Ποιές είναι οι αιτίες του έμφυλου χάσματος στην υποκειμενική ευημερία;

Της Anna Petherick

Απόδοση στα Ελληνικά: Ελένη Τομπέα

Οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες σε κάθε χώρα στον κόσμο, παρά το γεγονός πως αντιμετωπίζουν υψηλότερα επίπεδα φτώχειας από τους άνδρες, μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν σεξουαλική βία και πολλές πρόσθετες, και ποικίλες μορφές διακρίσεων. Όμως ενώ οι γυναίκες ζουν περισσότερο, δεν είναι σαφές κατά πόσον η ευημερία τους δείχνει ανάλογη πρόοδο. Παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες αποκτούν πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ελευθερίες, οι γυναίκες δεν αναφέρουν την ίδια υποκειμενική πρόσληψη ευημερίας σε σχέση με τους άνδρες.

Το «παράδοξο της φθίνουσας γυναικείας ευτυχίας» επισημάνθηκε από τους οικονομολόγους Betsey Stevenson και Justin Wolfers, οι οποίοι ανέλυσαν τις τάσεις στην ευτυχία των πολιτών των ΗΠΑ μεταξύ του 1970 και του 2005 βρήκαν ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα. Οι γυναίκες στις ΗΠΑ βαθμολόγησαν την συνολική ικανοποίηση τους από τη ζωή υψηλότερα από ό, τι οι άνδρες κατά την δεκαετία του 1970. Εν συνεχεία, οι βαθμολογίες της ευτυχίας των γυναικών μειώθηκαν ενώ οι βαθμολογίες των ανδρών έμειναν περίπου σταθερές. Μέχρι τη δεκαετία του 1990, οι γυναίκες ήταν λιγότερο ευτυχισμένες σε σχέση με τους άνδρες. Αυτή η σχετική “δυστυχία” μειώθηκε λίγο μετά από την αλλαγή του αιώνα, όμως οι άνδρες εξακολουθούν να απολαμβάνουν ένα υψηλότερο αίσθημα υποκειμενικής ευημερίας που είναι τουλάχιστον τόσο υψηλό — αν όχι υψηλότερο — όσο των γυναικών.

Τα 35 αυτά χρόνια υπήρξαν πρόοδοι στις ΗΠΑ όσον αφορά τα δικαιώματα της γυναίκας και της οικονομικής της δύναμης. Για παράδειγμα, το 1974, το Κογκρέσο έθεσε εκτός νόμου πιστωτικές διακρίσεις που είχαν βάση το φύλο. Το 1975, πολιτείες εμποδίστηκαν από το να αποκλείσουν τις γυναίκες από τα σώματα των ενόρκων. Μέχρι το 1976, ο βιασμός εντός του γάμου ήταν νόμιμος σε κάθε πολιτεία των ΗΠΑ. Κατά αυτή την περίοδο των 35 ετών, οι γυναίκες που εργάζονταν με πλήρη απασχόληση και αμείβονταν με λιγότερο από το 60% του μέσου αντρικού μισθού, είδαν τους μισθούς τους να φτάνουν περίπου στο 76%  — κάτι που αποτελεί ακόμη ντροπή για μια χώρα που φιλοδοξεί να είναι “αξιοκρατική”.

Όμως οι οικονομολόγοι Stevenson και Wolfers βρήκαν ένα έμφυλο χάσμα στην αντίληψη της ευτυχίας και στην Ευρώπη, περίπου την ίδια περίοδο, που είχε μια εντυπωσιακά όμοια τάση και μέγεθος με το χάσμα των φύλων στις ΗΠΑ για την ευτυχία.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα δικαιώματα και οι ρόλοι της γυναίκας στο σπίτι τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη δεν έχουν αλλάξει καθόλου παρά τις αλλαγές στην αγορά εργασίας. Επομένως, επειδή οι εργαζόμενες γυναίκες κάνουν συχνά περισσότερες οικιακές εργασίες – οικιακή φροντίδα και φροντίδα των παιδιών, επωμίζονται μια διπλή επιβάρυνση που μειώνει το χρόνο ξεκούρασης και διασκέδασης. Όταν το διπλό αυτό βάρος μετρηθεί προσεκτικά – όπως έχει γίνει και σε ευρωπαϊκές χώρες – τα αποτελέσματα απεικονίζουν την επιρροή που έχουν οι προσδοκίες στο πόσο ευτυχείς αισθανόμαστε.  Το βίωμα της διπλής αυτής επιβάρυνσης οδηγεί τις γυναίκες που εργάζονται στη Σουηδία, για παράδειγμα, να αισθάνονται πιο δυστυχισμένες από τις  γυναίκες στην Ελλάδα, πιθανώς επειδή οι προσδοκίες των γυναικών στη Σουηδία είναι μεγαλύτερες, αναφορικά με την ισότητα των φύλων  (Λιγότερο από το 35% των γυναικών στη Σουηδία πραγματοποιεί τα τρία τέταρτα των οικιακών εργασιών, σε σύγκριση με το 81% των Ελληνίδων).

Προσδοκίες κρύβονται επίσης πίσω από την περίεργη διαπίστωση ότι στατιστικά οι δουλειές του σπιτιού κάνουν τους άνδρες λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν κατάθλιψη, ενώ συμβάλλει στην κατάθλιψη στις γυναίκες. Οι δουλειές του σπιτιού φαίνεται να ενθαρρύνουν τους άνδρες να κρίνουν τους εαυτούς τους ως γενικά συμπαθείς, δίκαιους και ευγενικούς συντρόφους,  που μειώνουν το φόρτο από τις συζύγους τους. Από την άλλη πλευρά, οι δουλειές του σπιτιού φαίνεται να κάνουν τις γυναίκες να αισθάνονται ότι τις εκμεταλλεύονται.

Η κοινωνική ιστορία της Ελβετίας, όπου οι γυναίκες δεν είχαν τη δυνατότητα να ψηφίζουν μέχρι το 1971, αποκαλύπτει τα λεπτά σημεία της απασχόλησης στις προσδοκίες σχετικά με την ευτυχία. Μια δεκαετία μετά αφότου οι γυναίκες στην Ελβετία κέρδισαν το δικαίωμα ψήφου, οι πολίτες της χώρας ψήφισαν σε δημοψήφισμα για το αν θα πρέπει να τροποποιηθεί το Σύνταγμα ώστε να δηλώνει ότι οι γυναίκες αξίζουν ίση αμοιβή για ίση εργασία. Διαφορετικά μέρη της Ελβετίας ψήφισαν με πολύ διαφορετικό τρόπο. Όπως ήταν αναμενόμενο, στα καντόνια (σ.σ. διοικητικές υποδιαιρέσεις της Ελβετικής Συνομοσπονδίας) που ψήφισαν με υψηλό ποσοστό υπέρ της τροπολογίας καταγράφησαν να εμφανίζουν ένα μικρό μισθολογικό έμφυλο χάσμα μερικά χρόνια αργότερα. Όμως, περιέργως, οι γυναίκες που εργάζονται σε περιοχές με ισχυρές παραδοσιακές αξίες – όπου οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν καταψηφίσει την ίση αμοιβή – ήταν πιο ευτυχισμένες από ό, τι οι γυναίκες που εργάζονταν στα φιλελεύθερα καντόνια.

Παρόλο που οι μισθοί τους ήταν χαμηλότεροι από εκείνους των αντρών, οι γυναίκες στις πιο παραδοσιακές κοινότητες ήταν λιγότερο πιθανό να εκτεθούν σε διακρίσεις από ό, τι οι συμπατριώτισσες τους σε πιο φιλελεύθερες περιοχές. Αυτό το αποτέλεσμα προκύπτει πιθανώς από τις διαφορετικές γνωστικές συγκρίσεις. Οι γυναίκες στις φιλελεύθερες κοινότητες ήταν λιγότερο ικανοποιημένες και παρατηρούσαν διακρίσεις, γιατί σύγκριναν αυτόματα τις ευκαιρίες και τους μισθούς τους με όλων των άλλων γύρω τους, συμπεριλαμβανομένων και των ανδρών. Ενώ οι γυναίκες που είχαν μια αντίληψη της  ταυτότητας τους βάσει του ρόλου των φύλων, σκέφτονταν μόνο τις άλλες γυναίκες όταν αξιολογούσαν τα προνόμια και τις ευκαιρίες τους.

Αυτού του είδους η διαφορά μπορεί να εξηγήσει την μείωση της υποκειμενικής ευημερίας των γυναικών στις ΗΠΑ. Καθώς τα δικαιώματα της γυναίκας και οι ευκαιρίες έχουν αυξηθεί, φαίνεται λογικό οι γυναίκες στις βιομηχανικές χώρες να έχουν εσωτερικεύσει όλο και πιο πολύπλοκες και αισιόδοξες προσδοκίες, κρίνοντας την πραγματικότητα βάσει αυτών. Όταν ρωτούσες μια νοικοκυρά στις αρχές του 1970, πόσο ικανοποιημένη είναι με τη ζωή της, πιθανώς η απάντηση της να αντανακλούσε στο αν τα πράγματα πήγαιναν καλά στο “σπίτι”. Το ίδιο ερώτημα σήμερα προκαλεί αξιολογήσεις σε πολλούς τομείς της ζωής.

Πηγή: theguardian.com

socialpolicy.gr