Πρόγραμμα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στη Σερβία

Γενικό Περίγραμμα – Μέρος Α’

Επιμέλεια/ Μετάφραση: Ντούνης Ανδρέας

Το πρόγραμμα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στη Σερβία στοχεύει στα φτωχότερα άτομα. Το πρόγραμμα ελάχιστου εισοδήματος στη Σερβία ονομάζεται οικονομική κοινωνική βοήθεια – FSA (Σερβική γλώσσα – novčana socijalna pomoć). Στοχεύει στην παροχή ενός νομικά εγγυημένου επιπέδου κοινωνικής ασφάλειας, που επιδοτείται ως η διαφορά μεταξύ οικογενειακού εισοδήματος και εγγυημένου επιπέδου. Χορηγείται μέσω της διαδικασίας ελέγχου των πόρων (means-tested) και διαχειρίζεται σε κεντρικό επίπεδο χρηματοδοτούμενο από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Διασύνδεση με τις «ενεργητικές» πολιτικές απασχόλησης

Η διασύνδεση με τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης δεν υφίσταται επί του παρόντος. Ο νόμος για την Κοινωνική Προστασία του 2011 εισήγαγε προγράμματα ενεργοποίησης για τους δικαιούχους του προγράμματος ελάχιστου εισοδήματος/ οικονομικής κοινωνικής βοήθειας. Το πρόγραμμα ελάχιστου εισοδήματος μπορεί να μειωθεί ή να ακυρωθεί εάν οι δικαιούχοι δεν συναινέσουν στο εξατομικευμένο σχέδιο ενεργοποίησης. Πάντως, τα απαραίτητα νομοθετήματα δεν υιοθετήθηκαν και η σύνδεση με τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης δεν υφίσταται ακόμη.

Προγράμματα δημοσίων έργων και προσωρινή απασχόληση αποτυγχάνουν να «ενεργοποιήσουν» και να εντάξουν τους επωφελούμενους. Οι τοπικές κυβερνήσεις σχεδιάζουν τα δικά τους προγράμματα για την ενεργοποίηση και την προσωρινή απασχόληση των επωφελουμένων, κυρίως δημόσια έργα καθαρισμού και διακόσμησης του περιβάλλοντος χώρου. Παρόλα αυτά, αυτά δεν αποτελούν προγράμματα απασχόλησης και οι επωφελούμενοι δεν είναι νομίμως απασχολούμενοι ούτε δικαιούνται κοινωνικά επιδόματα. Όπως και σε άλλες χώρες, αυτές οι εργασίες σε δημόσια έργα σπάνια οδηγούν σε μόνιμη απασχόληση.

Πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες

Παρότι είναι αρκετά ανεπτυγμένες, οι υπηρεσίες πρόνοιας δεν είναι ισόνομα προσβάσιμες στους φτωχούς. Οι τοπικές προνοιακές υπηρεσίες είναι αρκετά ανεπτυγμένες στη Σερβία. Η διαθεσιμότητα των υπηρεσιών εξαρτάται από διάφορους παράγοντες: από τον τόπο κατοικίας, το επίπεδο ανάπτυξης του δήμου, την ικανότητα των ομάδων πιθανών επωφελούμενων να ασκούν πίεση για την εγκαθίδρυση της υπηρεσίας κ.ο.κ.

Ορισμένες υπηρεσίες έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τους φτωχούς. Οι πιο αξιοσημείωτες είναι τα τοπικά προγράμματα εφάπαξ/έκτακτης κοινωνικής βοήθειας που ανταποκρίνονται σε διάφορες ανάγκες (π.χ. πληρωμή θεραπείας και φαρμάκων), και οι διάφορες τοπικές επιδοτήσεις (για θέρμανση, ηλεκτρισμό, μεταφορά με τα τοπικά μέσα, κ.ο.κ.).

Κάλυψη και διαθεσιμότητα

Χαμηλό επίπεδο κάλυψης και αυστηρή στόχευση.

Η κάλυψη του προγράμματος ελάχιστου εισοδήματος στη Σερβία αποτελεί ένα αδύναμο σημείο για την τελευταία δεκαετία (και περισσότερο). Παρόλα αυτά, το ποσοστό κάλυψης έχει αυξηθεί από το 6% του φτωχότερου πεμπτημορίου το 2007 σε περισσότερο από το 10% για το 2010. Το εισοδηματικό και περιουσιακό όριο βρίσκεται περίπου στο επίπεδο του 67% της γραμμής της απόλυτης φτώχειας.

Για αυτό το λόγο, υπό την υπόθεση εργασίας της τέλειας στόχευσης μία μάλλον μικρή αναλογία των ατόμων που διαβιούν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας καλύπτονται από το επίδομα: περίπου 25% το 2010.

Επιπρόσθετα, υφίστανται περιφερειακές ανισότητες στην κάλυψη. Τα κύρια εμπόδια για την πρόσβαση στο επίδομα είναι τα (1) κριτήρια ιδιοκτησίας, (2) οι διοικητικές διαδικασίες/ γραφειοκρατία, κ.ο.κ.

• Τα άτομα που κατέχουν μεγαλύτερη ιδιοκτησία/έκταση από αυτή του βασικού επιπέδου διαβίωσης (ένα άτομο ανά μέλος) και γεωργική έκταση 0,5 εκταρίων δεν δικαιούνται να λάβουν το επίδομα οικονομικής και κοινωνικής βοήθειας, με την εξαίρεση της υποθήκευσης της ιδιοκτησίας για την αξιοποίηση του κόστους παροχών σε χρήμα. Οι πιθανοί ωφελούμενοι φοβούνται να υποθηκεύσουν τη γη τους και υπάρχει επίσης η έλλειψη της γνώσης σχετικά με αυτή τη νομική προϋπόθεση.
• Σύνθετες διοικητικές διαδικασίες – Οι αιτούντες θα πρέπει να καταθέσουν ένα μεγάλο όγκο υποστηρικτικών εγγράφων. Αυτό αποτελεί μία τεράστια επιβάρυνση για τα άτομα με χαμηλό πολιτισμικό κεφάλαιο. Οι Ρομά βρίσκονται σε ιδιαίτερο κίνδυνο καθώς πολλοί εξ’ αυτών δεν διαθέτουν πιστοποιητικό γέννησης.

Επαυξημένος ρόλος των κοινωνικών λειτουργών – Οι εξουσίες διακριτικής ευχέρειας των κοινωνικών λειτουργών φαίνονται αυξημένες, ειδικότερα σε ότι αφορά την εκτίμηση της απώλειας των εισοδημάτων (από ιδιοκτησία ή από επιδόματα διατροφής) και στην απόφαση για την έγκριση ή μη της σχετικής αίτησης.

Αμφισημία αναφορικά με τους πολιτικούς στόχους – Δεν είναι ξεκάθαρο αν η κυβέρνηση επιθυμεί να αυξήσει ή να μειώσει των αριθμό των επωφελούμενων. Ως συνέπεια, υπάρχουν τεράστια κενά στην κάλυψη μεταξύ των Δήμων (για παράδειγμα στην Priboj, έναν απ’ τους φτωχότερους Δήμους ο δείκτης κάλυψης βρίσκεται στο 0,7% ενώ στην Apatin, έναν απ’ τους πλουσιότερους, ο δείκτης κάλυψης είναι στο 8,4%).

— Πηγή: European Minimum Income Network country report – Serbia, Analysis and Road Map for Adequate and Accessible Minimum Income Schemes in EU Member States, Ευ, European Commission, © European Union, 2014.

socialpolicy.gr