Ο μύθος του Γερμανικού «Θαύματος»: Η Οπτική της Επισφάλειας

Ravi Tripathi

Μετάφραση/Απόδοση: Ντούνης Ανδρέας

Σύνοψη

Ο στόχος αυτής της έρευνας είναι να αμφισβητήσει το κυρίαρχο αφήγημα του «εργασιακού θαύματος» της Γερμανίας κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2008. Επιχειρεί να υπογραμμίσει τις πιθανές παγίδες πολιτικής εντός του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ενός αποτελεσματικού καθεστώτος αγοράς εργασίας υψηλής απασχόλησης. Η ερευνητική μελέτη αναλύει την ιστορική εξέλιξη των γερμανικών μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας και εστιάζει τόσο στα δυνατά όσο και στα αδύνατα σημεία της Γερμανικής εμπειρίας. Το project στοχεύει να υπερβεί τις επιδόσεις της αγοράς εργασίας ώστε να συμπεριλάβει μακροοικονομικές και έμφυλες οπτικές. Εξετάζει προσεκτικότερα την μεταβαλλόμενη δομή της απασχόλησης στην Γερμανία, την «άνθηση» των κλάδων χαμηλών μισθών και τα κοινωνικά κόστη του υποτιθέμενου «εργασιακού θαύματος».

Η μελέτη διερευνά τις μεταβαλλόμενες δυναμικές της απασχόλησης στη Γερμανία μέσω της ανάλυσης της επέκτασης της απασχόλησης χαμηλών μισθών, της εργασιακής φτώχειας, και της προσωρινής απασχόλησης. Επίσης διερευνά τις αλλαγές στα δημογραφικά στοιχεία και τη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό της Γερμανίας. Η έρευνα διενεργεί μία συγκριτική μελέτη μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας υπό την οπτική της τυπολογίας των καθεστώτων προνοιακού καπιταλισμού του Esping-Andersen και επιχειρεί να βρει αποδείξεις σύγκλισης από το ηπειρωτικό-συντηρητικό μοντέλο προς το φιλελεύθερο μοντέλο της αυξημένης ευελιξίας, επισφάλειας και χαμηλών επιπέδων εργασιακής ασφάλειας. Παρότι θεωρείτο ως η κλασική συντονισμένη οικονομία της αγοράς με χαρακτηριστικά την ασφάλεια της απασχόλησης και σχετικώς χαμηλή εργασιακή επισφάλεια, η αγορά εργασίας της Γερμανίας υπεβλήθη σε ριζικές αλλαγές κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Η μετάβαση της Γερμανίας από την κατάσταση του «ασθενή της Ευρώπης» κατά την περίοδο μετά την ενοποίηση στην πρόσφατη οικονομία υψηλής απασχόλησης συγκριτικά με άλλες χώρες στην ΕΕ – που θεωρήθηκε ως το «εργασιακό θαύμα» της Γερμανίας – είναι κεντρική σε αυτή την έρευνα.

Ορισμένοι μελετητές παρουσιάζουν το «Γερμανικό Μοντέλο» βάσει της υιοθέτησης των μεταρρυθμίσεων Hartz που εισήχθησαν μεταξύ 2003 και 2005 ως ένα επιτυχημένο μοντέλο για έτερες Ευρωπαϊκές αγορές εργασίας. Παρότι η απασχόληση αυξήθηκε συνολικότερα, υπήρξε ταυτόχρονα μία παράλληλη σημαντική αύξηση στις απολαβές και στις μισθολογικές ανισότητες. Οι συνέπειες αυτής της απορρύθμισης ευρείας κλίμακας στην αγορά εργασίας ήταν η εντεινόμενη κοινωνική ανασφάλεια και η αυξανόμενη σημασία της επισφαλούς απασχόλησης.

Με τα ποσοστά ανεργίας να υπερβαίνουν το 10% στις περισσότερες οικονομίες της Ευρώπης, μία σειρά κυβερνήσεων εξέφρασε την επιθυμία να πραγματοποιήσει μεταρρυθμίσεις για τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς εργασίας.

Η μείωση των επιδομάτων ανεργίας, οι περικοπές στις δαπάνες για το κοινωνικό κράτος, η αναμόρφωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλειας και η αποδυνάμωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων αποτέλεσαν τον πυρήνα αυτών των μεταρρυθμίσεων.

Η μειούμενη σημασία της πλήρους απασχόλησης αορίστου χρόνου συνδέεται με έναν αυξανόμενο αριθμό εργαζομένων, που, εξαιτίας της κατάστασης απασχόλησής τους, έρχονται αντιμέτωποι/αντιμέτωπες με χαμηλό βαθμό εργασιακής ασφάλειας και χαμηλό βαθμό επιρροής επί της εργασιακής τους κατάστασης. Η συζήτηση για την «επισφαλή απασχόληση» συνδέεται στενά με τη συζήτηση για την κατανομή των κινδύνων και των κοινωνιακών και οικονομικών επιτευγμάτων.

Η έρευνα αυτή αναλύει το ισχυριζόμενο επιχείρημα περί «θαύματος» στην Γερμανική αγορά εργασίας και βρίσκει απαντήσεις για να εξηγήσει τον αντίκτυπο του στο κράτος πρόνοιας. Η αντίθετη εξέλιξη της απασχόλησης και της ανεργίας αντρών και γυναικών σε Γαλλία και Γερμανία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 αναλύεται εμπειρικά.

Η έρευνα ασχολείται με τα ακόλουθα ερωτήματα εις βάθος:

(α) Υπήρξε όντως το «εργασιακό θαύμα της Γερμανίας» ή περιορίστηκε μόνο στις γυναίκες εργαζόμενες σε θέσεις μη-τυπικής απασχόλησης;

(β) Η επιτυχία της απασχόλησης στην Γερμανία ήταν κυρίως το αποτέλεσμα ευνοϊκών μακροοικονομικών συνθηκών, και ειδικότερα υψηλής ανταγωνιστικότητας στο διεθνές εμπόριο (εξαγωγές) βασισμένης στην διαφοροποιημένη ποιότητα παραγωγής στις κατασκευές και στα χαμηλά μισθολογικά κόστη ανά μονάδα;

(γ) Ή το πραγματικό «θαύμα» στην αγορά εργασίας της Γερμανίας είναι η ικανότητα να πείθει περισσότερο τους εργαζομένους να αποδέχονται χαμηλούς μισθούς, σχετικούς με τις βελτιώσεις στην παραγωγικότητα, από ό,τι σε άλλες χώρες;

Πηγή: Ravi Tripathi, Myth of the German Miracle: Precarity in Perspective, The 36^th International Labour Process Conference, Class and the Labour Process (2018), Book of Abstracts.

socialpolicy.gr