωσης των κοινωνικών σχέσεων, των αλληλοδράσεων και δεσμών που εν γένει θεωρούνται ως το κοινωνικό κεφάλαιο μίας κοινωνίας [4]
Ένας από τους κύριους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής και της Αλληλεγγύης μεταξύ των Κρατών-Μελών. Ενώ η κοινή περιφερειακή πολιτική ασχολείται κυρίως με τα θέματα της οικονομικής και εδαφικής συνοχής, η κοινή κοινωνική πολιτική της Ένωσης επιχειρεί να ενδυναμώσει την κοινωνική συνοχή.
Το ‘Αρθρο 151 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακηρύσσει ότι η Ένωση και τα Κράτη-Μέλη, λαμβάνοντας πάντα υπόψιν τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα έχουν ως στόχους τους: α) την προώθηση της απασχόλησης β) τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας ώστε να καθίσταται δυνατή η εναρμόνισή τους καθόσον επιχειρείται η διαδικασία βελτίωσης, γ) την κατάλληλη κοινωνική προστασία, δ) τον διάλογο μεταξύ των φορέων εργοδοτών και εργαζομένων και την ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων. Το Άρθρο 151 αναφέρει επίσης ότι οι στόχοι της κοινωνικής προόδου και συνοχής που θέτονται δεν περιλαμβάνουν μόνο τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς – η οποία δίδει προβάδισμα στην εναρμόνιση των κοινωνικών συστημάτων – αλλά επίσης και τις διαδικασίες που παρέχονται από τις Συνθήκες και έτερες ευρωπαϊκές νομικές ρυθμίσεις [5].
Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι οι κυβερνήσεις δεν θα πρέπει να στοχεύσουν αποκλειστικά στην οικονομική λειτουργικότητα, αλλά και στην εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας – οικονομική ανάπτυξη δίχως συμπορεύουσα κοινωνική ανάπτυξη έχει οδηγήσει ήδη σε σοβαρότατα κοινωνικά προβλήματα. Η κοινωνική συνοχή θα πρέπει να θεμελιώνεται στην έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων *(όπως αυτά καθορίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Συνθήκη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη) , καθώς και στην αποδοχή της κοινής ευθύνης για την ευημερία όλων των μελών της κοινωνίας, και ειδικότερα όσους αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού [6].
Συμπερασματικά
Είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη να οικοδομηθούν κοινωνικές πολιτικές με κύριο γνώμονα την ισχυροποίηση της κοινωνικής συνοχής. Οι τομείς της εργασίας, της υγείας, της παιδείας, της πρόνοιας, των συστημάτων κοινωνικής προστασίας θα πρέπει να ανασχεδιασθούν με κύριο στόχο την ανάκτηση της έννοιας του «ανήκειν» για τους σύγχρονους αποκλεισμένους πολίτες, και της επιδίωξης της ισότητας (και αντιστρόφως της καταπολέμησης των τεράστιων ανισοτήτων που δημιουργούν οι νεοφιλελεύθερες κοινωνίες) υπό το πρίσμα των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
[1] Council of Europe, internet portal http://www.coe.int/t/dg3/socialpolicies/
[2] Wikiprogerss – Conference, εισαγωγικές παρατηρήσεις http://www.wikiprogress.org/index.php/Social_cohesion
[3] Jane Jenson, Defining and Measuring Social Cohesion, Commonwealth Secretariat and United Nations Research Institute for Social Development, 2010.
[4] Jane Jenson, Defining and Measuring Social Cohesion, Commonwealth Secretariat and United Nations Research Institute for Social Development, 2010, σελ. 3
[5] Νίκος Μούσσης , europedia.eu http://www.europedia.moussis.eu/books/Book_2/5/13/02/?all=1
[6] Council of Europe, internet portal http://www.coe.int/t/dg3/socialpolicies/
socialpolicy.gr