Η ανάλυση της γλώσσας βοηθά στη διάγνωση της κατάθλιψης

Οι επιστήμονες προσπαθούν επί σειρά ετών να προσδιορίσουν την ακριβή σχέση μεταξύ της κατάθλιψης και της γλώσσας, και η τεχνολογία βοηθά στο να πλησιάσουμε στην πλήρη εικόνα. Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Clinical Psychological Science, αποκαλύπτει μια κατηγορία λέξεων που μπορούν να βοηθήσουν στην ακριβή πρόβλεψη της κατάθλιψης.

Παραδοσιακά, οι γλωσσικές αναλύσεις σε αυτό το ερευνητικό πεδίο διεξάγονταν από ερευνητές που διάβαζαν και κρατούσαν σημειώσεις. Σήμερα, οι υπολογιστικές μέθοδοι ανάλυσης κειμένου επιτρέπουν την επεξεργασία εξαιρετικά μεγάλων όγκων δεδομένων μέσα σε λίγα λεπτά. Αυτός ο τρόπος επεξεργασίας μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό γλωσσικών χαρακτηριστικών που οι άνθρωποι ενδέχεται να παραβλέψουν, υπολογίζοντας την ποσοστιαία συχνότητα λέξεων και κατηγοριών λέξεων, τη λεξική ποικιλομορφία, το μέσο μήκος της φράσης, τα γραμματικά στοιχεία και πολλές άλλες μετρήσεις.

Μέχρι στιγμής, προσωπικά κείμενα και αποσπάσματα από ημερολόγια ανθρώπων που έπασχαν από κατάθλιψη έχουν φανεί χρήσιμα, όπως το έργο γνωστών καλλιτεχνών (Cobain – Plath). Όσον αφορά τον προφορικό λόγο, αποσπάσματα από τη φυσική γλώσσα ατόμων με κατάθλιψη βοήθησαν επίσης. Συνολικά, τα ευρήματα μιας τέτοιας έρευνας καταδεικνύουν ξεκάθαρες και συνεπείς διαφορές στη χρήση της γλώσσας μεταξύ των ατόμων με συμπτώματα κατάθλιψης και των ατόμων που δεν παρουσιάζουν αντίστοιχα συμπτώματα.

Περιεχόμενο

Η γλώσσα μπορεί να χωριστεί σε δύο δομικά στοιχεία: στο περιεχόμενο και το στυλ. Το περιεχόμενο σχετίζεται με αυτό που εκφράζουμε – δηλαδή, το νόημα ή το αντικείμενο των δηλώσεων. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως τα άτομα με συμπτώματα κατάθλιψης χρησιμοποιούν υπερβολικό αριθμό λέξεων που εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα, συγκεκριμένα αρνητικά επίθετα και επιρρήματα – όπως «μόνος», «λυπημένος» ή «θλιμμένος».

Περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση των αντωνυμιών. Όσοι εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης χρησιμοποιούν περισσότερες αντωνυμίες πρώτου προσώπου – όπως “εμένα” και “εγώ” – και λιγότερες αντωνυμίες δεύτερου και τρίτου προσώπου, όπως “αυτοί” ή “αυτός”. Αυτό το μοτίβο χρήσης  αντωνυμιών υποδεικνύει ότι τα άτομα με κατάθλιψη είναι περισσότερο επικεντρωμένα στον εαυτό τους και λιγότερο συνδεδεμένα με τους άλλους. Οι ερευνητές ανέφεραν ότι οι αντωνυμίες είναι στην πραγματικότητα πιο αξιόπιστες για την αναγνώριση της κατάθλιψης από ό,τι οι λέξεις που δηλώνουν αρνητικά συναισθήματα.

Γνωρίζουμε ότι η έντονη περισυλλογή (η υπερβολική σκέψη και ανάλυση των προσωπικών προβλημάτων) και η κοινωνική απομόνωση είναι κοινά χαρακτηριστικά της κατάθλιψης. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε αν αυτά τα ευρήματα αντικατοπτρίζουν διαφορές στην προσοχή ή στο στυλ σκέψης. Η κατάθλιψη οδηγεί τους ανθρώπους να εστιάζουν στον εαυτό τους ή οι άνθρωποι που επικεντρώνονται στον εαυτό τους έχουν συμπτώματα κατάθλιψης;

Στυλ

Το στυλ της γλώσσας σχετίζεται με το πώς εκφραζόμαστε, παρά με το περιεχόμενο που εκφράζουμε. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση κειμένων από 64 διαφορετικά διαδικτυακά φόρουμ ψυχικής υγείας, εξετάζοντας πάνω από 6.400 μέλη, οι λέξεις που εκφράζουν απολυτότητα («absolutist words») – όπως «πάντα», «τίποτα» ή «εντελώς» – αποδείχτηκαν καλύτεροι δείκτες από ό,τι οι αντωνυμίες ή οι λέξεις που δηλώνουν αρνητικά συναισθήματα. 

Όσοι πάσχουν από κατάθλιψη συχνά υιοθετούν έναν πολωμένο ή διχοτόμο τρόπο σκέψης (άσπρο-μαύρο) και αυτό εκδηλώνεται με το στυλ της γλώσσας που χρησιμοποιούν. Σε σύγκριση με 19 διαφορετικά φόρουμ ελέγχου, η συχνότητα των “απόλυτων λέξεων” είναι περίπου 50% μεγαλύτερη στα φόρουμ που σχετίζονται με το άγχος και την κατάθλιψη και περίπου 80% μεγαλύτερη στα φόρουμ που συνδέονται με τον αυτοκτονικό ιδεασμό. 

Οι αντωνυμίες παρήγαγαν ένα παρόμοιο κατανεμητικό μοτίβο με τη χρήση απόλυτων λέξεων σε όλα τα φόρουμ, αλλά η επίδραση ήταν μικρότερη. Αντίθετα, οι λέξεις που εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα παραδόξως εμφάνιζαν μικρότερη συχνότητα στα φόρουμ που σχετίζονταν με τον αυτοκτονικό ιδεασμό από ότι στα φόρουμ για το άγχος και την κατάθλιψη.

Η έρευνά περιελάμβανε επίσης φόρουμ ανάρρωσης, όπου τα μέλη που αισθάνονται ότι έχουν αναρρώσει από ένα καταθλιπτικό επεισόδιο γράφουν θετικά και ενθαρρυντικά μηνύματα σχετικά με την ανάρρωσή τους. Σε αυτά παρατηρήθηκε πώς οι λέξεις που εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα χρησιμοποιήθηκαν σε συγκρίσιμα επίπεδα με τα φόρουμ ελέγχου, ενώ οι θετικές λέξεις αυξήθηκαν κατά περίπου 70%. Παρ ‘όλα αυτά, η συχνότητα των απόλυτων λέξεων παρέμεινε σημαντικά μεγαλύτερη από εκείνη στα φόρουμ ελέγχου, αλλά ελαφρώς χαμηλότερη από ό,τι στα φόρουμ που σχετίζονται με το άγχος και την κατάθλιψη.

Όσοι είχαν κατά το παρελθόν συμπτώματα κατάθλιψης είναι πιο πιθανό να τα παρουσιάσουν και πάλι. Επομένως, η εντονότερη τάση τους για απόλυτη σκέψη, ακόμα και όταν δεν εμφανίζουν επί του παρόντος συμπτώματα κατάθλιψης, είναι ένα σημάδι ότι μπορεί να αποτελέσει παράγοντα πρόκλησης καταθλιπτικών επεισοδίων. Η ίδια επίδραση παρατηρείται και με τη χρήση των αντωνυμιών, αλλά όχι με τις λέξεις που εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα. 

Πρακτικές συνέπειες

Η κατανόηση της “γλώσσας της κατάθλιψης” μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον τρόπο σκέψης των ατόμων με συμπτώματα κατάθλιψης, αλλά έχει και πρακτικές συνέπειες. Οι ερευνητές συνδυάζουν την αυτοματοποιημένη ανάλυση κειμένου με τη μηχανική μάθηση (υπολογιστές που μπορούν να μάθουν εμπειρικά χωρίς προγραμματισμό) για να ταξινομήσουν διάφορες καταστάσεις ψυχικής υγείας από δείγματα κειμένου φυσικής γλώσσας, όπως blog posts. Η ταξινόμηση αυτή έχει ήδη ξεπεράσει την απόδοση των ειδικών θεραπευτών. Σημαντικό είναι ότι η ταξινόμηση της μηχανικής μάθησης θα βελτιώνεται καθώς θα παρέχονται περισσότερα δεδομένα και θα αναπτύσσονται πιο περίπλοκοι αλγόριθμοι. 

Αυτό υπερβαίνει την εξέταση των ευρέων μοτίβων της απολυτότητας, της αρνητικότητας και των αντωνυμιών που έχουν ήδη αναφερθεί. Έχουν ξεκινήσει οι έρευνες για τη χρήση υπολογιστών στην ακριβή αναγνώριση συγκεκριμένων υποκατηγοριών προβλημάτων ψυχικής υγείας – όπως της τελειομανίας, των προβλημάτων αυτοεκτίμησης και του κοινωνικού άγχους.

Ωστόσο, μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει μια γλώσσα που σχετίζεται με την κατάθλιψη χωρίς στην πραγματικότητα να πάσχει από κατάθλιψη. Στην ουσία, είναι η πάροδος του χρόνου που καθορίζει εάν κάποιος πάσχει από κατάθλιψη ή όχι. Όμως, με γνώμονα τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι περισσότεροι από 300 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν σήμερα με κατάθλιψη (μια αύξηση πάνω από 18% σε σύγκριση με το 2005), το να έχουμε στη διάθεση μας περισσότερα εργαλεία για την αναγνώριση της ασθένειας είναι ασφαλώς σημαντικό για τη βελτίωση της υγείας και την πρόληψη των αυτοκτονιών. 

Πηγή: theconversation.com

Απόδοση: Ελένη Τομπέα

Επιμέλεια: Ντούνης Ανδρέας

socialpolicy.gr