Το έμφυλο χάσμα στην απασχόληση (Μέρος Α)

Σε ολόκληρο τον κόσμο, η εύρεση εργασίας αποτελεί δυσκολότερη υπόθεση για τις γυναίκες από ότι για τους άνδρες. Και όταν οι γυναίκες απασχολούνται, τείνουν να εργάζονται σε θέσεις εργασίας χαμηλής ποιότητας υπό ευάλωτες συνθήκες, με μικρή πιθανότητα βελτίωσης στο άμεσο μέλλον.

Ένα παγκόσμιο χάσμα

Όταν κάποιος εργάζεται ή αναζητά ενεργά απασχόληση, συμμετέχει στο εργατικό δυναμικό. Το σημερινό ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό παγκοσμίως βρίσκεται κοντά στο 49%. Για τους άνδρες, είναι αντίστοιχα στο 75%. Αυτή είναι μια διαφορά 26 ποσοστιαίων μονάδων, με ορισμένες περιφέρειες να αντιμετωπίζουν ένα χάσμα άνω των 50 ποσοστιαίων μονάδων.

Άνεργες ή ευάλωτες

Οι γυναίκες που επιθυμούν να εργαστούν αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στην εύρεση εργασίας σε σχέση με τους άνδρες. Το πρόβλημα αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στη Βόρεια Αφρική και στα Αραβικά κράτη, όπου τα ποσοστά ανεργίας των γυναικών υπερβαίνουν το 16%.

Η ευάλωτη απασχόληση είναι ευρέως διαδεδομένη τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες, οι γυναίκες όμως τείνουν να υπερεκπροσωπούνται σε ορισμένες μορφές θέσεων ευάλωτης εργασίας: οι άνδρες είναι πιο πιθανό να αυτοαπασχολούνται, ενώ οι γυναίκες είναι πιθανότερο να βοηθούν στα νοικοκυριά τους ή σε επιχειρήσεις συγγενών τους.

Χαρακτηριστικά Ευάλωτης Απασχόλησης

Λιγότερες ώρες εργασίας

Οι γυναίκες σε αμειβόμενες θέσεις εργασίας είναι πιο πιθανό να εργάζονται λιγότερες ώρες από τους άνδρες, αλλά συνήθως χωρίς να είναι δική τους επιλογή. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, τα “ποσοστά της υποαπασχόλησης που σχετίζονται με το χρόνο” μπορούν να φθάσουν έως και το 50% για τις γυναίκες.

Μη αμειβόμενη εργασία

Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες δαπανούν σχεδόν τρεις φορές περισσότερες ώρες σε απλήρωτη οικιακή εργασία και φροντίδα σε σχέση με τους άνδρες. Αυτή η αόρατη εργασία καταναλώνει συχνά το χρόνο που θα μπορούσε να δαπανηθεί για μια αμειβόμενη εργασία. Συνολικά, όταν ληφθούν υπόψη τόσο η αμειβόμενη όσο και η μη αμειβόμενη εργασία, οι γυναίκες συχνά εργάζονται περισσότερες ώρες από ότι οι άνδρες.

Συμβοηθούντα μέλη οικογενειακής επιχείρησης

Σχεδόν το 15% των απασχολουμένων γυναικών – σε σχέση με το 5,5% των απασχολουμένων ανδρών – συνεισφέρουν σε οικογενειακές επιχειρήσεις (δηλαδή είναι αυτοαπασχολούμενες σε επιχειρήσεις που ανήκουν ή λειτουργούν από συγγενείς τους). Αυτές οι εργαζόμενες γυναίκες είναι πιθανόν να υπο-αμείβονται (ή να μην αμείβονται καθόλου) και να ζουν σε συνθήκες φτώχειας, δίχως συμβάσεις εργασίας και ελάχιστη πρόσβαση στην κοινωνική προστασία. Το χάσμα αυτό είναι ακόμη πιο έντονο στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Ασφαλιστική Κάλυψη της Μητρότητας

Οι περισσότερες χώρες παρέχουν κάποιο επίπεδο προστασίας της μητρότητας για τις εργαζόμενες γυναίκες. Παρά το γεγονός αυτό, σχεδόν το 60% των γυναικών δεν έχουν νόμιμο δικαίωμα σε άδεια μητρότητας και σχεδόν 66% δεν δικαιούνται από το νόμο αμειβόμενη άδεια μητρότητας. Αυτή η έλλειψη κάλυψης έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ικανότητα των γυναικών να διατηρούν σταθερές θέσεις εργασίας και μπορεί να τις εμποδίσει να επιστρέψουν στην εργασία μετά την γέννηση του παιδιού τους.

Πρόσβαση στην κοινωνική προστασία

Οι γυναίκες συχνά δεν έχουν πρόσβαση στην κοινωνική προστασία. Όταν έχουν πρόσβαση, έχουν λιγότερες παροχές λόγω των χαμηλών αποδοχών, των μικρότερων περιόδων καταβολής εισφορών και των υψηλότερων περιπτώσεων ανεπίσημης εργασίας. Το πρόβλημα αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο όσον αφορά τις συντάξεις: κατά μέσο όρο, το ποσοστό των γυναικών που υπερβαίνουν την ηλικία συνταξιοδότησης και λαμβάνουν σύνταξη είναι κατά περίπου 11 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από εκείνο των ανδρών.

Γιατί είναι σημαντικό το ζήτημα του έμφυλου χάσματος;

Η ελευθερία στην εργασία – κατ ‘επιλογή, υπό συνθήκες αξιοπρέπειας, ασφάλειας και δικαιοσύνης – αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης ευημερίας. Η εγγύηση ότι οι γυναίκες έχουν πρόσβαση σε αυτό το δικαίωμα είναι ένας σημαντικός σκοπός από μόνος του.

Από οικονομική άποψη, η μείωση των έμφυλων χασμάτων στη συμμετοχή του εργατικού δυναμικού θα μπορούσε να ενισχύσει σημαντικά το παγκόσμιο ΑΕΠ. Οι περιφέρειες με τα μεγαλύτερα έμφυλα χάσματα θα έχουν τεράστια αναπτυξιακά οφέλη. Πολλές ανεπτυγμένες χώρες θα δουν επίσης το ρυθμό του μέσου ετήσιου ΑΕΠ να αυξάνεται, το οποίο είναι σημαντικό σε περιόδους σχεδόν μηδενικής οικονομικής ανάπτυξης.

Τι θέλουν οι γυναίκες;

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας και το Αμερικανικό Ινστιτούτο Γκάλοπ συνεργάστηκαν για να ρωτήσουν τις γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο αν προτιμούν να εργάζονται σε αμειβόμενες θέσεις εργασίας, να φροντίζουν τις οικογένειές τους ή να κάνουν και τα δύο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 70% των γυναικών – ανεξάρτητα από το καθεστώς απασχόλησής τους – προτιμούν να εργάζονται σε αμειβόμενες θέσεις εργασίας.