Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας 16-22 Σεπτεμβρίου 2020

Το 2020, το θέμα της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ είναι «Πράσινη μετακίνηση χωρίς ρύπους για όλους». Το θέμα αντανακλά τους φιλόδοξους στόχους για μια ήπειρο με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050, όπως αυτοί περιγράφηκαν από την Ursula von der Leyen, Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά την παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Το θέμα έχει επίσης ως στόχο να επισημάνει τη σημασία της προσβασιμότητας στις μεταφορές μηδενικών εκπομπών και να προωθήσει ένα πλαίσιο χωρίς αποκλεισμούς για τη συμμετοχή όλων.

Παρόλο που οι ερευνητές εντόπισαν μείωση των διαδρομών με ιδιωτικό αυτοκίνητο στις μεγάλες πόλεις και συγχρόνως το 50% των δρομολογίων προβλέπεται να πραγματοποιούνται με δημόσιες μεταφορές, με ποδήλατο ή με τα πόδια τα επόμενα χρόνια¹, πρόσφατες μελέτες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) επιβεβαιώνουν σημαντική αύξηση των εκπομπών ρύπων από τις μεταφορές σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990². Ειδικότερα, οι εκπομπές ρύπων από ολόκληρο τον τομέα των μεταφορών αυξήθηκαν κατά 28% μεταξύ 1990 και 2018, γεγονός που τονίζει την επείγουσα ανάγκη για προώθηση λύσεων μεταφορών με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα στις αστικές περιοχές. Παρότι αρκετές μεγάλες ευρωπαϊκές μητροπολιτικές περιοχές υιοθέτησαν αυστηρά μέτρα, το μερίδιο ανανεώσιμης ενέργειας που χρησιμοποιήθηκε για τις μεταφορές παρέμεινε στο 8,1% το 2018³.

Η κλιματική αλλαγή και τα σχετιζόμενα με αυτήν ακραία περιβαλλοντικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες, ξηρασίες ή κύματα καύσωνα, αποτελούν μερικές από τις μεγαλύτερες επικείμενες απειλές για την ευημερία των Ευρωπαίων. Σύμφωνα με την Συμφωνία του Παρισιού, που αποσκοπεί στη διατήρηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη εντός του ορίου του 1,5 βαθμού, η επίτευξη του ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα έως το 2050 είναι καθοριστικής σημασίας⁴. Το ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός συνδυασμού μεθόδων, που περιλαμβάνουν τη μείωση των εκπομπών άνθρακα ευνοώντας λύσεις δημόσιων και ιδιωτικών μεταφορών με χαμηλές ή μηδενικές εκπομπές, καθώς και το περπάτημα ή τη χρήση του ποδηλάτου. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, έως το 2050 περίπου το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε αστικές περιοχές, συνεπώς οι πόλεις προσφέρουν το τέλειο πλαίσιο για την εφαρμογή αυτών των φιλόδοξων πλάνων⁵.

Παρά τις διαφορετικές κλιματικές, γεωγραφικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στις αστικές περιοχές ολόκληρης της Ευρώπης, μπορούν να ληφθούν μέτρα για την προώθηση ενός αστικού περιβάλλοντος με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα και χωρίς αποκλεισμούς. Κατά συνέπεια, η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 2020 ενθαρρύνει τους ανθρώπους και τις τοπικές αρχές να κάνουν βήματα προς την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου μιας ηπείρου με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα.

Παρόλο που ο στόχος της μακροπρόθεσμης στρατηγικής βρίσκεται στο μακρινό μέλλον, τα άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της ρύπανσης, των εκπομπών άνθρακα ή της κυκλοφοριακής συμφόρησης μπορούν να έχουν άμεσα αποτελέσματα. Η συμφόρηση μέσα και γύρω από τις αστικές περιοχές κοστίζει περίπου 100 δις € ετησίως ή ένα τοις εκατό του ΑΕΠ της ΕΕ⁶. Επίσης, πάνω από 400.000 πρόωροι θάνατοι σχετίζονται άμεσα με την ατμοσφαιρική ρύπανση⁷ . Συνεπώς, η λήψη μακροπρόθεσμων μέτρων, όπως η προώθηση της χρήσης ποδηλάτου ή του περπατήματος, καθώς και οι δημόσιες μεταφορές με χαμηλές εκπομπές και ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, θα έχουν άμεσα πολύ θετικά αποτελέσματα. 

Οι πόλεις είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας

Η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, όπως προτείνεται από το Σύμφωνο των Δημάρχων της ΕΕ, θα υποστηρίξει τις τοπικές αρχές για τη χάραξη πολιτικής στην επίτευξη των πανευρωπαϊκών στόχων για μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία⁸. Παρόλο που διάφοροι δήμοι σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν αναπτύξει φιλόδοξες πρωτοβουλίες, αυτές είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν, καθώς τα προγράμματα κινητικότητας τείνουν να εστιάζουν στο μακροπρόθεσμο μέλλον. Επίσης, ορισμένες τεχνολογίες χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών, όπως τα λεωφορεία υδρογόνου, δεν δύνανται ακόμα να προσφέρουν μετρήσιμα οικονομικά αποτελέσματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικροτεί τους φιλόδοξους στόχους που προωθούν ευρωπαϊκές πόλεις όπως το Άμστερνταμ, η Βαρκελώνη, η Κοπεγχάγη, η Πράγα και άλλες, με στόχο ένα αστικό περιβάλλον μηδενικών εκπομπών έως το 2050 ή και νωρίτερα.

Η ένταξη στις δημόσιες μεταφορές είναι σημαντικός παράγοντας για τη συμμετοχή των πολιτών 

Άλλος ένας στόχος για το ετήσιο θέμα «Πράσινη μετακίνηση χωρίς ρύπους για όλους» είναι να επισημανθεί ότι οι λύσεις κινητικότητας με χαμηλές και μηδενικές εκπομπές θα πρέπει σύντομα να καταστούν προσιτές και προσβάσιμες σε όλους. Απευθύνεται σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν σωματικά και νοητικά προβλήματα, καθώς και σε νέους ανθρώπους, ηλικιωμένους πολίτες, γυναίκες, μειονοτικές ομάδες, ανθρώπους με ειδικές ανάγκες ή κοινωνικά μειονεκτούντα άτομα. Η πρόσβαση στις δημόσιες μεταφορές προωθεί την κοινωνική και οικονομική ένταξη, την πρόσβαση στην ψυχαγωγία και τις πολιτιστικές δραστηριότητες και προσφέρει τη δυνατότητα ελεύθερης κυκλοφορίας σε όλους, χωρίς να είναι απαραίτητη η ιδιοκτησία οχήματος⁹. Η κοινωνική διάσταση των μεταφορών έχει τεθεί ως θέμα συζήτησης των διοικήσεων δήμων σε ολόκληρη την Ευρώπη.

InfoPoints για άτομα με ειδικές ανάγκες στη Βιέννη

Για τα άτομα με προβλήματα όρασης ή τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, μια σύντομη διαδρομή με το μετρό ή το λεωφορείο μπορεί να αποτελεί σημαντική πρόκληση. Συνεπώς, η προσβασιμότητα των μεταφορών είναι ουσιώδους σημασίας για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισµούς. Τα σύγχρονα εργαλεία και οι αναβαθμίσεις υποδομών έχουν διευκολύνει σημαντικά τη χρήση των δημόσιων μεταφορών. Η «Wiener Linien», ο κύριος φορέας μεταφορών της Βιέννης έχει δώσει αρκετές λύσεις για τη στήριξη ανθρώπων που το χρειάζονται. Για την παροχή πληροφοριών, έχουν εγκατασταθεί πολυαισθητηριακά «InfoPoints» σε όλο το δίκτυο του μετρό της αυστριακής πρωτεύουσας. Τα «InfoPoints» παρέχουν σύντομες ειδήσεις και άλλες σχετικές πληροφορίες μέσω διαδικτυακής σελίδας μετατροπής κειμένου σε ομιλία. Αυτές οι λύσεις αναπτύχθηκαν, ελέγχθηκαν και αναβαθμίστηκαν από την Wiener Linien σε στενή συνεργασία με τον Αυστριακό Οργανισμό Υποστήριξης των Τυφλών και των Ατόμων με Προβλήματα Όρασης. Αυτή η συνεργασία υπήρξε αμοιβαία ωφέλιμη τα τελευταία 20 χρόνια και υπογραμμίζει τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας μεταξύ των λειτουργών δημόσιων μεταφορών και των οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών¹⁰.

Αναμόρφωση υποδομών δημόσιων μεταφορών στην Κρακοβία

Η επένδυση στις δημόσιες μεταφορές είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις αναπτυσσόμενες πόλεις. Η Κρακοβία, ως μία από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες πόλεις της Ευρώπης, έλαβε επίσης υπόψη της την προσβασιμότητα. Χάρη στην οικονομική στήριξη της ΕΕ, η πόλη της Κρακοβίας επένδυσε σε νέο στόλο 35 σύγχρονων και ενεργειακά αποδοτικών τραμ χαμηλού δαπέδου. Το παρωχημένο τροχαίο υλικό των τραμ που λειτουργεί σε ένα δίκτυο μεγαλύτερο των 100 χλμ αντικαθίσταται σταδιακά από 35 νέα και ενεργειακά αποδοτικά τραμ χαμηλού δαπέδου¹¹. Το νέο τραμ παρέχει εύκολη πρόσβαση σε καροτσάκια νηπίων και άτομα σε αναπηρικά αμαξίδια.

Έως ότου αντικατασταθούν όλα τα τραμ υψηλού δαπέδου, το προσωπικό εκπαιδεύτηκε στην υποστήριξη ατόμων με ειδικές ανάγκες στους μεγάλους συγκοινωνιακούς κόμβους δημόσιων μεταφορών. Αυτό επετεύχθη στο πλαίσιο του AENEAS, ενός χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ προγράμματος που εστιάζει στην κινητικότητα σε μια γηράσκουσα κοινωνία. Ένα άλλο μέρος του προγράμματος περιελάμβανε μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης για παιδιά και νέους ανθρώπους, ώστε να συμπεριφέρονται με κατανόηση στους ηλικιωμένους πολίτες στο πλαίσιο των δημόσιων μεταφορών.

Μεταφορά ατόμων και αγαθών με μίσθωση στις δημόσιες μεταφορές των νοτιοδυτικών Κάτω Χωρών

Φανταστείτε ότι μένετε σε μια αγροτική περιοχή και ότι η μόνη γραμμή λεωφορείου που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να μεταφερθείτε στην επόμενη πόλη, καταργείται. Αυτή η ιδέα μπορεί να γίνει πραγματικότητα, εάν οι μεταφορείς έρθουν αντιμέτωποι με προκλήσεις όπως ελλείψεις οδηγών, μειωμένα έσοδα ή οικονομικές περικοπές. Επίσης, οι υπηρεσίες μεταφοράς ατόμων και αγαθών με μίσθωση ή η συνεπιβίβαση, όπως το Uber, συχνά δεν είναι διαθέσιμες σε προαστιακές ή αγροτικές περιοχές¹².

Για τον λόγο αυτό, η ολλανδική επαρχία της Ζηλανδίας, μια περιοχή των νοτιοδυτικών Κάτω Χωρών, δημιούργησε μια υπηρεσία ταξί που λειτουργεί σε ολόκληρη την επαρχία στις διαδρομές λεωφορείων που έχουν καταργηθεί. Οι χρήστες μπορούν να κάνουν κράτηση ενός δρομολογίου εκ των προτέρων μέσω της υπηρεσίας «Haltetaxi», που εξυπηρετεί ως συνηθισμένο λεωφορείο. Ο μεταφορέας έχει την ευελιξία να σταματήσει σε προκαθορισμένους σταθμούς, αντί να λειτουργεί πλήρεις γραμμές λεωφορείου με χαμηλά ποσοστά χρήσης. Η υπηρεσία λειτουργεί καθημερινά έως τις 23:00 και περιλαμβάνει σταθμούς μετεπιβίβασης σε συμβατικές υπηρεσίες¹³.

Σε τι χρησιμεύει ένα καλό δίκτυο δημόσιων μεταφορών, εάν οι τιμές δεν είναι προσιτές σε όλους; Αυτό το ερώτημα τέθηκε από τις αρχές της πόλης της Βιέννης το 2011. Από τον Μάιο του 2012 ολόκληρο το δίκτυο της Βιέννης μπορεί να χρησιμοποιηθεί με κόστος μόλις 1€ τη μέρα με αγορά ετήσιας συνδρομής. Από την εισαγωγή του ετήσιου εισιτηρίου κόστους 365€, οι συνδρομές για τις δημόσιες μεταφορές της Βιέννης διπλασιάστηκαν. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν το 50% των κατοίκων της Βιέννης διαθέτουν ετήσια συνδρομή¹⁴. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, σχεδόν το 40% όλων των διαδρομών στη Βιέννη πραγματοποιούνται με δημόσια μέσα μεταφοράς, σε σύγκριση με το περίπου 30% που πραγματοποιούνται με αυτοκίνητο. Εκτός από τις μειώσεις τιμών, οι επενδύσεις για την επέκταση των υπηρεσιών μετρό και τραμ έχουν αυξήσει την προσβασιμότητα για μια μεγαλύτερη ομάδα Βιεννέζων πολιτών¹⁵.

Διασφάλιση της ασφάλειας των γυναικών στις δημόσιες μεταφορές του Αμβούργου

Οι γυναίκες αποτελούν μια ευάλωτη ομάδα χρηστών των δημόσιων μέσων μεταφοράς που συχνά νιώθουν ανασφαλείς στα αστικά περιβάλλοντα, ιδίως εκτός των ωρών αιχμής. Για τον λόγο αυτό, πολλοί φορείς δημοσίων μεταφορών στην Ευρώπη έχουν επενδύσει σε προσωπικό ασφαλείας, ασφαλείς υποδομές ή παρακολούθηση.

Στη Γερμανία, αρκετές πόλεις και φορείς δημόσιων μεταφορών έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της ασφάλειας των γυναικών. Εκτός από τις 5.900 κάμερες ασφαλείας που είναι ήδη εγκατεστημένες σε οχήματα και στάσεις δημόσιων μεταφορών στο Αμβούργο, 400 υπάλληλοι επίσης διασφαλίζουν το ασφαλές ταξίδι των γυναικών σε ολόκληρο το τεράστιο δίκτυο δημόσιων μεταφορών¹⁶. Επίσης, εγκαταστάθηκαν συνολικά 177 «στήλες έκτακτης ανάγκης». Αυτά τα συστήματα κλήσεων έκτακτης ανάγκης παρέχουν απευθείας σύνδεση στο κεντρικό γραφείο ασφαλείας και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την κλήση εξωτερικής βοήθειας εφόσον κριθεί απαραίτητο¹⁷.

Βαρσοβία – Προσβασιμότητα

Η πολωνική πρωτεύουσα ξεκίνησε μια πρωτοβουλία σε ολόκληρη την πόλη για την ενίσχυση της προσβασιμότητας εισάγοντας νομοθεσία που εγγυάται ότι όλοι οι δημόσιοι χώροι, οι δρόμοι και οι κτιριακές υποδομές συνάδουν με τα πρότυπα προσβασιμότητας. Μετά την εισαγωγή της σχετικής νομοθεσίας το 2017 χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για τη μετατροπή των σταθμών του μετρό, των σταθμών λεωφορείων και των τρένων. Οι δημόσιες επενδύσεις βελτίωσαν σημαντικά την προσβασιμότητα των ατόμων με περιορισμένη κινητικότητα σε λεωφορεία και συρμούς του μετρό. Αυτή τη στιγμή, το 87% όλων των σταθμών λεωφορείων πληρούν τα πρότυπα προσβασιμότητας. Τα έργα κατασκευής στη Βαρσοβία περιελάμβαναν επίσης 40 χιλιόμετρα νέων ποδηλατοδρόμων. Τα άτομα με προβλήματα όρασης υποστηρίχθηκαν επίσης με την εγκατάσταση 64 φωτεινών σηματοδοτών με ηχητικές συσκευές⁵⁶.

Εκτός από αυτά τα δαπανηρά έργα κατασκευής, η πόλη της Βαρσοβίας επενδύει και σε νέα τραμ χαμηλού δαπέδου. Συνολικά, η πολωνική πρωτεύουσα αγόρασε 273 τραμ, που θα ενισχύσουν την ταχύτητα και τη συχνότητα των υπηρεσιών δημόσιων μεταφορών⁵⁷. Αυτές οι εκτενείς προσπάθειες αναγνωρίστηκαν και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που απένειμε στη Βαρσοβία το «Access City Award 2020».

Μείωση της επιβάρυνσης των ομάδων χαμηλού εισοδήματος λόγω της ζώνης χαμηλών ρύπων στη Γάνδη

Η βελγική πόλη της Γάνδης καθιέρωσε μια ζώνη χαμηλών εκπομπών στις αρχές του 2020²⁰. Εκτός από την αναμενόμενη μείωση των επιπέδων ρύπανσης, οι ζώνες χαμηλών εκπομπών μπορούν να αποτελέσουν οικονομικό βάρος για τους ιδιοκτήτες οχημάτων με χαμηλό εισόδημα. Η Γάνδη εισήγαγε ένα μοναδικό σύστημα στήριξης για τη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης στις ομάδες χαμηλού εισοδήματος χορηγώντας επιδότηση ύψους 1.000€ για αυτοκίνητα με κινητήρα ντίζελ και 750€ για βενζινοκίνητα αυτοκίνητα²¹. Η επιδότηση αξιοποιήθηκε από 350 κατοίκους σε διάστημα τριών ετών και το πρόγραμμα λήγει τον Ιούνιο του 2020. Οι αξιωματούχοι του δήμου αναμένουν αύξηση στις αιτήσεις το 2020 με την εισαγωγή της ζώνης χαμηλών εκπομπών²².

Πηγή: mobilityweek.eu

2.  https://www.eea.europa.eu/publications/the-first-and-last-mile/
3. https://www.eea.europa.eu/highlights/walking-cycling-and-public-transport
4. https://ec.europa.eu/clima/policies/strategies/2050_en
6. https://ec.europa.eu/transport/themes/urban/urban_mobility_en
10. (P 315)
13. https://bit.ly/2Y9ObNC
14. https://bit.ly/3cItuwa
15. https://bit.ly/3cTYYzB
16. https://bit.ly/2zqED6j
17. https://bit.ly/359ku0o
18. https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1141
19. https://bit.ly/2Y8wVYN
20. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20190416_04334151
21. https://bit.ly/2SbTd8f και https://bit.ly/2VF5XGx
22. https://bit.ly/3cIuCQq