Ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης στην κοινωνία και η ρίζα του προβλήματος

Ντάτσιου Γεωργία,

τελειόφοιτη Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης ΔΠΘ

Το χειρότερο σύμπτωμα της ελληνικής κρίσης είναι το γεγονός ότι εκτός από οικονομική είναι και κρίση αξιών. Θα έλεγε κανείς ότι, η οικονομική κρίση αποτελεί τον αόρατο μανδύα που καλύπτει το πραγματικό πρόβλημα που είναι η σήψη. Η σήψη σε κάθε μορφή. Ο πυρήνας του προβλήματος δεν είναι οικονομικός μόνο, αλλά πνευματικός, κοινωνικός, πολιτικός και κατά συνέπεια οικονομικός. Στο σημείο αυτό θα φωτογράφιζε απόλυτα την κατάσταση, μία φράση που χρησιμοποιεί αρκετά συχνά ο ευροβουλευτής Γ.Γραμματικάκης. «Η Ελλάδα είναι η χώρα των υποκριτικών εκπλήξεων», διότι κάθε τόσο η Ελλάδα ανακαλύπτει κάτι για το οποίο είχε ενημερωθεί από τους διανοούμενους, αλλά δεν έκανε και τίποτα για να το διορθώσει, όπως για παράδειγμα η φοροδιαφυγή. Η Ελλάδα, λοιπόν, θα πάψει να βρίσκεται εγκλωβισμένη στον ατέρμονο αυτό φαύλο κύκλο των «υποκριτικών εκπλήξεων» όταν επιλέξει τον δρόμο του περιορισμού αυτών των δεινών.

Η κοινωνική διάσταση της οικονομικής κρίσης αποτυπώνεται στην καθημερινότητα μας μέσω διαφόρων εκφάνσεων. Η οικονομική κρίση έχει φέρει την κοινωνία μας στα πρόθυρα της αποσύνθεσης. Ολοένα και περισσότερο, παρατηρείται η ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Πιο αναλυτικά, είτε και οι δύο είτε ένας από τους δύο γονείς μένουν άνεργοι, σ’εκείνο το σημείο η οικογενειακή ισορροπία αντισταθμίζεται από την κοινωνική συνοχή που διαλύεται, διότι παύουν να καλύπτονται οι καθημερινές ανάγκες και τα καθημερινά έξοδα των νοικοκυριών.

Όσον αφορά τους νέους, το μέλλον προμηνύεται δυσοίωνο σχετικά με την αξιοποίηση των προσόντων τους, εντός του Ελλαδικού χώρου.  Οι περισσότεροι νέοι μοχθούν για αρκετά χρόνια έτσι ώστε να μπορέσουν να επενδύσουν στην μελλοντική επαγγελματική τους κατάρτιση. Όταν, λοιπόν, αντιληφθούν και οι ίδιοι ότι η αγορά εργασίας στην Ελλάδα δεν παρέχει τις απαραίτητες ευκαιρίες αξιοποίησης και εκμετάλλευσης των προσόντων τους, στρέφονται στην – μόνη πλέον λύση – που δεν είναι άλλη από τη μετανάστευση. Αυτό άλλωστε αποτελεί , κατά το ήμισυ την αιτία του γνωστού φαινομένου  Βrain Drain.

Απ’ την άλλη πλευρά, η εγκληματικότητα είναι ένα άλλο σοβαρό κομμάτι της κοινωνικής ζωής το όποιο επηρεάστηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Δεν είναι λίγες οι φορές άλλωστε, που συνάνθρωποι μας για να εξασφαλίσουν τα προς το ζειν προβαίνουν σε εγκληματικές ενέργειες. Όταν λοιπόν, συμβαίνουν τέτοια γεγονότα στην κοινωνία μας, καταρρέει το σύστημα αξιών.

Η οικονομική κρίση εκτός των πολλών αρνητικών και δυσάρεστων αποτελεσμάτων που έχει επιφέρει στην οικονομία και στην κοινωνία, συνιστά ίσως και μια ευκαιρία για κοινωνική αλλαγή. Είναι μια πρόκληση για όλους εμάς για την αποδόμηση μιας σαθρής νοοτροπίας και συμπεριφοράς και την ανέγερση μιας υγιούς συλλογικής συνείδησης, η οποία θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό να βελτιωθούμε και να προοδεύσουμε ως Κράτος και κοινωνία. Μαθαίνοντας λοιπόν από τα λάθη και τις παραλείψεις του παρελθόντος αλλά και τις καταστάσεις που βιώνουμε στις μέρες μας, μπορούμε να προχωρήσουμε στη διαμόρφωση και υιοθέτηση υγιών  νοοτροπιών οι οποίες θα μας βοηθήσουν στην δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας.

Από πού ξεκίνησαν, όμως, όλα αυτά; Τι αποτέλεσε την πηγή των δεινών της σημερινής ελληνικής κοινωνίας; Ένα πασίδηλο παράδειγμα έρχεται να επεξηγήσει καλύτερα τον αντίκτυπο της οικονομικής κρίσης στην κοινωνία. Η συμφωνία που επισυνάφθηκε το το 1999 μεταξύ της σοσιαλιστικής κυβέρνησης του Κ.Σημίτη και της τράπεζας Goldman Sachs, συγκυρία που αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο στην απαρχή της σημερινής κατάστασης.

Το 1999, όταν αποφασίζεται η δημιουργία του ευρώ, η Ελλάδα δεν μπορεί να προχωρήσει στο κοινό νόμισμα, καθώς δεν πληρεί τα αυστηρά κριτήρια της Συνθήκης του Μάαστριχτ, τα οποία είναι τα εξής:

• Χρέος κάτω από το 60% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος
• Έλλειμα προϋπολογισμού κάτω από το 3%

Η Ελλάδα απέχει κατά πολύ από αυτά τα δεδομένα. Σύμφωνα με τον αμερικανό δημοσιογράφο Schwartz, η ελληνική κυβέρνηση ζητά από τη Goldman Sachs να τη βοηθήσει να βρει τεχνάσματα για να μπορέσει να ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ. Η Ελλάδα θέλει κυρίως να κρύψει την έκταση των ελλειμάτων της, για να γίνει αυτό, οι σοσιαλιστές, με ηγέτη τον Κώστα Σημίτη, έχουν την πρόθεση να απαλλαγούν από το βάρος των στρατιωτικών δαπανών, ώστε αυτές να μην συμπεριλαμβάνονται στις δημόσιες δαπάνες. Την περίοδο εκείνη, όλες οι νέες χώρες που επιθυμούσαν να εισχωρήσουν στην ζώνη του ευρώ, «τακτοποίησαν» τα λογιστικά τους ώστε να πληρούν τα κριτήρια του Μάαστριχτ. Επομένως, επισυνάφθηκε μια «συνομωσία σιωπής» στις Βρυξέλλες, στο Παρίσι και στο Βερολίνο, για τα ελληνικά οικονομικά στοιχεία.

Ωστόσο, αν η Ελλάδα δεν είχε βρει την Goldman Sachs, δεν θα είχε τη δυνατότητα να ενταχθεί στο ευρώ. Η Τράπεζα δεν άλλαξε πολύ τα ελληνικά στοιχεία, απλώς έκοψαν κάποια έξοδα αλλά έτσι δημιουργήθηκαν δύο προβλήματα. Από τη μία πλευρά, επιτράπηκε στην Ελλάδα να ενταχθεί σε λάθος βάση και μετά να υποστεί τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης που βιώνει μέχρι και σήμερα, ενώ παράλληλα να προκληθεί και να επεκταθεί η κρίση στην ευρωζώνη. Από την άλλη πλευρά, η ελληνική κυβέρνηση δεν κατάλαβε ότι ήταν ηθικώς λάθος να δεχτεί την προσφορά της Goldman Sachs.

Το τελικό αποτέλεσμα όλης αυτής της διαδικασίας αναδιαμόρφωσης του χρέους, έφερε στην επιφάνεια την ελληνική κρίση αλλά και τη γέννηση πολλών αναπάντητων ερωτημάτων. Η πρακτική της διευκόλυνσης κρατών μέσω της Goldman Sachs με το αζημίωτο με σκοπό να εμφανίζουν καλύτερους δέικτες είναι μία συνηθισμένη πρακτική, την οποία υιοθέτησαν εκτός από την Ελλάδα, το Βέλγιο, η Ιταλία και η Πολωνία. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και ο οικονομολόγος Marc Roche, «η G.S ήταν βασικός σύμβουλος των ελληνικών κυβερνήσεων μετά το 1998 στα δύο πιο κρίσιμα ζητήματα: στη διαχείριση του δημόσιου χρέους και στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων»  Αποτελούσε, δηλαδή, τον ακρογωνιαίο λίθο στις αποφάσεις της Ελληνικής Κυβέρνησης. Αποφάσεις που προκάλεσαν, σε τελική ανάλυση, την οικονομική κρίση του 2008.

Το 2011, η G.S ενήργησε για να φτιαχτεί ο πρώτος λογαριασμός χρεοκοπίας της Ελλάδας. Μέσω αυτής της ενέργειάς της, έδωσε τη δυνατότητα στην αγορά CDS, το 70% της οποίας ελέγχει η ίδια, η JPMorgan, η Deutsche Bank κ.ά μεγάλες Τράπεζες, να επηρεάζει παράλληλα και τα πραγματικά μεγέθη της οικονομίας, από τη στιγμή που μπορεί κάποιος να κερδοσκοπήσει στο ενδεχόμενο χρεοκοπίας μιας χώρας. Την ίδια στιγμή όμως τίθεται και ένα ζήτημα δεοντολογίας, διότι ο κύριος οικονομικός σύμβουλος της χώρας, αυτός που στην ουσία έχει βοηθήσει την Ελλάδα να παρουσιάσει μια παραπλανητική εικόνα για το χρέος της, ταυτόχρονα να κερδοσκοπεί ποντάροντας στο ενδεχόμενο της χρεοκοπίας της. Κερδίζοντας βέβαια και από τις δύο πλευρές. Τόσο από τον πελάτη της που στην προκειμένη περίπτωση είναι η Ελλάδα, υποδύοντας τον οικονομικό σύμβουλο, όσο και από τους «τζογαδόρους» που στοιχηματίζουν στη χρεοκοπία της. Εν τέλει, μια τράπεζα όπως η G.S μπορεί να προκαλέσει την χρεοκοπία μέσα από τη φημολογία και πολύ περισσότερο μέσα από τη δράση των οίκων αξιολόγησης.

Οι πολυτελείς γυάλινοι ουρανοξύστες της Canary Wharf στο Λονδίνο είναι η Μέκκα, η καρδιά αυτού του παγκόσμιου στοιχήματος. Δισεκατομμύρια επενδύονται και αλλάζουν χέρια, ακολουθώντας τις συμβουλές των τραπεζών και των λεγόμενων οίκων αξιολόγησης. Όπως όμως ακριβώς και στους γυάλινους ουρανοξύστες, το γυαλί δεν είναι απαραίτητα διάφανο και από τις δύο μεριές, έτσι είναι αδύνατον να κοιτάξεις στην καρδιά αυτού του οικονομικού συστήματος που στηρίζεται στην αδιαφάνεια, τη διαπλοκή και έναν αόρατο στρατό από τραπεζίτες και πολιτικούς. Πράγματι, η G.S κινεί τα πιόνια στην παγκόσμια σκακιέρα, διαμέσου ενός απαράμιλλου δικτύου επιρροής, το οποίο φτάνει έως τους μεγαλύτερους διεθνής οργανισμούς. Ο οίκος διοικεί μία αυτοκρατορία στην οποία ο ήλιος δεν δύει ποτέ. Σύμφωνα με τους επικριτές της η G.S δεν είναι πλέον παρά ένα κερδοσκοπικό καζίνο παγκόσμιας κλίμακας που ποντάρει στους πάντες και τα πάντα. Μπορεί άραγε να χρεοκοπήσει;

Βιβλιογραφία:

• Schwartz N., 2010, “Wall Street helped to Masic Debt fueling Europe’s Crisis”, The New York Times, February 13.
• Marc Roche, 2012, “Goldman Sachs: The Bank that rules the world”, Albin Michel: Paris
• Cohan W., 2011, “Money and Power: How Goldman Sachs came to rule the world”, Anchor Books: New York.